Kuiperij

Kuiper aan het werk

Informatiefilm over het produceren van vaten in 1919

Molen van Sloten en Kuiperijmuseum

Kuiperij in het Zuiderzeemuseum te Enkhuizen

Kuiperij van de oude ambachten verhuur groep Zwarte Handen

Een kuiperij is een werkplaats waar houten kuipen en vaten of tonnen gemaakt worden. Het beroep (of ambacht) van kuiper is nagenoeg verdwenen, omdat de kuipen of vaten tegenwoordig van metaal gemaakt worden. Het ambacht wordt ook kuiperij genoemd.

Kuipen worden toegepast voor het bewaren en vervoeren van onder andere vloeistoffen, denk daarbij aan wijn en bier. Ook in de historische scheepsbouw waren kuipen onmisbaar. Behalve voor het vervoer van vers drinkwater, drank en oliën, werden kuipen op grote schaal toegepast voor het versjouwen van vis, waarbij de vis in lagen - afwisselend met zout - in de ton werd gestapeld. In de vijftiende, zestiende en zeventiende eeuw waren bij een scheepswerf, zoals bekend van Amsterdam en Rotterdam, altijd diverse kuiperijen gevestigd.

Het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen heeft nog een werkende kuiperij, waar 5 dagen per week het oude ambacht wordt gedemonstreerd door enkelen van de laatste handmatige kuipers in Nederland. Er worden in de oude volledig ingerichte werkplaats nog steeds met de hand tonnen, houten emmers, putsen, tobbes, jonen en brelen, voerbakken en vele andere vroeger door de kuiper gemaakte voorwerpen vervaardigd. Het Jenevermuseum te Hasselt, het Museum voor Oudere Technieken te Grimbergen, het Karrenmuseum te Essen en het openluchtmuseum te Bokrijk bevatten een collectie kuipersgereedschap. Sinds april 2005 is er bij de Molen van Sloten in Amsterdam-Sloten een Kuiperijmuseum, waarin veel te zien is over dit oude ambacht.

Men vindt sporen van dit ambacht ook in achternamen als Cuypers, de Cuyper, Kuiper en Couperus.

Trivia

• Het woord kuiperij wordt in de Nederlandse taal ook van oudsher gebruikt om intrige(s) mee aan te duiden. Het is onduidelijk of kuiperij in deze betekenis etymologisch verwant is aan de benaming van het ambacht.
• In de Antwerpse haven wordt een havenbedrijf dat gespecialiseerd is in het goederen vastzetten of sjorren in zeeschepen of in containers kuiperij genoemd. Werknemers die goederen vastzetten worden kuipers genoemd.

Bronnen, noten en/of referenties