Overleg:Buurtschap

Zojuist heb ik Buurschap en Buurtschap samengevoegd, deze begrippen zijn synoniem. Zie bijvoorbeeld [1], [2], [3]. 'Buurtschap' lijkt de juiste term (zie Van Dale) en de meest voorkomende, zie Google:

• Buurtschap 31500 hits
• Buurschap 2010 hits
• Boerschap 318 hits

Fruggo 5 mei 2005 16:29 (CEST)

De samenvoeging lijkt me niet helemaal terecht. Volgens het woordenboek zijn buurschap en buurtschap alleen synoniemen voor de betekenis buurt, gehucht. Buurschap heeft daarnaast echter nog een aparte betekenis: plaatselijke organisatie van landelijke bevolking, veelal onder leiding van pachters of eigenerfden. Een aparte vermelding voor buurschap en buurtschap lijkt me dus wel gepast. Dimitri 7 mei 2005 18:28 (CEST)

Buurtschap mag trouwens wel eens worden samengevoegd met Gehucht. – gpvos (overleg) 7 mei 2005 20:19 (CEST)

Misschien een goede oplossing om buurtschap en gehucht samen te voegen, en buurschap apart te behandelen? Dimitri 8 mei 2005 12:07 (CEST)

Gehucht is inweze een kleine nederzetting die een officiele woonplaats is, zoals De Stolpen terwijl een buurtschap een Nederzetting is dat buurt vormt maar geen officiele woonplaats zoals De Nollen. In de volkstaal duiden beide wel op een kleine plaats cq nederzetting.. Buurschap is verwante zaak aan beide, hetzelfde geldt voor iets buurtwijk of woonbuurt, dat ook verwant.. De scheiding lijkt me handig, het is immers de bedoeling dat wikepedia meer dan alleen volkstaal woordenboek te laten zijn... Dolfy 8 mei 2005 12:15 (CEST)

Het door jou genoemde onderscheid tussen gehucht en buurtschap is mij niet bekend. Is dat ergens na te lezen (behalve wellicht in Wikipedia)? Dimitri 8 mei 2005 12:22 (CEST)

Zijdelings, het is eigenlijk bijna verdwenen als normale volkstaal en daarom ook vrij moelijk te vinden op google. Maar het zou in betekenssen woordenboek moeten staan, ik heb deze niet zelf dus kan niet controleren of het nog zo instaat.

Van wat ik zo geleerd heb vroeger, wat kortbochtig gezegd;

Buurtschap is een buurtgemeenschap, dus een eigen buurt vormt, zowel geografisch als de buurt als van een nederzetting vaak door dijken en wegen benoemd, vaak wel geen echte eigen bestuur..

Een buurschap is een schap dat geleid wordt door een heer die namens de gemeenschap werkt of anderswijs, een boerschap is een schap dat geleid door boeren die buren vanelkaar zijn.

Gehucht/dorpen/steden zijn de eigenlijk nederzettingen benamingen. Waarbij de gehucht de kleinste vorm is van nederzetting.

Omdat buurtschap overheenkomstig is met gehucht en dorp wordt deze bijna gelijk gestelt, echter gaat om een buurt die wel eigen gemeenschapbuurt vormt maar de gemeenschapbuurt heeft geen echte zeggenschap meer heeft. Dit integenstelling tot een buurschap of een boerschap. een gehucht en dorp heeft nog wel bepaalde zeggenschap (als is dat met de komst van gemeente en hoe gemeentes tegenwoordig werken minder geworden). Steden hadden vroeger nog meer rechten dan een dorp of gehucht. En dan heb je nog woonbuurten en buurtwijken, dit zijn meestal buurten die van grote dorpen en van steden, die een onderdeel vormen van de stad of dorp. Echter overlap met Buurtschap kan er zijn als de buurtschap wordt ingelijfd door de stad of dorp, zolang de naam wordt gevoerd wordt over enkel de buurt (+polder) blijft de buurtschapnaam bestaan naast die van een buurtwijk/woonbuurt.

Een huidige buurtschap kan op veschillende manieren ontstaan; voormalig gehucht dat gegroeid is naar bijna een dorp maar geen officiele woonplaats is. Een buurt die geografisch losstaat van de omliggende bewouwing, bijvoorbeeld door rivier/kanaal of een stuk bos. Bij weilanden spreken we van eerder van een buurt(schap) dat buiten de kern ligt. Polder waar zowel verspreid als paar huizen bijelkaar staan. En uit buurschap/boerschap waarbij de eigenlijke heer of boerenschap niet meer bestaat maar nog wel de buurt ervan bestaat.

Buurtschap kan dus een meerdere soorten van nederzettingen zijn. Terwijl een gehucht enkel een nederzetting van huizen die bijelkaar staan kan zijn en eventueel meegerekend de landerijen en paar huizen van iets verderop.Dolfy 8 mei 2005 14:11 (CEST)

Hmm, tja, als je dat onderscheid kunt verantwoorden in de tekst, heb ik er in principe geen probleem mee om ze apart te behandelen. Maar aangezien de begrippen in het woordenboek als synoniemen worden genoemd, is het misschien een betere oplossing om één titel (gehucht of buurtschap) te kiezen en daar deze uitleg onder te plaatsen. Dimitri 8 mei 2005 14:35 (CEST)

Terugsprong
Ik dacht ook dat er geen verschil was tussen buurtschap en gehucht, maar ik heb mijn favoriete naslagwerk De Topografische Gids van Nederland er nog maar eens op nageslagen. Deze wijdt een hele pagina aan deze verwarring en besluit vervolgens om alleen maar de term "buurtschap" te gebruiken. De Gids haalt nog wel het Alphabetisch Register van alle bewoonde oorden des Rijks uit 1850 aan:

Hieromtrent (de termen gehucht, buurt en buurtschap, red.) dient de verklaring, dat, uithoofde nergens eenige bepaling dienaangaande is aangetroffen, men heeft gemeend te moeten verstaan

• door gehucht, iedere vereeniging van huizen of woningen, die op zichzelve een eigen naam voeren, doch niet als dorp kunnen worden aangemerkt;
• door buurt, iedere vereeniging van huizen, die bekend staat onder den naam van den weg, dijk of straat, aan welke dezelve gelegen zijn; en
• door buurtschap, op gelijke wijze, de zoodanige, die worden aangeduid door den naam van het veld of oord, waarop of waarin dezelve zich bevinden: ook zijn nog onder deze qualificatie begrepen de uithoeken en de woningen, die onder of bij zekere benoemde gebouwen of punten gelegen zijn en daardoor worden aangeduid, als: (aan) Den Molen; (aan) De Brug; (aan) Het Slot, enz.

In twijfelachtige gevallen heeft men wel het voortreffelijke werk van Van der Aa hierover geraadpleegd, doch, hoe volledig ook in andere opzigten, ten deze nog niet veel stelselmatigheid gevonden: ook heeft men daarin vaak hetzelfde oord op de eene plaats als buurt, en op de andere plaats als gehucht opgegeven gezien.

(einde citaat)
– gpvos (overleg) 8 mei 2005 14:01 (CEST)

Interessant stukje! Wel vreemd dat de TGN besluit om alleen de term buurtschap te gebruiken, terwijl uit het citaat blijkt dat gehucht de verzamelnaam is, en buurt en buurtschap soorten gehuchten zijn. Afgaande op het citaat is het voor de hand liggender om het woord gehucht te gebruiken. Een bezwaar daartegen is alleen, dat gehucht een wat negatieve klank heeft en buurtschap vrij neutraal klinkt. Daarom lijkt buurtschap mij inderdaad beter voor Wikipedia, uiteraard met doorverwijzing vanaf gehucht. En dan voor buurschap een apart artikel. Overigens wordt 'buurschap' gebruikt voor alle nederzettingen die ontstaan zijn als "plaatselijk organisatie van landelijke bevolking...", ook de nederzettingen die inmiddels dorpen zijn geworden. Dimitri 8 mei 2005 14:29 (CEST)

Ai

Hoe heeft dit zo kunnen bestaan? Ik dacht goh, wie heeft dat nu weer aangemaakt, blijkt dat het artikel al meer dan een jaar bestaat... In elk geval heb ik het aangepast, het heeft nu wel iets van een Nederlandstalig stukje... Mig de Jong 3 feb 2006 15:23 (CET)

Misvatting

Er is nogal wat mis aan dit artikel, te veel om op te noemen. Volledig herschrijving is eigenlijk nodig, en wel met zorgvuldig gekozen rechtshistorische literatuur bij elkaar. Bovendien doet dit artikel onvoldoende recht aan de grote regionale verschillen over de buurschappen. Zelf helaas nu geen tijd voor herschrijving, wilde het even meedelen. Keunen 20 december 2006 16:50 (CEST).

De basisfeiten kloppen meer dan wel maar er zou inderdaad wat meer diepte in kunnen. Overigens hoop ik niet dat er opnieuw een poging gedaan wordt de artikelen buurtschap, buurschap en gehucht samen te voegen want dat is al eens eerder gedaan en dat was geen goede zaak omdat de drie verschillende dingen zijn die wel met elkaar raakpunten hebben. (ik zeg dit omdat je de hierboven buurschappen schrijf inplaats van buurtschappen, al hoop ik dat dat een typefoutje is.. :-) ) En buurschappen kennen inderdaad nog veel groter verschil per regio dan een de tegenwoordige buurtschappen.. Dolfy 20 dec 2006 18:55 (CET)

Ik vraag me af of de term buurtschap wel een historische is. In de veelvuldig door mij geraadpleegde archieven uit de middeleeuwen en daarna komt slechts de term buurschap voor, in middeleeuwse oorkonden veelal burscapio genoemd (zie Slicher van Bath, Mensch en Land in de Middeleeuwen, 1944). De term buurtschap duikt pas zeer recent op. Ook rechtshistorisch kom ik slechts de term buurschap tegen, als een samenwerkende gemeenschap van buren of -in modern Achterhoeks- noabers, naburen. De term gehucht -ik vermoed afgeleid van gehöfte ofwel de meervoudsvorm van hoeve, dat zou ik moeten nakijken- is slechts een geografisch gebonden begrip en heeft rechtshistorisch geen enkele status. Kijk ook eens naar de dissertatie van de historisch geograaf (en mijn vakcollega) prof. dr. ir. Th. Spek (Spek, Het Drentse Esdorpenlandschap, 2004). Keunen 21 december 2006 09:35 (CEST).

Een buurschap is inderdaad ouder ja dan buurtschap. Het probleem is dat rond buurtschap veel vaagheid bestaat wat betreft de echt precieze herkomst. De term komt vooral na de middeleeuwen voor, mede doordat er steeds minder zeggenschap is. Het betekend ook in wezen gewoon een buurt dat los ligt van een kern even verderop, ze vormen een gemeenschap, een in vaak volksmond ontstaande duiding, vroeger waren daar trouwens wel meerdere benamingen voor (het is dus inderdaad te zeggen dat de algemeenheid van de term buurtschap stamt uit grofweg gezegd 19e eeuw en later nog wat verscherpt).

Gehucht daarin tegen wordt eerder mee bedoeld een kleine plaats, dorp, dat ook geen kerk had. Qua status heeft zo'n plaats niet veel zeggenschap of rechten zoals een dorp of zelfs een buurschap. Maar heeft of vaker had wel bepaalde soort rechten, zoals een geboorteplaats.

De invloed van de invoering van de gemeenten op de buurschappen is vrij groot. Velen verliezen ook hun functie en met de opkomst van de termen als buurtschap zie je ook dat die oude buurschappen en boerschappen onder buurtschappen worden, of steeds vaker worden genoemd. Met gehuchten zie je inderdaad dat in bepaalde regio's er meer van zijn dan in andere, dat kan wel eens met de oorsprong te maken hebben ja.

En dan komt er ook nog eens de moderne betekenissen om de hoek kijken. In volksmond is eigenlijk geen echt onderscheid meer tussen een buurtschap en gehucht. Vaak worden ze dwars door elkaar gebruikt. Ook heeft de term buurschap deels overgenomen. Dus als men in moderne termen spreekt spreekt men tegen deel van die plaatsen ook in het verleden vaak van een buurtschap of gehucht als de plaats iets groter is dan een paar huizen. Das waarom ik ook zij dat het artikel misschien wat dieper kan, ik ben zelf nog niet echt op de juiste bewoordingen daarvoor gekomen, als iemand met een nog meer vakachtergrond wel op kan komen of de juiste weg weet in te slaan waarop het artikel dieper wordt is dat meer dan welkom uiteraard. Dolfy 21 dec 2006 12:21 (CET)

Een buurtschap is meer een geografisch/topografische aanduiding. Een gehucht is steeds een vestiging van enkele gezinnen\verzameling gebouwen. Pieter2 13 nov 2008 22:06 (CET)

Het woord stamt van boerschap -> buurschap -> buurtschap. Men kan boerschap zien als eigenschap of status (vergelijk koningsschap). Pieter2 14 nov 2008 20:23 (CET)

Verschil dorp en buurtschap

In dit artikel wordt gezegd dat het grote verschil tussen een dorp en een buurtschap/gehucht is dat een dorp een kerk heeft en een buurtschap/gehucht niet. Ik ken buurtschappen zoals Terbregge met een kerk. En dorpen zoals Ruigahuizen zonder kerk. Vreemd dit feitje klopt volgens mij niet, volgens jullie wel? Lars-f-94 4 jun 2009 14:28 (CEST)

Het lijkt mij het beste om het overleg op één plaats te houden. Daarom verwijs ik bij deze even naar Overleg:Gehucht -- Kind regards,   Rodejong   ^💬 Talk ^✉️ Email  ^📝 Edits  ^👀 Auth  🕘 →  24 aug 2010 12:25 (CEST)

Zeggenschap

Waarom staat er een paar keer: …zeggenschap van of over …? Madyno (overleg) 2 jul 2015 22:20 (CEST)

Buurtschap, buurt, gehucht

Het is mij onduidelijk wat het onderscheid tussen deze termen is. Ook het onderscheid tussen deze categorie kleine nederzettingen en het dorp is tamelijk vaag.

In schoolboeken uit de 19e eeuw is wel wat concreets te vinden, maar die bronnen moeten, denk ik, voorzichtig benaderd worden. Niet uit te sluiten valt dat voor het gerief van de onderwijzers en leerlingen enkele duidelijke grenzen zijn getrokken die in werkelijkheid ook toen niet zo duidelijk waren. Hoe dan ook, als we op enkele van die bronnen moeten afgaan ([4], [5], [6]) lijkt het hierop:

Stad

Grotere nederzetting met min of meer regelmatig patroon van straten en/of grachten, doorgaans (voorheen) met muur of wal omgeven, bezit enkele voorrechten

Vlek

Groot dorp of kleine stad, zonder wallen, muren en poorten

Dorp

Nederzetting met een kerk (en meestal een school)

Buurtschap

Kleine nederzetting bestaande uit enkele huizen

Gehucht

Kleine nederzetting bestaande uit enkele boerderijen (of: waar de huizen verstrooid staan)

Het begrip 'buurt' is wat onduidelijk. Als losse nederzetting (dus niet als onderdeel van de bebouwing van een grotere plaats) lijkt dit ongeveer aan te sluiten bij 'buurtschap'. Anderzijds is er ten minste één bron met lijsten van nederzettingen die beide termen gebruikt ([7]). Uit dat boek wordt niet duidelijk wat het (eventuele) onderscheid is.

Een tamelijk andersoortige bron is dit artikel in De Navorscher:

• https://books.google.nl/books?id=JGhPAQAAMAAJ&pg=PA562

Hier wordt ons verteld dat de schrijvers van het ergens hierboven genoemde Alphabetisch Register van alle bewoonde oorden des Rijks zich vergisten en dat er wel degelijk goede definities te vinden zijn. De schrijver ziet dan 'gehucht' als geografisch begrip (bij elkaar staande huizen), en buurt, buurtschap, buurschap als een meer sociaal en organisatorisch begrip. Ieder huis, hoe ver het ook van andere bebouwing staat, hoort in die visie bij een buurt. Hij ziet de verdeling in buurten als 'waarschijnlijk [...] ontstaan uit die in buurschappen'. Dat brengt het artikel dan bij de buurtschappen, en dat woord ziet de schrijver als synoniem met buurschap en boerschap. Dat zou dan rechtstreeks afkomstig zijn uit die middeleeuwse indeling. De redactie voegt in een noot nog toe:" Buurtschap deugt niet. Het is door onkundige schrijvers uit buurschap bedorven." Men verwijst daarbij nog naar een verklaring door de heer Winkler en die is te vinden in een andere plek in dezelfde uitgave, op pag. 437, [8]. Daar stelt Winkler, zakelijk weergegeven, dat een gehucht een verzameling bij elkaar liggende boerderijen is die nog wel ieder op hun eigen erf staan, terwijl een buurt een samenhangende rij huizen is aan een weg gelegen (of twee rijen, aan weerszijden). Het woord 'buurtschap' noemt Winkler daar niet.

De Winkler Prins uit 1916 geeft:

Gehucht is een verzameling van hofsteden of hoeven; buurtschap, klein dorp.

Het Woordenboek der Nederlandsche Taal geeft:

Gehucht

Een zeker aantal huizen en hoven, woningen en erven, op het platteland, beschouwd als een geheel uitmakende; een buurschap, vlek; klein dorpje zonder kerk.

Buurtschap

wellicht minder juist voor buurschap (zie ald.)

Buurt

1. Landelijke streek, ook dorp of gehucht.
2. Afdeeling van eene stad; eene wijk of een deel daarvan.
3. Deel van eene stad, in minder streng bepaalde opvatting.

(4, 5 en 6 hier weggelaten)

Buurschap

1. Eigenlijk: de hoedanigheid van met elkander buren (in de bet. 1) te zijn, en bij overdracht: het land dat de buren bewonen; vandaar, vooral in de Saksische gewesten, soms samenvallende met kerspel, waterschap of gehucht

(2 en 3 hier weggelaten)

Misschien moeten we nogmaals overwegen de artikelen 'gehucht' en 'buurtschap' samen te voegen (en eventueel 'buurt' voor zover het een losse verzameling huizen betreft, geen onderdeel van de bebouwing van een grotere plaats). "Bedorven" of niet, de betekenis van 'buurtschap' is tegenwoordig, in ieder geval in Nederland, niet goed (meer) te onderscheiden van die van 'gehucht', nog afgezien van de negatieve connotatie van dat laatste woord.

Paul B (overleg) 17 jun 2018 04:54 (CEST)

Het is een beetje als een kano en kajak, de termen worden door elkaar gebruikt. Een kajak is een soort kano maar een kano is niet per se een kajak.

En in plaats informatie daarover te verwijderen is het beter de teksten uit te breiden en breder te trekken. Zo kan je stellen dat buurtschappen en buurten ook tezamen met gehuchten veralgemeniserend gehuchten werden geduid. Dat is ook de onderliggende verwatering en verwarring.

Daarbij dient eigenlijk ook nog duidelijker worden gemaakt dat in België gehuchten zowel buurtschappen, gehuchten als dorpen kunnen zijn die geen die geen deelgemeentes zijn. En zelfs als ze deelgemeentes zijn alsnog soms gehuchten worden genoemd. Dagdeel (overleg) 17 jun 2018 11:59 (CEST)

Bij kano en kajak is er een duidelijk onderscheid dat ook eenvoudig in moderne bronnen terug te vinden is. De Dikke Van Dale geeft een zeer nauwkeurige omschrijving van de kajak, en die is duidelijk niet van toepassing op kano's. Voor 'buurtschap' en 'gehucht' is dat duidelijke onderscheid er beslist niet. Het door jou gestelde 'traditionele' onderscheid is niet traditioneel, want het is voor de gelegenheid gemaakt door één publicatie. Ik heb een paar uur in bronnen zitten grasduinen zonder duidelijk resultaat, dus "de teksten uit te breiden en beter te trekken" is nog niet zo eenvoudig. Wat er stond was in ieder geval niet verdedigbaar, dus dat kan gewoon weg. Er bestaat geen enkele verplichting om onjuiste of gebrekkige informatie te laten staan als het niet meteen door iets beters kan worden vervangen. Paul B (overleg) 17 jun 2018 13:36 (CEST)