Overleg:Opdracht (eerbewijs)

Titel?

Waarom is die toewijding? Naar mijn weten spreekt men in de regel dat een werk is opgedragen aan iemand. Ik heb het woord (in deze zin) nog nooit zo zien gebruiken. (Weer een reden waarom ik principieel tegen het vertalen van artikelen uit andere WPs ben.) Paul Brussel (overleg) 28 jul 2020 12:59 (CEST)

Dit is niet het gevolg van vertaling. Het was een voorlopige aanname als gevolg van een overleg dat hier en hier gevoerd werd. Men is vrij het (titel incluis) aan te passen. Ik ken het ook als "opgedragen aan", maar als het als zelfstandig naamwoord gebruikt wordt ("opdracht"), is het verwarrend voor de leek. Chescargot ツ (overleg) 28 jul 2020 13:15 (CEST)

Opdracht (kunstwereld) lijkt mij de juiste titel te zijn, maar misschien heeft Gebruiker: Matroos Vos hier een opinie over? Ik ken het overigens vooral uit de boekenwereld, waar men behalve van eigenhandige opdrachten door een auteur spreekt van in druk opgedragen aan [X]; het meest begeerde boek is dan het exemplaar dat behalve in druk, ook nog eens eigenhandig door de auteur aan diegene is opgedragen. Paul Brussel (overleg) 28 jul 2020 13:22 (CEST)

Hoi beiden, opdracht lijkt me hier inderdaad het beste woord. De nieuwste editie van de Dikke Van Dale vermeldt bij toewijding weliswaar ook de hier bedoelde betekenis ("opdracht (van een boek)"), maar zegt daar wel bij dat die betekenis "verouderd" is. Tussen haakjes kun je denk ik het best "eerbewijs" toevoegen. In 'de kunstwereld' kan het woord opdracht twee dingen betekenen: een werk kan zijn opgedragen aan iemand, maar het kan ook zijn vervaardigd in opdracht van iemand. Om te voorkomen dat onze lezers bij de titel aan dat laatste denken, lijkt 'Opdracht (eerbewijs)' me dus de beste titel. — Matroos Vos (overleg) 28 jul 2020 15:33 (CEST)

Dank, Matroos: dat lijkt me een goed voorstel, ook al lijkt me iemand als (de niet zo goed spelende) Paul Wittgenstein dan wel weer een lastig geval... Paul Brussel (overleg) 28 jul 2020 15:53 (CEST)

Dank aan beiden! Dan zal ik het artikel meteen en zonder verder omhaal overeenkomstig aanpassen. Chescargot ツ (overleg) 28 jul 2020 15:58 (CEST)

Uitstekend. Voor Paul Wittgenstein kunnen we denk ik het best het artikel 'Opdracht (rijkeluiszoontje)' aanmaken. — Matroos Vos (overleg) 28 jul 2020 16:35 (CEST)

Laten we aan die 'pianist' maar niet te veel aandacht besteden. Ik heb met verbazing, en overigens bewondering voor de biograaf Alexander Waugh (kleinzoon van Evelyn Waugh), indertijd het boek over de familie Wittgenstein gelezen, en daar komt hij nu niet al te best naar voren. Paul Brussel (overleg) 30 jul 2020 18:12 (CEST)

Afbeelding

Boekontwerp door Chris Lebeau (tevens vrijwel het omslag van Bas Heijnes Angst en schoonheid uit 2013)

@Paul Brussel:is het een idee om een afbeelding van die pagina met de opdracht uit het boek van Couperus toe te voegen? Een plaatje maakt de tekst wat minder droog. gr,Chescargot ツ (overleg) 28 jul 2020 16:25 (CEST)

Dat lijkt me inderdaad een goed idee! (Alleen weet ik niet of de afbeelding daarvan op commons staat.) Paul Brussel (overleg) 28 jul 2020 16:27 (CEST)

Ik had gehoopt dat jij als Couperus-specialist daar wellicht een plaatje van had. Zoniet, dan ga ik het proberen op te googlen. Chescargot ツ (overleg) 28 jul 2020 16:44 (CEST)

Weliswaar heb ik nogal wat uitgaven van dat boek, vanaf de eerste druk, maar in plaatjes ben ik nogal slecht :-). Paul Brussel (overleg) 28 jul 2020 16:47 (CEST)

Zelfs al vind ik niks, het is een plezier dit te googlen: het zijn grafische kunstwerkjes die omslagen van Couperus' boeken, prachtig werkelijk. Chescargot ツ (overleg) 28 jul 2020 16:59 (CEST)

Daar staan zijn boeken inderdaad om bekend. Mooi is wat Couperus aan zijn uitgever schreef over de fluwelen uitvoering (40 exemplaren) van De stille kracht: "Wij zijn beiden verrukt over De Stille Kracht, die gisteren in gebatikt katoen en fluweel zijn intocht deed!! [...] Kosten ze duur en de fluweelen, is die ook in den handel, of is dat maar iets buitengewoons voor mij?? Maar ik zal er over moeten hooren, over die 'luxe', waarin ge dat onfatsoenlijke boek hebt gekleed! Onfatsoenlijk en luxueus, dat is te erg, hoor, samen!" :-). Paul Brussel (overleg) 28 jul 2020 17:15 (CEST)

Alleen maar waardering. Fantastisch... Dank voor het delen. Chescargot ツ (overleg) 28 jul 2020 20:35 (CEST)

Opdracht als bedelbrief en marketingstrategie

Uit - helaas niet gepubliceerd - eigen origineel onderzoek weet ik dat in de zeventiende eeuw de opdracht vaak ook een andere functie had. Namelijk als bedelbrief. In de stadsrekeningen van Leiden komen geregeld mensen langs die boeken opgedragen hebben aan de stad in de hoop in ruil daarvoor een som geld te ontvangen. Bij de Leidse studenten van het Statencollege was dit zelfs gebruikelijk. In het kader van hun studie moesten zij geregeld disputaties houden. Zij droegen deze op aan de burgemeesters en schepenen van de stad en ontvingen daarvoor dan een "verering". Zeg maar dat zij naast hun vaste toelage ook een deel "tempobeurs" kregen. Ook bij andere auteurs speelde dit financiële belang. Het stadsbestuur zat dan ook soms stevig in de maag met een opgedragen boek, zeker als dat theologisch of politiek niet helemaal zuiver op de graat was. Daarnaast was een opdracht aan een bekend persoon voor minder bekende auteurs ook een middel om het eigen werk meer onder de aandacht te brengen. Kortom: wat er nu staat is in mijn ogen iets te nobel en te verheven. Een opdracht kan namelijk ook een marketingstrategie zijn. Die bedelbrief komt nu zelden voor en zal eerder een bedankje zijn voor een reeds ontvangen tegemoetkoming. Met vriendelijke groet, Gasthuis(overleg) 29 jul 2020 22:52 (CEST).

Tegenwoordig draagt een schrijver zijn boek bijvoorbeeld op aan een geliefde, een familielid, een vriend of een bewonderde voorganger. In vroeger eeuwen was de opdracht inderdaad veeleer een berekenende 'voor wat hoort wat'-tekst. Een schrijver kreeg een betaalde opdracht voor een bepaalde schrijfklus en vervolgens droeg hij het geschrevene in vleiende bewoordingen op aan de ontvanger (een mecenas, destinataris etc.), in de hoop zo opnieuw een schrijfopdracht te bemachtigen. Het artikel 'Holland "gedediceerd". Boekopdrachten in Holland in de 17e eeuw' van Piet Verkruijsse, bij wie ik nog college heb gelopen, lijkt overigens flink wat raakvlakken te hebben met het onderzoek dat jij beschrijft. Amusant is het aldaar beschreven geval van Eduardus Poppius, die zijn prekenbundel De enge poorte meteen maar – buitengemeen breedsprakig – opdroeg aan de Staten van Holland en West-Friesland, het stadsbestuur van Amsterdam én het stadsbestuur van Gouda, waarbij ongetwijfeld ook heeft meegespeeld dat dit de kans op een fijne financiële beloning in één klap verdrievoudigde. — Matroos Vos (overleg) 30 jul 2020 11:16 (CEST)

Dit zijn weer mooie toevoegingen waarvan ik eigenlijk helemaal geen weet had. Overigens vroeg ik me wel af, na het toevoegen van de link naar WP:EN, of wij ook een taalkundig onderscheid kennen tussen dedication copy en presentation copy; weten bovenstaande geleerden dat misschien? (Die eerste zijn mij helaas bijna niet gegeven, van de tweede heb ik er tientallen.) Paul Brussel (overleg) 30 jul 2020 18:12 (CEST)

Overigens las ik naar aanleding van een opmerking van gebruiker:ErikvanB, die in navolging van Gasthuis ook al opmerkte waar iemand al dat papier toch laat..., het gedegen Nicolaes Tulp. Leven en werk van een Amsterdams geneesheer en magistraat. Amsterdam, 1991, waarbij eveneens voor mij nieuwe wetenswaardigheden opdoken, bijvoorbeeld over de 'universiteit van Harderwijk', of de financiële voordelen die in de tijd van Tulp aan een studie waren verbonden. Paul Brussel (overleg) 30 jul 2020 18:18 (CEST)

Beste Paul Brussel, bij mijn weten maken wij geen terminologisch onderscheid tussen presentation copy en dedication copy. Wij maken zelfs geen taalkundig onderscheid tussen een exemplaar dat door de auteur op eigen initiatief is gesigneerd of op verzoek van de ontvanger (inscribed copy). Maakt dat nog verschil in de tientallen van de tweede groep? 😉 Wij zeggen dat er natuurlijk wel bij als wij het over zo'n exemplaar hebben: opgedragen/gekregen/gesigneerd. En presentation copy en presentexemplaar zijn valse vrienden: want een presentexemplaar krijg je niet van de auteur, maar krijgt de auteur zelf gratis van de uitgever, dat wil zeggen meestal krijgt hij/zij na het voorfinancieren van de oplage nog een sigaar uit eigen doos.

Beste Matroos Vos, het artikel van Verkruijsse is zeer interessant. Ik moet nog even nadenken of en, zo ja, waar die informatie een plek verdient te krijgen. Ik was even bang dat ik het gemist had, maar het dateert van na mijn afstudeerscriptie bij de in noot drie tweemaal genoemde auteur. Poppius lijkt in zijn dedicatie inderdaad wel voor een brede weg naar de bestuurlijke thesaurieën gekozen te hebben. Maar helemaal uit te sluiten valt natuurlijk niet dat de reden was dankbaarheid voor de Amsterdamse ondersteuning, een bewogen appel aan de Staten van Holland en Westfriesland en de wens om niet op lange Goudse regententenen te staan. Met vriendelijke groet, Gasthuis(overleg) 30 jul 2020 20:09 (CEST).

Beste Gasthuis, om je vraag te beantwoorden: natuurlijk maakt het voor mij persoonlijk wel verschil of ik oog in oog ben geweest met iemand als J.M.A. Biesheuvel of zelfs Bertus Aafjes die ik zelf om handtekeningen heb gevraagd, of in mijn bezit zijnde opdrachtexemplaren van Louis Couperus die ik nooit heb mogen begroeten. En het maakt zeker ook verschil indien ik opdrachtexemplaren van schrijvers heb aan wie ik nu juist geen opdracht heb hoeven vragen, maar van wie ik zelf zulke exemplaren kreeg. Maar dit blijven details... Overigens vind ik ook dat het lemma over Verkruijsse wel verbetering behoeft. Paul Brussel (overleg) 30 jul 2020 22:30 (CEST)

Elias Steins Nouvel Essai, opgedragen aan de Prinsen van Oranje

Hier nog een interessante, denk ik, temeer omdat het tevens als illustratie het artikel verder kan opkleuren. Aan jullie de vraag of het idd een plekje verdient in dit artikel en zoja, hoe het in te passen. Onder een nieuw kopje Sport en spel misschien? Dit is aangenomen dat "schaakliteratuur" niet onder "literatuur" valt.

Omslag en voorbladen van Elias Steins Nouvel Essai (1789), opgedragen aan de Prinsen van Oranje Nassau

Elias Stein was de schaakmeester van de zonen van Koning Willem V van Oranje-Nassau, en schreef in 1789 een schaakboek voor hen, en droeg het ook aan hen op. Zoals nadrukkelijk op het omslag staat ("aux depens de l'auteur"), zou hij dit op eigen kosten gedaan hebben. Het boek zou aanvankelijk niet in de boekhandel komen, maar exclusief voor de prinsen en inschrijvers ("souscripteurs", afbeelding toont slechts een eerste pagina van de inschrijflijst die in totaal drie paginas besloeg). Hoewel in Nederland hoog opgegeven was van het boek, zou het in de schaakhistorische kringen centrum van controverse worden: zou het hier werkelijk om een benefietenwerk gaan, of werd er juist grof geld mee verdient? Bovendien bleek het boek een "slap aftreksel" te zijn van Philidor's L'analyze des échecs uit 1747.Chescargot ツ (overleg) 2 aug 2020 19:21 (CEST)

Opdrachten aan leden van het koninklijk huis of de koninklijke familie zou ik nu juist eerder niet opnemen: in vroeger eeuwen, en ook nu nog wel (zie bijvoorbeeld het wel wat meer logische De boodschap van het Wilhelmus), was het heel gebruikelijk, zo niet obligaat om werken aan dezulken op te dragen. Paul Brussel (overleg) 3 aug 2020 13:00 (CEST)

Sport en spel

Over sport gesproken, daar kunnen ook best interessante dingen over gezegt worden: de dubieusiteit van scorende voetballers die hun doelpunten opdragen aan een nieuw geboren kind; dubieus omdat het een teamsport betreft, en de scorer dus schijnbaar de prestatie geheel aan zichzelf toeschrijft.

Of sportteams die politieke statements maken, zoals vorig jaar het Turkse nationale team dat na een goal via de camera naar hun landgenoten aan het front salueren.

Wat denken jullie, is dat interessant om in dit artikel toe te voegen, of wordt dan teveel van het oorspronkelijke eerbewijs afgeweken? Chescargot ツ (overleg) 2 aug 2020 19:21 (CEST)