Pieter Verheyen

Pieter Verheyen
	Gravure door Charles Onghena
Algemene informatie
Geboren	15 januari 1747
Geboorteplaats	Gent
Overleden	10 januari 1819
Overlijdensplaats	Gent
Land	Nederland
	(en) MusicBrainz-profiel;
Portaal	Muziek

Pieter Karel Emanuel Verheyen (Gent, 15 januari 1747 – aldaar, 10 januari 1819) was een componist, organist en zanger wiens loopbaan verliep van zijn geboorte in de Oostenrijkse Nederlanden over de verschillende regimewisselingen onder Frans bestuur tot na de oprichting van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden.^[1] Zijn werk zou ”onmiskenbaar aanwezige esthetische kwaliteiten” vertonen.^[2]

Jeugd, opleiding en kerkmuziek

Pieter Verheyen was de zoon van Isabelle Arnau en Jan Jacob Verheyen. Hij zong als koorknaap in de Sint-Baafskathedraal in Gent. De organist Josse Boutmy was zijn muziekleraar.

Later studeerde Verheyen compositie bij Ignaz Vitzthumb, de directeur van de Brusselse Muntschouwburg en bij François-Joseph Krafft, de kapelmeester van de Sint-Baafskathedraal in Gent. Hij zong in kerken in Brugge en Gent en bij verschillende muziektheaters. Hij dirigeerde tevens in Maastricht.

Zijn vroegste composities – kerkmuziek - dateren van 1778. In 1786 werd hem de functie van gewoon componist, compositeur ordinaire de Son Altesse, Prins Ferdinand Lobkowitz, bisschop van Gent, toegewezen.

Godsdienstvervangende patriottische hymnen en cantates

Nadat Verheyen zijn stem verloren had, kreeg hij onder het Franse bestuur een administratieve betrekking toegewezen. Hij werd organist van de tempel van de rede, de Temple de la Raison, in 1793 en later bij het Ursulinenklooster. Er werden onder “republikeins” bestuur in Gent jaarlijks een aanzienlijk aantal zogenaamde nationale plechtigheden gevierd. De gelegenheidswerken zoals hymnen en gezangen die toen in de tempel van de Wet werden uitgevoerd, waren gewoonlijk door dezelfde drie Gentse musici gecomponeerd; naast Verheyen waren dat Karel Ots en Karel-Lodewijk Joseph Hanssens sr. Op 1 Vendémiaire, jaar VIII (23 september 1799) werd een patriottische cantate opgevoerd met als titel: Présent des Dieux, Liberté chérie.^[3] Verheyen heeft in deze jaren ook een Hymne à la paix pour la fête du 30 brumaire; an VI (20 november 1797) gecomponeerd.^[4]

Opera

Naast geestelijke muziekstukken^[5] en later “vervangende” republikeinse hymnen en cantates, componeerde Verheyen ook theatermuziek:

Les Chevaliers ou Le Prix de l'arc, opera op libretto van Duperron (opgevoerd op 20 en 23 januari 1779, in het Gents theater)
Divertissement lyrique dédié à Son Altesse [...] Ferdinand de Lobkowitz, évêque de Gand. Par F. J. Sacy, curé de Sommerghem, en reconnoissance des bienfaits de Son Altesse, le 25 août 1788. Les paroles par l'abbé Ghiot, aumonier honoraire de Son Altesse, lyrisch divertissement op libretto van abbé Ghiot (25 augustus 1788, Gent)
De Jagtparty van Hendrik IV, opera (1794)
Le Jardin de l'amour ou Les Noces d'Alexis (1794)^[6]

Laatste decennium en overlijden

Verheyen schreef in 1810 een requiem naar aanleiding van het overlijden van Joseph Haydn.^[7] Toen de Société royale des Beaux Arts et de la Littérature de Gand een compositiewedstrijd met Waterloo als thema hield, was Verheyen in 1816 met La journée de Waterloo een van de deelnemers.^[8]

Volgens de verklaring van overlijden van Pierre Charles Emmanuel Verheyen ("professeur de musique"), opgemaakt 11 januari 1819, overleed hij de dag daarvoor ("hier à deux heures"). Hij was gehuwd met Catherine Vercauter.^[9] Verheyen stierf na een langdurige ziekte.^[10]

Waardering

In een byvoegsel aan de nieuwe Gentse uitgave door Desiderius Vanderhaeghen uit 1829 van de De historie van Belgis van Marcus van Vaernewyck, is in "eene beknopte beschryvings-lyst der beroemdste Gentenaers" een bijzonder lovend portret van componist Verheyen gemaakt, die toen een decennium niet meer bij de levenden was.^[11] Het oordeel luidt als volgt:

Verheyen (Pieter), briefwisselende lid van het koninglyk nederlandsch institut van konsten en wetenschappen, in het jaer 1817 (sic) in eenen hoogen ouderdom binnen zyne geborte-stad overleden, is eenen uytmuntenden toonkundigen en toonkonstoeffenaer geweest, die vele muziek-stukken, welke de kenteekens van een groot vernuft en konstvollen smack draegen, verscheyde missen en andere kerk-muziek-stukken heeft gemaekt, welke van tyd tot tyd in onze kerken uytgevoert worden.

Zijn betekenis voor het Gentse cultuurleven blijkt ook uit het gegeven dat hij daar een van de oprichters van de Société des Beaux-Arts was.^[12]

Bronnen, noten en/of referenties

Voetnoten

↑ [1] Biografie op de webstek Compositeurs de Belgique
↑ Geciteerd naar Hendrik Willaert & Jan Dewilde, in Het lied in ziel en mond – 150 jaar muziekleven en Vlaamse Beweging, Lannoo, Tielt, 1987, ISBN 9020914243, blz 12
↑ [2] Prosper Claeys, La Fête du 1er vendémiaire, La Déesse de la Liberté, in Messager des sciences historiques, ou, Archives des arts et de la bibliographie de Belgique, Impr. et lith. Eug. Vander Haeghen, Gent, 1896. blz. 122
↑ [3] Florimond van Duyse, Het oude Nederlandsche lied, Eerste deel, Martinus Nijhoff/De Nederlandsche Boekhandel, Den Haag/Antwerpen, 1903, blz. 676
↑ [4] Zie geestelijke werken in de catalogus van de Universiteitsbibliotheek van Gent
↑ [5] Lijst van opera’s van Verheyen op de webstek Operone
↑ [6] The new Grove dictionary of music and musicians en Propylaën - Welt der Musik - Die Komponisten, zoals geraadpleegd door de samenstellier van de webstek Requiemsurvey
↑ [7] Zie catalogus van de Universiteitsbibliotheek van Gent
↑ Familysearch: Verklaring van overlijden 1819 akte 60 (semiopenbaar, geraadpleegd 21 maart 2024)
↑ "Gend den 14 january", Gazette van Gend, 14 januari 1819. Geraadpleegd op 2 november 2024. – via Google Books.
↑ [8] Marcus van Vaernewyck, De historie van Belgis. D.J. Vanderhaeghen, Gent, 1829
↑ [9]^{[dode link]} Henri Vanhulst, Verheyen, Pierre, in Grove Music Online, ed. L. Macy, accessed 16 June 2004, [10]

Aanvullende referenties

Prosper Claeys, Histoire du théâtre à Gand, Gent, Vuylsteke, 1892, t. II, p. 155
Prudens Van Duyse, Notice biographique sur Pierre Verheyen, M.S.H., 1841, pp. 429-438
Biografie op Musiklexikon
Jozef Robijns, Miep Zijlstra: Algemene muziek encyclopedie, Haarlem: De Haan, 1979-1984, ISBN 978-90-228-4930-9, deel 10, pagina 125 noemt geboortejaar circa 1850

[1] [1] Biografie op de webstek Compositeurs de Belgique

[2] Geciteerd naar Hendrik Willaert & Jan Dewilde, in Het lied in ziel en mond – 150 jaar muziekleven en Vlaamse Beweging, Lannoo, Tielt, 1987, ISBN 9020914243, blz 12

[3] [2] Prosper Claeys, La Fête du 1er vendémiaire, La Déesse de la Liberté, in Messager des sciences historiques, ou, Archives des arts et de la bibliographie de Belgique, Impr. et lith. Eug. Vander Haeghen, Gent, 1896. blz. 122

[4] [3] Florimond van Duyse, Het oude Nederlandsche lied, Eerste deel, Martinus Nijhoff/De Nederlandsche Boekhandel, Den Haag/Antwerpen, 1903, blz. 676

[5] [4] Zie geestelijke werken in de catalogus van de Universiteitsbibliotheek van Gent

[6] [5] Lijst van opera’s van Verheyen op de webstek Operone

[7] [6] The new Grove dictionary of music and musicians en Propylaën - Welt der Musik - Die Komponisten, zoals geraadpleegd door de samenstellier van de webstek Requiemsurvey

[8] [7] Zie catalogus van de Universiteitsbibliotheek van Gent

[9] Familysearch: Verklaring van overlijden 1819 akte 60 (semiopenbaar, geraadpleegd 21 maart 2024)

[10] "Gend den 14 january", Gazette van Gend, 14 januari 1819. Geraadpleegd op 2 november 2024. – via Google Books.

[11] [8] Marcus van Vaernewyck, De historie van Belgis. D.J. Vanderhaeghen, Gent, 1829

[12] [9]^{[dode link]} Henri Vanhulst, Verheyen, Pierre, in Grove Music Online, ed. L. Macy, accessed 16 June 2004, [10]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]