Fraeylemaborg

de Fraeylemaborg in Slochteren

De Fraeylemaborg is een Groninger borg in het dorp Slochteren. De Fraeylemaborg in Slochteren is gelegen in een ongeveer 31 hectare groot landgoed, in aanleg hoofdzakelijk daterend uit de 19e eeuw. Het parkbos is in het begin van de 19e eeuw gewijzigd in de romantische Engelse-landschapsstijl. Het tuincomplex wordt gedragen door een lange hoofdas die door de statige oprijlaan extra nadruk krijgt. Op het voorterrein bevindt zich het schathuis waarin een restaurant gevestigd is. Aan de andere kant staat het koetshuis met paardenstal en orangerie.

Het beheer van de borg wordt gevoerd door de Stichting Fraeylemaborg, waarin deelnemen de provincie Groningen, de gemeente Slochteren, de Gerrit van Houten Stichting en de Stichting Vrienden van de Groninger borgen.

Ontstaan

Vermoedelijk stond op de plaats van de huidige borg in de 13e eeuw het stamslot van het geslacht Snelgers.

Fraeylema

Aanvankelijk was de Fraeylemaborg een gewone boerderij. Voor het eerst wordt deze boerderij genoemd als Fraeylemaheerd in 1475. Men zegt dat de naam afkomstig is van een edelvrouwe die Elema of Ailma heette. Een adellijke vrouw werd wel aangeduid met het woordje "ver". Ver Ailma borg zou dan geleid hebben tot Fraeylemaborg.

Bewoners

De eerste bekende bewoner van de Fraeylemaheerd zou Remmert Fraeylema (1446) zijn geweest. De heerd werd toen de Lumme Fraeylemaheerd genoemd. Remmert was de zoon van Lumme. In 1504 word zijn kleinzoon Remmert hoofdeling van Slochteren genoemd. In 1538 word zijn zoon Oesebrandt eigenaar.

• • 1538 – 1548 Oesebrandt Fraeylema. Zijn dochter trouwde met Seino Rengers, waardoor de borg in handen kwam van de familie Rengers

• • 1548 – 1690 Seino’s achterkleinzoon Osebrandt Johan Rengers was begin zeventiende eeuw een machtige jonker in de Ommelanden. Beschuldigd van verraad tijdens het Beleg van Groningen kwam hij in de gevangenis. Een schoonzoon van Rengers, Hendrik Piccardt, wist via stadhouder Willem III een verzoening te bereiken. Rengers werd in ere herstel maar stierf spoedig daarna. Zijn zoon stierf in 1681 of 1682, waarna de borg overging op zijn broer Evert. Mr Henric Piccardt, die in 1680 was getrouwd met Osebrandts dochter Anna Elisabeth, werd voogd over Evert. Omdat Evert in 1690 zijn bezettingen wegens schulden moest verkopen kocht Piccardt de borg met annexen en landerijen voor 47000 Gulden. Hij had hiervoor geld geleend van de koning-stadhouder in de vorm van een hypotheek op de Fraeylemaborg.

Diverse vrijmetselaarssymbolen in de tuin ten tijde van Hendrik de Sandra Veldtman

• • 1690 – 1781 Financiële moeilijkheden dwongen de familie Piccardt tot verkoop van de Fraeylemaborg in 1781. Koper van de meer dan 30 jaar lang verwaarloosde borg was mr Hendrik de Sandra Veldtman. Het was de eerste keer in de geschiedenis van de borg, dat zij buiten de familie werd verkocht. De Sandra Veldtman was actief lid van de Loge L'Union Provinciale en werd sterk door vrijmetselaarssymboliek aangesproken. Hij liet de tuin aanpassen en bracht diverse vrijmetselaarssymbolen aan; er werden onder andere paden in de vorm van een passer en winkelhaak aangelegd.

• • 1781 – 1972 Na de dood van zijn eerste vrouw was De Sandra Veldtman in 1786 hertrouwd met weduwe Adelgonda Christine Wolthers. Samen kregen zijn in 1789 een dochter, Hermanna Louise Christina. Zij erfde in 1816 de Fraeylemaborg van haar vader. Na de dood van haar man in 1829 hertrouwde zij in 1831 met diens neef jonkheer Wiardus Hora Siccama. Na haar overlijden bleef haar man vruchtgebruiker van hat landgoed. Na zijn dood in 1867 vererfde de Fraeylemaborg krachtens het testament van Hermanna Louise Christina op de kleinzoon van Abraham Johan van der Hoop, mr Abraham Johan Thomassen à Thuessink van der Hoop. Hij voegde toen “Van Slochteren” aan zijn naam toe. Zijn oudste in 1875 geboren zoon Evert Jan erfde in 1882 de borg. In 1908 trouwde hij met Catharina Cornelia Star Numan. Zij kregen twee kinderen, Jeanne Agatha en Geertruida Hermanna Louisa Christina. In 1952 overlijd Evert Jan. Na het overlijden van mevrouw Van der Hoop in 1965 hebben haar beide dochters nog enige jaren de borg bewoond. De financiële lasten werden echter te zwaar en in 1971 is de rijke inboedel geveild en op 9 januari 1972 werd de borg met het bos verkocht aan de Gerrit van Houten Stichting.

Laatste bewoner

De laatste telg van het adelijke geslacht die de Fraeylemaborg bewoonde, Louise Thomassen à Thuessink van der Hoop van Slochteren overleed op 9 juli 2008. Ze werd 92 jaar oud. Douarière Jhr. drs. Francois van Panhuys werd wel de "laatste ‘echte’ borgvrouwe van Groningen" genoemd. Met haar overlijden komt symbolisch een einde aan het tijdperk van de landadel in Groningen. Samen met haar drie dochters en haar zuster Jeanne, die overleed in 2002, was Louise van der Hoop de laatste die de Fraeylemaborg in grootse staat bewoonde. Op dinsdag 15 juli maakte zij per rijtuig haar laatste gang vanuit de Borg naar haar laatste rustplaats bij de Nederlands Hervormde kerk in Slochteren. Haar kist werd door vier kleinzoons uit de Borg gedragen.

Gerrit van Houten Stichting

In de borg is door de stichting Gerrit van Houten een tentoonstelling ingericht, die veel kunstvoorwerpen bevat, die gerelateerd zijn aan de geschiedenis van de borg. Zo kent de Fraeylemaborg een grote collectie schilderijen, aquarellen en tekeningen, een collectie porselein en een collectie van enkele duizenden historieprenten. Hieronder bevinden zich veel Oranjeprenten, die de relatie met stadhouder Willem III accentueren. Er worden regelmatig wisselexposities gehouden en ook de stijlkamers zijn de moeite van een bezichtiging waard. De borg is, als museum, het gehele jaar door geopend.

Het Slochterbos

Achter de borg ligt een bos van ongeveer 20 hectare

In 1777 liet de familie van der Hoop de tuin in navolging van de mode van die tijd met als voorbeeld het Kasteel van Versailles de tuin en het bos volgens wiskundige figuren inrichten. Doorkijkjes vonden een rustpunt in beelden en vazen. Van deze opzet resteert alleen nog de middenlaan van eiken en beuken met een lengte van 1165 meter, die gericht is op de as van het huis. Als men in de uitbouw van de grote zaal staat, kan men naar achteren tot aan het florabeeld aan het eind van de middenlaan zien en naar voren langs de oprijlaan 1000 meter tot het einde van de laan door het overbos aan de overkant van de Hoofdweg, de nieuwe provinciale weg en de haven. De beide schuine lanen, waardoor men vanuit de uitbouw kon kijken naar een molen in de ene richting en een kerktoren in de andere richting, zijn in 1828 verdwenen, toen het bos door de tuinarchitect Lucas Pieters Roodbaard werd omgevormd tot een romantisch park in de Engelse landschapsstijl. Er werden slingerpaden aangelegd, onregelmatig gevormde vijvers gegraven en met de vrijkomende grond een berg gemaakt. De twee schuine lanen worden nu opnieuw aangelegd. De trots van het bos was een stokoude linde, de Dikke Boom, die zes meter in omvang was en in 1963 omwaaide.

Fotogalerij

• 
  De Fraeylemaborg (achterzijde)
• 
  Landgoed van de Fraeylemaborg (ontwerp Lucas Pieters Roodbaard)
• 
  Florabeeld in het landgoed van de Fraeylemaborg
• 
  Landgoed van de Fraeylemaborg (ontwerp Lucas Pieters Roodbaard)

Trivia

• De huidige voorzitter van het bestuur van de Fraeylemaborg is ex-minister Johan Remkes

Externe links

• Fraeylemaborg
• Gemeente Slochteren
• Gerrit van Houten Stichting