Herenhuis (gebouw)

(✔/✂/→) Dit artikel komt mogelijk voor verwijdering in aanmerking. Het overleg hierover wordt gevoerd op deze discussiepagina. Iedereen is welkom daaraan bij te dragen. Zie voor meer informatie: Waarom staat mijn artikel op de beoordelingslijst. Voel je vrij het artikel te bewerken. Haal de pagina echter niet leeg en verwijder deze boodschap niet voordat de discussie gesloten is.

Gouden bocht van de Herengracht in Amsterdam

Grachtengordel van Amsterdam

Het Grachtenhuis

Een herenhuis is in Nederland een grote, statige en luxe woning dat uit minimaal twee volledige woonlagen en een zolder bestaat. De huizen kunnen vrijstaand zijn, maar ook naast een aantal andere woningen zijn gebouwd. Herenhuizen worden gezien als deftige, grote en royale woningen en zijn kenbaar aan de hoge gootlijn en de hoge plafonds. In Amsterdam aan de grachten zijn veel herenhuizen te vinden. Deze zijn te herkennen aan de verschillende gevels.

Kenmerken van een herenhuis

Herenhuizen kunnen losstaand gebouwd zijn, of tegen elkaar aan. De losstaande huizen zijn statige woningen. Deze woningen hebben vaak de voordeur precies in het midden van het huis met daar omheen acht symmetrische ramen. Op de tweede verdieping zit een schilddak (schildkap) met daarop twee schoorstenen. Sommige losstaande herenhuizen hebben een of twee dakkapellen op de derde verdieping.

De herenhuizen die tegen elkaar aan zijn gebouwd hebben een ander uiterlijk. De huizen zijn smal, diep en kunnen heel hoog zijn. Dit komt omdat de belasting werd geheven op grond van de breedte van de gevel. De vaststaande herenhuizen hebben op de eerste verdieping hoge plafonds en zijn bijna allemaal gekenmerkt met een trapgevel, klokgevel, halsgevel of lijstgevel. Aan de achterkant van het pand ligt vaak een tuin die doorloopt tot halverwege het achterliggende huis.

Geschiedenis

In de 17e eeuw vonden de vier grote stadsuitbreidingen in Amsterdam plaats. Deze werden ook wel de eerste, tweede, derde en vierde uitleg genoemd. In 1585 maakten bestuurders vaart met uitbreidingsplannen. De sluiting van de haven in Antwerpen, toevloed van immigranten, uitbreiding van de handel op de Levant, de ontwikkeling van een nieuw scheepstype, speculatie in de bouw en aandelen, de oprichting van de VOC en de Wisselbank waren allemaal impulsen om deze uitbreidingsplannen voort te zetten.

De drie belangrijkste kanalen werden gebouwd rond de oude stad, dit was de manier waarop de grachtengordel van Amsterdam werd gevormd. Deze grachtengordel is ontworpen om de rijken te trekken. De herengracht was het duurste kanaal om op te bouwen. De herengracht is de kortste gracht van de drie en staat bekend om zijn Gouden BochtGouden bocht. De Gouden Bocht maakt deel uit van de Vierde Uitleg en in deze bocht woonden de rijkste bewoners.

Rond 1600 begon de scheepvaart en de handel in Amsterdam op te bloeien. Er waren in deze tijd veel migranten die een plaats nodig hadden om leven. De Eerste en Tweede Uitleg begon vanaf de Sint Anthoniespoort in oostelijke richting. Aan de westkant werd over het Singel gebouwd tot aan de Herengracht. Tussen 1613 en 1625 werd de Derde Uitleg gerealiseerd. Deze uitbreidingsplannen bleken noodzakelijk voor een groeiende bevolking. Na de Vierde Uitleg had Amsterdam haar beroemde halve cirkel rond.

Door deze uitbreidingen en nieuwe grachten werden er herenhuizen gebouwd. De herenhuizen waren bedoeld voor de rijke inwoners, en werden gekenmerkt door hun luxe uitstraling. De meeste herenhuizen aan de grachten van Amsterdam zijn in de eerste helft van de 18e eeuw uitgebroken om meer ruimte te creëren. In de tweede helft van de 18e eeuw zijn veel grachtenpanden verhoogd.

Bekende herenhuizen

• Het Grachtenhuis, een museum aan de Herengracht in Amsterdam gewijd aan de 17e-eeuwse Amsterdamse grachtengordel op de herengracht 386.
• Museum Willet-Holthuysen bevindt zich in het pand Herengracht 605 in Amsterdam. Het is een voor het publiek geopend grachtenpand, met volledig ingerichte stijlkamers.
• Bijbels Museum, een museum aan de Herengracht in Amsterdam. Het museum geeft inzicht in de rol van de Bijbel in samenleving en cultuur in het heden en het verleden.
• Huis Marseille,een fotografiemuseum aan de Keizersgracht in Amsterdam, gevestigd in een monumentaal grachtenpand dat dateert uit 1665.
• Huis met de Hoofden, een groot grachtenpand aan de Keizersgracht 123 te Amsterdam, genoemd naar de zes versieringen in de vorm van hoofden aan de voorgevel ter hoogte van de bel-etage.

Zie ook

• Grachtenpand
• Villa (bouwkunde)
• Stadspaleis

Bronnen, noten en/of referenties