Gooise r: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Versie van 11 jan 2021 18:43

De Gooise r is de uitspraak van de letter r zoals men die, althans in naam, vooral in de Nederlandse streek het Gooi (provincie Noord-Holland) bezigt. Tegenwoordig is dit echter een wijdverbreide allofone variatie van dit foneem, die vooral in de Nederlandse media en in de Randstad voorkomt en in sommige andere delen van Nederland.^[1] Het betreft hier overigens niet iets dat typisch is voor het Gooise dialect zoals dat oorspronkelijk werd gesproken.

Voor een klinker wordt de klank als een alveolaire tril of tap gerealiseerd ([r]/[ɾ]), of als een huig-r. Voor medeklinkers en aan het eind van een frase treedt een tong-r (approximant) op die niet trilt: [ɹ]: daajdooj), of zelfs volledig geëlideerd wordt (daadoo). Wanneer men het heeft over de Gooise r hebben ze het dan ook vaak over deze klank. De onhoorbare r behoudt dan echter wel de normale invloed op omliggende klanken, die sterk kan zijn (weet/weer, dood/door) of zwak (daad/daar). Een zodanig gevormd daadoo heeft in de optiek van fonetici dan ook heel andere klinkers dan halo.

De Gooise r is sterk sociolectisch gebonden. Ze wordt eerder met de Randstad dan met andere delen van het Nederlands taalgebied, eerder met jongeren dan met ouderen, eerder met hogere dan met lagere sociale klassen en eerder met vrouwen dan met mannen geassocieerd.^[2] In de volksmond spreekt men van koude kak zodra iemand, al dan niet geforceerd, met een Gooise R spreekt.

Personen die geassocieerd worden met de Gooise r

Sacha de Boer
Femke Halsema
Jort Kelder
Chazia Mourali
Rick Nieman
Melanie Schultz van Haegen-Maas Geesteranus
Mariëlle Tweebeeke
Nicolette van Dam
Beau van Erven Dorens
Diverse Kinderen voor Kinderenzangers en -zangeressen

Zie ook

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Friesland klaar voor de Gooise r - kennislink.nl, 8 mei 2009
↑ Stroop 1998

[1] Friesland klaar voor de Gooise r - kennislink.nl, 8 mei 2009

[2] Stroop 1998

[1]

[2]

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
 De '''Gooise r''' is de [[Uitspraak van de r in het Nederlands|uitspraak van de letter r]] zoals men die, althans in naam, vooral in de Nederlandse streek [[het Gooi]] (provincie [[Noord-Holland]]) bezigt. Tegenwoordig is dit echter een wijdverbreide [[allofoon|allofone]] variatie van dit [[foneem]], die vooral in de Nederlandse [[pers (media)|media]] en in de [[Randstad (gebied)|Randstad]] voorkomt en in sommige andere delen van [[Nederland]].<ref>[http://www.kennislink.nl/publicaties/friesland-klaar-voor-gooise-r Friesland klaar voor de Gooise r - kennislink.nl], 8 mei 2009</ref> Het betreft hier overigens niet iets dat typisch is voor het [[Goois]]e [[dialect]] zoals dat oorspronkelijk werd gesproken.
-Voor een [[klinker (klank)|klinker]] wordt de klank als een [[alveolaire tril]] of [[Alveolaire tap|tap]] gerealiseerd ([r]/[ɾ]), of als een [[huig-r]]. Voor [[medeklinker]]s en aan het eind van een frase treedt een tong-r ([[approximant]]) op die niet trilt: [ɹ]: ''daajdooj''), of zelfs volledig [[elisie|geëlideerd]] wordt (''daadoo''). De onhoorbare r behoudt dan echter wel de normale invloed op omliggende klanken, die sterk kan zijn (''weet''/''weer'', ''dood''/''door'') of zwak (''daad''/''daar''). Een zodanig gevormd ''daadoo'' heeft in de optiek van [[fonetiek|fonetici]] dan ook heel andere klinkers dan ''halo''.
+Voor een [[klinker (klank)|klinker]] wordt de klank als een [[alveolaire tril]] of [[Alveolaire tap|tap]] gerealiseerd ([r]/[ɾ]), of als een [[huig-r]]. Voor [[medeklinker]]s en aan het eind van een frase treedt een tong-r ([[approximant]]) op die niet trilt: [ɹ]: ''daajdooj''), of zelfs volledig [[elisie|geëlideerd]] wordt (''daadoo''). Wanneer men het heeft over de Gooise r hebben ze het dan ook vaak over deze klank. De onhoorbare r behoudt dan echter wel de normale invloed op omliggende klanken, die sterk kan zijn (''weet''/''weer'', ''dood''/''door'') of zwak (''daad''/''daar''). Een zodanig gevormd ''daadoo'' heeft in de optiek van [[fonetiek|fonetici]] dan ook heel andere klinkers dan ''halo''.
 De Gooise r is sterk [[sociolect|sociolectisch]] gebonden. Ze wordt eerder met de Randstad dan met andere delen van het [[Nederlands taalgebied]], eerder met jongeren dan met ouderen, eerder met hogere dan met lagere [[sociale klasse]]n en eerder met vrouwen dan met mannen geassocieerd.<ref>Stroop 1998</ref> In de volksmond spreekt men van ''koude kak'' zodra iemand, al dan niet geforceerd, met een Gooise R spreekt.