Zetten (Gelderland)
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Gelderland
| ||
| Gemeente |  Overbetuwe
| ||
| Coördinaten | 51° 56′ NB, 5° 43′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Inwoners (1-1-2009) |
5250 | ||
| |||
Zetten is een dorp in de gemeente Overbetuwe, in de Nederlandse provincie Gelderland met 5250 inwoners (1 januari 2009).
Geschiedenis
In de Romeinse tijd was de Betuwe frontgebied met de castra, de legerplaatsen, als steunpilaren en de rivieren als natuurlijke barrières in de steeds weer oplaaiende strijd tegen de Germaanse stammen. De oudste punten van vestiging waren de hoogst gelegen plaatsen, de zgn. woerden. In de eerste vier eeuwen na Christus zijn de gebieden rondom Herveld en Zetten centra van bewoning geweest. De gevonden grondsporen van heel kleine woningen, waarvan de wanden uit vlechtwerk bestreken met leem bestonden, getuigen daarvan net als diverse gevonden bronzen voorwerpen. Sethone (Zetten) wordt in 1005 expliciet genoemd in een oorkonde waarin aartsbisschop Heribert van Keulen de kerk aan het klooster te Deutz gaf. In de vroege middeleeuwen ontstaat een dorp dat is gebouwd op een stroomrug. Eén van de oudste gebouwen is de toren van de Hervormde Kerk uit de 14e eeuw (het schip is in 1912 vervangen). In 1840 telde Zetten 510, in 1872 1096, en in 1890 1563 inwoners. Bij de watervloed van 1809 waarbij de gehele Betuwe onder water kwam te staan is er veel verwoest, en verloren zes mensen het leven. Het hoogste punt in Zetten is een vluchtheuvel met daarop de in 1870 gebouwde kerk, mede bedoeld als wijkplaats bij overstromingen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is er fel gevochten in het dorp en zeer veel vernield, net als in het nabij gelegen Hemmen, vooral in de winter van '44/'45 in de nasleep van Operatie Market Garden. Ter nagedachtenis van de bevrijding is er in Zetten een bevrijdingsmonument geplaatst.
De Hemmense dominee, auteur, filantroop en prominent lid van Het Réveil Ottho Gerhard Heldring stichtte in 1849 het "asyl Steenbeek" voor wat toen "gevallen boetvaardige vrouwen" werd genoemd, in 1858 het opvoedingsgesticht Talitha-Kumi voor meisjes van wie de opvoeding was verwaarloosd, en vervolgens de wijkplaats voor "oudere gevallen meisjes" (prostituees) Bethel in 1861. In 1864 werd door hem de Christelijke normaalschool opgericht voor onderwijzeressen. Daarna is er nog een Magdalenahuis voor zwangere meisjes gesticht. Dit werk is later door Hendrik Pierson overgenomen. In Zetten ligt de "Heldringstichting".
Het Witte Huis (1909) herbergt tegenwoordig het Florence Nightinghale Instituut, het kenniscentrum van de geschiedenis van de verpleging. In het gebouw is ook het Museum Verpleging & Verzorging ondergebracht.
Het huidige dorp
Zetten heeft een uitgebreid winkel- en dienstenbestand en vervult daarmee een streekfunctie. Zetten heeft zelfs van alle dorpen in Nederland het grootste winkelaanbod gerelateerd aan het aantal inwoners. Ongeveer 75% van de beroepsbevolking is werkzaam in de commerciële dienstverlening wat het dorp 'relatief rijk' maakt. Van oudsher is het dorp bekend als een centrum voor zorg en onderwijs, zo heeft het dorp nu een middelbare school met vmbo tot en met Atheneum. Daarbij zijn er ook drie basisscholen in het dorp, te weten de Ds. Van Lingen, de OBS de Okkernoot en de Lammerts van Bueren. Het dorp heeft verder een verbinding met het Betuwse fruit dat van 1917 tot 1999 op de Veiling Midden Betuwe verhandeld werd.
Het huidige centrum van het dorp ligt langs de Hoofdstraat en aan het Wilhelminapark, rondom het Julianaplein en de Beatrixstraat. Het oudste gedeelte ligt ten oosten van het centrum en voor een gedeelte aan de invalswegen. Ten noordwesten van de kern stammen de huizen uit de wederopbouw. Sinds de jaren zeventig breidt het dorp zich in zuidelijke richting uit. Zetten is een geliefd dorp om in te wonen. Een gevolg is wel dat er een schaarste is aan, met name, betaalbare woningen in het starters- en seniorensegment. De meest recente en toekomstige ontwikkelingen vinden plaats tussen de A15 en de Wageningsestraat. Daarnaast is er aan de noordkant van het dorp een uitbreiding met Engelse en Vlaamse landhuizen (woondomein "De Groene Wandeling"). De structuur van het dorp maakt dat er al sinds een aantal jaren sprake is van een verkeersprobleem. Door het dorp loopt één relatief smalle weg. Vrachtverkeer voor de bevoorrading van het grote winkelaanbod in combinatie met het autoverkeer voor de bezoekers van de winkels zorgt voor problemen. Het dorp kent verder veel verkeersdrempels en verkeersremmende maatregelen, voor veel inwoners al jaren een onderwerp van gesprek. De verkeerssituatie bij de basisschool Lammerts van Bueren (met 300 leerlingen een relatief grote basisschool) aan de noordelijke ingang van het dorp is ronduit gevaarlijk ondanks pogingen van de gemeente Overbetuwe om hier verbetering in aan te brengen.
Zetten kent een rijk verenigingsleven, maar heeft daarentegen geen enkel café (meer). De centrale ontmoetingsruimte in het dorp is 'De Wanmolen', een party- en zalencentrum met tevens een sporthal, bowlingbaan en de enige bar in het dorp. In het gebouw is ook de plaatselijke openbare bibliotheek gevestigd. Verder zijn er vier kerken te vinden in Zetten, te weten de eerder genoemde Vluchtheuvel Kerk, de Nederlandse Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerk en de Baptistengemeente Midden-Betuwe (in het Hendrik Pierson College). Deze kerken hebben af en toe gezamenlijke diensten, zoals met Pinksteren, al wordt het merendeel apart gehouden.
Het gebied tussen de spoorlijn en de A15 is de laatste jaren ingrijpend veranderd in verband met de aanleg van de Betuweroute. Diverse huizen en het bedrijf Vogelenzang zijn verdwenen om plaats te maken voor de Route en het nieuwe viaduct eroverheen. In dit gebied bevinden zich naast het station en de voormalige veiling, de sportaccommodaties van zwembad Leygraaf, voetbalvereniging Excelsior en tennisclub De Leigraaf.
Actuele gebeurtenissen
De Ottho Gerhard Heldringstichting wil een jeugd-tbs-kliniek bouwen achter het Hendrik Pierson College, een scholengemeenschap met 1300 leerlingen. Hiertegen ontstond in Zetten veel verzet, dat vooral tot uiting kwam via de Vereniging Veilige Leefomgeving Zetten. Het platform kon niet rekenen op volledige steun in Zetten, en verschillende instanties hebben een standpunt vóór de tbs-kliniek ingenomen; deze hebben echter geen actief platform opgericht. De voorzieningenrechter schorste op 22 januari 2009, in afwachting van het resultaat van de bodemprocedure, de bouwvergunning die was verleend aan de O.G. Heldringstichting, omdat de bouwplannen niet passen binnen het bestemmingsplan. De meerderheid van de politici in de gemeente Over-Betuwe ziet inmiddels de komst van de kliniek niet meer zitten. Om de kliniek zou ook een vijf meter hoge muur moeten komen, maar aangezien deze niet past binnen het bestemmingsplan, mag de gemeente geen bouwvergunning afgeven.
Zetten begint zich te ontwikkelen tot het quiz-centrum van Nederland. In De Wanmolen werd op 18 november 2006 voor de eerste maal het Nederlands kampioenschap quizzen gehouden. Op 2 juni 2007 vond alweer in De Wanmolen de Nederlandse manche van het wereldkampioenschap plaats. Op 3 november 2007 vond voor de tweede maal het Nederlands kampioenschap quizzen individueel plaats. Al deze kampioenschappen worden gehouden onder auspiciën van de International Quizzing Association (IQA) en worden georganiseerd door de SQON (Stichting QuizOrganisatie Nederland).
Zie ook
Externe links
· 
· 