Kolham
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie | Groningen | ||
| Gemeente | Slochteren | ||
| Coördinaten | 53° 11′ NB, 6° 45′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Inwoners (1-8-2004) |
1.491 | ||
| |||
Kolham (Gronings: Köllum of Kolham, in het Gronings wordt het voorzetsel "op" gebruikt bij Kolham, in plaats van "in") is een dorp in de gemeente Slochteren in de provincie Groningen (Nederland). Het dorp ligt aan de zuidkant van de gemeente, aan de A7. Het dorp had op 1 augustus 2004 1.491 inwoners. Kolham is een streekdorp op een zandrug. Samen met de andere dorpen op deze zandrug, zoals Scharmer, Slochteren, Schildwolde en Hellum, vormt het een langgerekt half cirkelvormig lint. In het hart van deze cirkel ligt ongeveer het gehucht Woudbloem. Kolham vormt de zuidelijke punt van dit lint en wordt zelf aan de zuidkant omgeven door de westelijke noordkant van Hoogezand-Sappemeer.
Geschiedenis
Colham, Koldeham en De Ham zijn oude namen voor het dorp Kolham. Uit het jaar 1291 is nog een oudere naam bekend, namelijk Hemmenis. De naam Kolham komt waarschijnlijk van Koldeham, dat "koude woonplaats" betekent. Het dorp lag namelijk onbeschut tegen de regen en wind uit het westen en geheel bloot voor de gure noordenwind, die over de vlakte kwam aanstormen. De eerste bewoners die zich hier vestigden, waren hoogstwaarschijnlijk van Friese oorsprong. Men sprak hier oorspronkelijk niet van veen, maar van fene, een Fries woord. Ze vonden hier een woeste omgeving. De bodem bevatte een schat aan brandstof. De geestelijkheid zag dit schijnbaar het eerst in: in Fene, het oudste deel van Kolham, was reeds zeer vroeg een kapel voor turfgravers, die het hoogveen bewerkten om de naburige kloosters van brandstof te voorzien. Het kerkhof, dat hoger ligt dan de omgeving, is een onafgegraven stuk veen.
Dat Kolham hoog ligt, blijkt uit het feit dat het de enige plaats van de gehele Duurswold is, waar geen watermolens worden aangetroffen. In het dorp Kolham staat een kerk uit het jaar 1641. Deze werd op kosten van de provincie gebouwd. Het bestede bedrag bedroeg ƒ 5.442 (2008: € 56.500). De provincie was verplicht tot de bouw van een nieuwe kerk, daar dit reeds beschreven stond in een oorkonde van 1422. In de gevel van het kerkje is het wapen van de provincie te zien. Naast de kerk staat de oude pastorie, die gedeeltelijk in verval is geraakt. Vóór 1829 was hierin een bierbrouwerij ondergebracht. De zeer grote kelders herinneren er nog aan. Waarschijnlijk is de bierbrouwerij ooit gesticht door het klooster, waartoe de kerk behoorde.
Kolham, in de 19e eeuw nog De Ham genoemd, is sindsdien onherkenbaar veranderd. Er kwam ook veel bos voor. Het grootste bos was het "Kolhamster bos", dat zich uitstrekte van Hoogezand tot aan de weg door Kolham. Het behoorde bij de veenborg Vredenburg in Hoogezand. Alleen de naam is er nog van over. Ook in Kolham stond een borg. In 1679 werd deze borg, ook wel de "Roopoorte" geheten, met zijn eigendommen, gerechtigheden en landerijen, ten noorden van de trekweg gelegen, gerechtelijk verkocht.
Molen
Het dorp bezit een fraaie korenmolen, de Entreprise. Deze werd herbouwd in 1906, nadat een voorganger uit 1880 was afgebrand. Op 19 juni 2000 werd de korenmolen volledig in de as gelegd. Alleen het achtkantige stenen onderstuk staat er nog. Momenteel wordt aan de herbouw van de molen gewerkt.
Voormalig spoorwegemplacement
Het spoorwegemplacement van Kolham was onderdeel van de Woldjerspoorweg die Groningen en Delfzijl via het Duurswold met elkaar verbond. Nadat in 1941 de laatste trein had gereden, werd het spoor in 1942 opgebroken. Het station stamt uit 1929. De mogelijkheid voor het kruisen van treinen is alleen in 1929 en rond 1935 gebruikt. Het stationsgebouw doet nu dienst als woonhuis. In 1997 is op het oude baanlichaam tussen het voormalige station Kolham en een voormalige zandwinning een nieuw stuk spoor (ongeveer 70 meter) teruggelegd met materiaal van de spoorbaan Stadskanaal–Ter Apel.
Aardgas
Op 29 mei 1959 werd in Kolham het eerste aardgas ontdekt. Bij boer K.P. Boon werd de eerste boring op zijn bouwland verricht en de vermaarde Slochter gasbel aangetroffen. Het gas zat 2659 meter diep. Pas jaren later bleek hoe groot de aangeboorde bel wel niet was; het bleek minstens 2.700 miljard kuub te zijn. Op 22 juli werd het eerste gas gewonnen. De vondst vormde de aanzet tot de ontwikkeling in sneltreinvaart van Nederland als gasland en de Nederlandse welvaart.
Zie ook
Sjabloon:Navigatie gemeente Slochteren
| Bronnen, noten en/of referenties |