Stocksterhorn
Stocksterhorn (ook Stoksterhorn, Stoxterhorn of Stockhorne) was een nederzetting ter hoogte van Drieborg en de directe voorloper van dit dorp. Op provinciekaart van Theodoricus Beckeringh uit 1781 staat de naam Stocksterhorn bij het gehucht Oudedijk. Ook volgens Van der Aa was het de oude naam van Oudedijk.[1]
De plaats wordt in 1582 voor het eerst vermeld als Stockhorn(e) (een aanlegplaats aan de zeedijk bij Finsterwolde), daarna als Stockster-horne (1605) en Sto(r)cksterhorne (1636). Een andere kaart van ongeveer 1635 localiseert hier Het Zuijder Huijs. Jacob van der Mersch tekende op zijn fantasierijke Dollardkaart uit 1574 een steenhuis Stoxsterhuis of Stocksterhuisen bij Ulsda, waarbij echter een verwisseling met Olt-Exterhuis plaatsvond. Ubbo Emmius nam deze vermelding in 1590 over en rekende vervolgens Stoetsterhuys of Stoxterhuis tot de verdronken Dollarddorpen. Ds. Hendricus van Berkum veronderstelt daarentegen in zijn Kerkelijke geschiedenis van Nieuw-Beerta uit 1856 dat het voormalige gehucht Aaksterij zijn naam aan Olt-Exterhuis ontleende.
De naam Stocksterhorn zou kunnen wijzen op een plek waar het wegstromende water stokte (Oostfries stuken, Fries stûkje), op een stokvormige rivierloop of op een rivierloop bij de boomstronken, zoals bij het verdronken dorp Stockfleth (Wilstermarsch).[2] Tussen de Dollardkwelders was in de negentiende eeuw het Stoeteriet te vinden.
Vanaf Stocksterhorn werd in 1656 begonnen met het leggen van een dijk naar Nieuweschans, die in het jaar daarop voltooid werd. De plannen daarvoor waren vanaf 1625 al voorbereid en in 1636 nader uitgewerkt in een akkoord. Acker Stratingh en Venema stellen Stocksterhorn ten onrechte gelijk aan de boerderij Hamsterhof te Nieuw-Beerta.
In 1672 liet Carl von Rabenhaupt hier de schans Stocksterhorn bouwen, om de Münsterse troepen in de Langakkerschans beter te kunnen bestrijden.[3]
Stoth
Volgens Stratingh en Venema is de plaats mogelijk dezelfde als de in de vijftiende-eeuwse lijst van kerspelen van het bisdom Münster genoemde Stoth. Andere theorieën plaatsen Stoth in de omgeving van Weener, waar rond 1600 een buurtschapje thor Stadt of Stadium te vinden was. In de omgeving daarvan lokaliseerde men een verdronken dorp Poel. Ook kan er sprake zijn geweest van verwarring met Stootshorn.
Astock
De plaats Stocksterhorn wordt soms ook gelijkgesteld met het verdronken dorp Astock, dat vanaf het midden van de zestiende eeuw wordt genoemd, maar niet voorkomt op de oudere lijst van verdronken parochies. Dit dorp zou volgens de Dollardkaart van Jacob van der Mersch in de omgeving van Nieuwolda in het Oldambt hebben gelegen.
De naam Astock (mogelijk ‘plek aan de rivier’) verwijst welicht naar de voormalige kapel van d'Olde Stove bij Nieuwolda, waar eerder het klooster Menterwolde had gestaan. Beide namen zijn wellicht etymologisch verwant, met als grondwoord Oudfries stō, stōd, Oudengels stōw ‘plek, plaats’, verbonden met de riviernaam A (Munter Ae).[4]
Trivia
- Stocksterhorn is een boerderij te Drieborg.
Noten
- ↑ Van der aa, A.J. (1847), Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, Deel 10. p. 750.
- ↑ Staring College: naamkunde, de betekenis van de familienaam Stokking
- ↑ D'ontroerde leeuw, deel 3, Amsterdam 1673, p. 56. Beeldbank Groningen, NL-GnGRA_1785_14374
- ↑ O.S. Knottnerus, 'Verdronken dorpen', in: Groninger Kerken 28 (2011), p. 3-8, hier p. 4
Literatuur
- G.A. Stratingh en G.A. Venema, De Dollard (Groningen 1855)