Tram van Graz

De tram van Graz vormt de kern van openbaar vervoer in de hoofdstad van de Oostenrijkse deelstaat Stiermarken.

Op 8 juli 1878 werd in Graz de eerste paardentramlijn geopend. Vanaf 1899 werd het trambedrijf geëlektrificeerd. De tram wordt geëxploiteerd door de Holding Graz Linien, voorheen Grazer Verkehrsbetriebe (GVB), een dochteronderneming van het gemeentelijk nutsbedrijf Grazer Stadtwerke AG. Er worden jaarlijks circa 52 miljoen reizigers per tram vervoerd.

Het normaalsporige tramnet heeft een lijnlengte van totaal 70,4 kilometer en telt 82 haltes. Het tramnet wordt bediend door zeven dagelijkse lijnen. De lijnen 1 en 7 kruisen het centrum van oost naar west. Lijn 7 loopt van het zuidwesten via het centrum naar het oosten en lijn 1 loopt van het noordwesten via het centrum naar het noordoosten. De lijnen 4 en 5 lopen van noord naar zuid. De lijnen 3 en 6 lopen vanaf het centraal station via het centrum naar het zuidoosten. Het centrale overstappunt is halte Jakominiplatz.

Recente uitbreidingen[bewerken | brontekst bewerken]

In de jaren 2006 en 2007 zijn de lijnen 4, 5 en 6 verlengd. Lijn 5 is een paar honderd meter verlengd naar het nieuwe OV-knooppunt in Puntigam. Lijn 4 is 1,4 kilometer verlengd vanaf eindpunt Libenau naar Murpark en lijn 6 werd met 1,7 kilometer verlengd van Sankt-Peter Schulzentrum naar Peterstal. In 2016 werd lijn 7 verlengd naar LKH Graz. In 2021 werd lijn 4 verlengd naar Reininghaus, en lijn 6 naar Smart City.

Lijnen[bewerken | brontekst bewerken]

Lijn 1: Eggenberg/UKH – Alt-Eggenberg – Schloss Eggenberg – Janzgasse – Vinzenzgasse – Georgigasse – Alte Poststraße – Waagner-Biro-Straße – Eggenbergergürtel – Esperantoplatz – Roseggerhaus – Südtiroler Platz – Hauptplatz – Jakominiplatz – Kaiser-Josefplatz – Maiffredygasse – Lichtenfelsgasse – Merangasse – Reiterkaserne – Tegetthofplatz – Lenaugasse – Hilmteich – Schönbrunngasse – Mariagrün – Kroisbach – Sankt-Johann – Rettenbach – Wagnesweg – Waldhof – Teichhof – Tannhof – Mariatrost
Lijn 3: Hauptbahnhof – Eggenbergergürtel – Esperantoplatz – Roseggerhaus – Südtiroler Platz – Hauptplatz – Jakominiplatz – Dietrichsteinplatz – Mandellstraße – Rechbauerstraße – Herz-Jesu-Kirche – Schillerplatz – Krenngasse
Lijn 4: Andritz – Grazer Straße – Maut Andritz – Robert-Stolz-Straße – Carnerigasse – Seniorenzentrum – Hasnerplatz – Lange Gasse – Keplerbrücke – Schlossbergbahn – Schlossbergplatz – Hauptplatz – Jakominiplatz – Finanzamt – Steyrergasse – Jakominigürtel – Stadthalle – Fröhlichgasse – Ostbahnhof – Jauerburggasse – Liebenau – Murpark
Lijn 5: Andritz – Grazer Straße – Maut Andritz – Robert-Stolz-Straße – Carnerigasse – Seniorenzentrum – Hasnerplatz – Lange Gasse – Keplerbrücke – Schlossbergbahn – Schlossbergplatz – Hauptplatz – Jakominiplatz – Finanzamt – Steyrergasse – Jakominigürtel – Josefkirche – Neuholdaugasse – Karlauer Gürtel – Puchstraße – Dornschneidergasse – Lauzilgasse – Zentralfriedhof – Plachelhofstraße – Maut Puntigam – Puntigam
Lijn 6: Hauptbahnhof – Eggenbergergürtel – Esperantoplatz – Roseggerhaus – Südtiroler Platz – Hauptplatz – Jakominiplatz – Dietrichsteinplatz – Neue Technik – Moserhofgasse – Sankt-Peter Friedhof – Sankt-Peter Schulzentrum – Peterstal
Lijn 7: Wetzelsdorf – Handelstraße – J.-Haiden-Straße – Balerdorf – Straßganger Straße – Karl-Morre-Straße – Franz-Steiner-Gasse – Fachhochschule Joanneum – Alte Poststraße – Waagner-Biro-Straße – Eggenbergergürtel – Esperantoplatz – Roseggerhaus – Südtiroler Platz – Hauptplatz – Jakominiplatz – Kaiser-Josefplatz – Maiffredygasse – Lichtenfelsgasse – Merangasse – Reiterkaserne – Odilien-Institut – Sankt-Leonhard/LKH

De lijnen 3, 4 en 6 rijden alleen overdag.

Lijn 12: Andritz – Sankt-Leonhard/LKH (rijdt alleen op zon- en feestdagen)
Lijn 13: Krenngasse – Liebenau (rijdt alleen 's avonds en op zon- en feestdagen)

Lijn 2 (Ringlijn) werd in 1971 opgeheven. Tegenwoordig worden onder dit lijnnummer 's zomers ritten met museumtrams uitgevoerd.

Bijzondere ritten[bewerken | brontekst bewerken]

Naast de normale dagelijkse ritten worden ook bijzondere ritten met historische trams van het Tramway Museum Graz uitgevoerd. Er bestaat een goede samenwerking tussen het museum en de Holding Graz Linien. Tussen juni en september vinden gratis sightseeing-ritten plaats, die als Kulturlinie 2 aangeduid worden. Op de openingsdagen van het Tramway Museum worden tussen Mariatrost en Hilmteich nostalgieritten uitgevoerd. Daarnaast vindt ieder jaar ongeveer 14 dagen voor Kerstmis een bijzondere rit met de Licht-ins-Dunkel-Tram plaats, waarvan de opbrengst aan de Hilfskampagne Licht ins Dunkel ten goede komt.

Remises[bewerken | brontekst bewerken]

Van de oorspronkelijk vier remises worden er door de Holding Graz Linien nog twee gebruikt. Remise I bevindt zich aan de Steyrergasse, vlak bij het Direktiegebouw van de Holding Graz Linien. Remise III (Alte Poststraße) bevindt zich aan de Eggenberger Straße en werd geopend op 1 mei 1909.

In Remise I kunnen, in tegenstelling tot Remise III, alle reparaties en onderhoud uitgevoerd werden. Dit heeft tot gevolg dat de trams niet in een vaste remise ingedeeld kunnen worden, maar naar onderhoudsbehoefte worden ondergebracht.

De in 1992 opgeheven Remise II, die nog uit de paardentramtijd stamde, bevond zich tegenover de toegang tot het Hauptbahnhof aan het begin van de Eggenberger Straße. In de voormalige Remise IV aan eindpunt Mariatrost is sedert 1983 het Tramway Museum Graz ondergebracht.

Tegenover de Remise I in de Steyrergasse bevindt zich een nieuwe Remise II.

Materieel[bewerken | brontekst bewerken]

De tramdienst in Graz werd lang uitgevoerd met ongeveer 66 gelede eenrichtingtrams. In 1985-’86 werden 12 enkelgelede trams van het Typee Stadtbahnwagen Type M/N gebouwd (serie 601-612). In 1999 werden deze wagens voorzien van een lagevloermiddenbak. Tussen 2000 en 2001 heeft Bombardier 18 vijfdelige lagevloertrams van het Type Cityrunner geleverd (serie 651-668). Verder bezat het stadsvervoerbedrijf ongeveer 36 trams die gebouwd zijn in de jaren zestig en zeventig. Deze werden afgevoerd na aflevering van de 45 nieuwe lagevloertrams van de firma Stadler Rail (serie 201-245). Deze Variobahn genaamde trams werden tussen 2009 en 2015 afgeleverd. Sindsdien beschikt het trambedrijf uitsluitend over trams met een lage instap. In totaal zijn er nu 12 + 18 + 45 = 75 trams beschikbaar.

Materieeloverzicht[bewerken | brontekst bewerken]

Nummers	Fabrikant	Bouwjaren	Lengte (mm)	Assen	Asafstand (mm)	Zit- / staanplaatsen	Opmerkingen
261-283	SGP / Lohner	1963-1965	19.560	6	6.000	40/75	Buiten dienst gesteld vanaf 2009; de 262 is tot werkwagen verbouwd.
291-293	SGP Wenen	1966-1976	20.335	6	6.000	39/70	Overgenomen uit Wenen; in dienst vanaf 12 nov. 2007, buiten dienst gesteld in 2012.
501-510	SGP Graz	1978	25.343	8	6.000	40/94	Type Mannheim
521-537	Düwag	1971-1973	25.900	8	6.000	59/88	Type Mannheim, uit Duisburg overgenomen; buiten dienst gesteld vanaf 2010.
581-584	Eigenbouw	1995-1997	26.220	8	6.000	58/97	Verbouwd uit de serie 260; in 1999 extra middenbak ingebouwd; buiten dienst gesteld vanaf 2010.
601-612	SGP Graz	1986-1987	27.000	8	6.000	41/126	In 1999 lagevloer-middenbak toegevoegd
651-668	Bombardier	2000-2001	27.000	6	6.000	54/90	Cityrunner, 100 % Lagevloer
201-245	Stadler Rail	2009-2015	27.000	6	6.000	54/90	Variobahn, 100 % Lagevloer, modernste aanwezige tramgeneratie.

Galerie[bewerken | brontekst bewerken]

Tweeassige motorwagen 222 (serie 201-250 uit 1949-1952) op lijn E (Sonderlinie); 1977.
Tweeassige motorwagen 206 op de Electrische Museumtramlijn Amsterdam te Amstelveen. Deze tram is inmiddels teruggekeerd in Graz. Rechts is PCC-car HTM 1024.
Logo van het GVB op museumtram 206.
Remise III; 2007.

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

Hans Sternhart: Straßenbahn in Graz. Verlag Slezak, Wenen 1979, ISBN 3-900134-54-5.
Peter Wegenstein: Die Straßenbahn von Graz. In: Bahn im Bild 94, Pospischil-Verlag; 1994.
Wolfgang Kaiser: Straßenbahnen in Österreich. GeraMond-Verlag, München; 2003, ISBN 3-7654-7198-4.
Karl A. Kubinzky (Text), Rudolf Watzinger: 130 Jahre Straßenbahn in Graz, 1878-2008. Grazer Stadtwerke AG Verkehrsbetriebe, Graz; 2008, OBV.

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

Zie de categorie Tram transport in Graz van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.