Troesovallei: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
deel 2. |
||
| Regel 31: | Regel 31: | ||
| extra portaal = Georgië |
| extra portaal = Georgië |
||
}} |
}} |
||
De '''Troesovallei''' ([[Georgisch]]: თრუსოს ხეობა, ''Trusos cheoba''), ook wel '''Troesokloof''' genoemd, is een oost-west georiënteerd [[trogdal]] in het noorden van [[Georgië]] in de gemeente [[Kazbegi (gemeente)|Kazbegi]], gelegen tussen de [[Bergkam|hoofdkam]] van de [[Grote Kaukasus]] aan de zuidkant en de Chochibergrug ten noorden ervan. Het dal is onderdeel van het [[Nationaal park Kazbegi]] en is het brongebied van de [[Terek (rivier)|Terek]] ''(Tergi)''. |
De '''Troesovallei''' ([[Georgisch]]: თრუსოს ხეობა, ''Trusos cheoba''), ook wel '''Troesokloof''' genoemd, is een oost-west georiënteerd [[trogdal]] in het noorden van [[Georgië]] in de gemeente [[Kazbegi (gemeente)|Kazbegi]], gelegen tussen de [[Bergkam|hoofdkam]] van de [[Grote Kaukasus]] aan de zuidkant en de Chochibergrug ten noorden ervan. Het dal is onderdeel van het [[Nationaal park Kazbegi]] en is het brongebied van de [[Terek (rivier)|Terek]] ''(Tergi)''. Troeso lag in de historische Georgische regio [[Chevi]]. De vallei bevat veel cultuur-historisch erfgoed, en had ooit een betrekkelijk omvangrijke populatie. Sinds het begin van de [[21e eeuw]] is de vallei praktisch verlaten. Enkel in [[Abano]] wonen nog permanent mensen. |
||
== Geografie == |
== Geografie == |
||
| ⚫ | |||
De Troesovallei ligt ruweg tussen de [[Troesopas]] op de grens met [[Rusland]] en de [[Georgische Militaire Weg]] ([[S3 (Georgië)|S3]]), aan de voet van de 5047 meter hoge [[Kazbek]], een van de meest prominente bergen van Georgië. De vallei heeft een lengte van ruim 20 kilometer en een breedte van 1 tot 2 kilometer met een dalbodem tussen de 2000 en 2400 meter boven zeeniveau (van oost naar west).<ref name="GeomorphGeorgia">{{Citeer boek|titel=Geomorphology of Georgia|auteur=Levan Tielidze|medeauteurs=Ramin Gobejishvili, Levan Maruashvili en Nikoloz Astakhov|taal=en|URL=https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-319-77764-1|uitgever=Springer|plaats=|datum=2019 |
De Troesovallei ligt ruweg tussen de [[Troesopas]] op de grens met [[Rusland]] en de [[Georgische Militaire Weg]] ([[S3 (Georgië)|S3]]), aan de voet van de 5047 meter hoge [[Kazbek]], een van de meest prominente bergen van Georgië. De vallei heeft een lengte van ruim 20 kilometer en een breedte van 1 tot 2 kilometer met een dalbodem tussen de 2000 en 2400 meter boven zeeniveau (van oost naar west).{{refn|name=para104|Paragraaf "10.4 Tergi River and its Tributaries", pagina 165-170.<ref name="GeomorphGeorgia">{{Citeer boek|titel=Geomorphology of Georgia|auteur=Levan Tielidze|medeauteurs=Ramin Gobejishvili, Levan Maruashvili en Nikoloz Astakhov|taal=en|URL=https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-319-77764-1|uitgever=Springer|plaats=|datum=2019|ISBN=978-3-319-77764-1|bezochtdatum=2022-07-17|hoofdstuk=Hoofdstuk 10 Eastern Greater Caucasus}}</ref>}} De vallei begint bij het dorp Okrokana, ongeveer vier kilometer ten noordwesten van de Georgische Militaire Weg en loopt stroomopwaarts naar de bron van de [[Terek (rivier)|Terek]] ''(Tergi)'' in de buurt van de 3132 meter hoge [[Troesopas]] op de grens met Rusland. De Terek stroomt na de Troesovallei door naar Rusland via [[Stepantsminda]] en de [[Darjalkloof]]. |
||
De vallei wordt aan de noordkant omsloten door de Chochibergrug dat een gemiddelde hoogte heeft van 4500 meter, met de Kazbek als hoogtepunt. Deze bergrug draait links om de vallei naar de hoofdkam en waterscheiding van de [[Grote Kaukasus]] die de zuidelijke begrenzing van de vallei vormt, alsmede de grens is met de afscheidingsrepubliek [[Zuid-Ossetië]]. Het Keli Vulkanisch Hoogland ligt hier ten zuiden van en is onderdeel van de hoofdkam van de Grote Kaukasus.{{refn|Paragraaf "10.14 Keli Volcanic Upland", pagina 177-178.<ref name="GeomorphGeorgia" />}} De vallei is gevormd door [[erosie]]ve- en [[Tektoniek|tektonische]] processen, aangevuld met vulkanische lava van de 3736 meter hoge Chorisari, die ten zuiden van [[Abano]] aan de rand van het Keli Vulkanisch Hoogland ligt en met de naastgelegen vulkaan [[Sjerchota]] de bron is van de Witte of Mtioeleti [[Aragvi]].<ref>{{Citeer web | url=https://georgiantravelguide.com/en/khorisari | titel=Khorisari| bezochtdatum=2022-07-17 | werk=Georgian Travel Guide | taal=en }}</ref> |
|||
In het [[Holoceen|Midden Holoceen]] (ongeveer 6000 jaar geleden) sloot de lavastroom van de Chorisari het [[trogdal]] af en ontstond er een waterreservoir. Als gevolg hiervan vormde de Terek-rivier een smalle en ongeveer 200 meter diepe [[kloof]], de Kasriskeli-vernauwing, dat daarmee de oostelijke 3-4 kilometer van de Troesovallei werd. In deze kloof zijn hierdoor aan de rechterzijde van de Terek lavakolommen te zien tot 300 meter hoog, terwijl de linkerzijde van leisteen veel minder steil is. Op de zuidflank van de Troesovallei zijn plekken met kalksteen te vinden waar zich [[Karst (geografie)|karst]]-zinkgaten hebben ontwikkeld, maar ook [[travertijn]]en zichtbaar zijn, met name net boven de Kasriskeli-vernauwing.{{refn|name=para104}} |
|||
Er liggen een tiental gletsjerclusters op de hellingen in de Troesovallei.{{refn|Figuur 3.72, pagina 70.<ref name=glaciers>{{Citeer boek|titel=Glaciers of Georgia|auteur=Levan Tielidze|taal=en|URL=https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-319-50571-8|uitgever=Springer|plaats=|datum=2017|ISBN=978-3-319-50571-8|bezochtdatum=2022-07-15|hoofdstuk=3.2.9 Glaciers of the Tergi River Basin}}</ref>}} De belangrijkste clusters liggen in het Chochigebergte, waaronder in de Mna-vallei waar zeven hangende gletsjers te vinden zijn met een totale oppervlakte van 4,8 km², waarvan de belangrijkste 2,6 km² groot is met een lengte van 2,5 km. Een ander belangrijk gletsjer cluster is te vinden in de Soeatisi-vallei, waar acht gletsjers met een totale oppervlakte van 12,8 km² te vinden zijn. De Oost-Soeatisigletsjer is de grootste met een oppervlakte van 7,7 km² en een lengte van bijna 5 km. Het is de achtste grote gletsjer in Georgië.{{refn|Kopjes "The Mna River basin" en "The Suatisi River basin", pagina 80-82.<ref name=glaciers />}} De gletsjers zijn tussen 1960 en 2014 met 30-50% gekrompen. Ruim 7000 hectare van de vallei valt sinds april 2019 onder nationaal beschermd landschap en ligt in het [[Nationaal park Kazbegi]].<ref name=mdf>{{Citeer web | url=http://mdf.gov.ge/?site-lang=ka&site-path=tenders/completed_tenders/&id=3395 | titel=Detailed Designs and Construction Supervision for the Sustainable Conservation and Facilities Development for Truso Protected Landscape | datum=2019-09-02 |bezochtdatum=2022-07-17 | werk=Municipal Development Fund of Georgia | taal=en }}</ref> |
|||
== Geschiedenis == |
|||
Naast natuurschoon omvat de vallei ook een zeer waardevol cultuurlandschap dat rijk is aan monumenten: nederzettingen, vestingwerken, woongebouwen, begraafplaatsen enzovoorts. De oudste bouwwerken die nog in de vallei te vinden zijn stammen uit de [[13e eeuw|13e]]-[[14e eeuw]], zoals het Zakagori fort.<ref name=mdf /> In deze periode woonden er Dval, etnisch Georgiërs uit de historische Georgische regio Dvaleti ten westen van de Troesopas, in wat nu het uiterste zuiden van het moderne [[Noord-Ossetië]] is, tegen de hoofdkam van de Grote Kaukasus. Het gebied viel tot 1801 onder de Georgische koninkrijken [[Kartli]] en [[Koninkrijk Kartli-Kachetië|Kartli-Kachetië]]. |
|||
=== Osseten === |
|||
Vanaf medio [[17e eeuw]] migreerden [[Osseten]] die zich al in Dvaleti hadden gevestigd over de Troesopas de vallei in.<ref>{{Citeer web | url=https://angi.ge/trusos-kheoba/ | titel=Troesovallei | bezochtdatum=2022-07-17 | werk=Angi.ge culturele monumenten | taal=ka }}</ref> De Dval en Osseten assimileerden met elkaar in de vallei, net als elders in Georgië, waarbij de Osseetse identiteit de overhand kreeg.{{refn|Pagina 131-132, "Conclusion".<ref name="truso">{{citeer boek | datum=2021 |titel=Truso - Historical And Ethnocultural Issues |editie=1e druk |uitgever=Shota Rustaveli Georgian National Science Foundation |plaats=[[Tbilisi]] |taal=en |isbn=978-9941-493-11-9 | url=https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/333342/1/TrusoHistoricalAndEthnoculturalIssues.pdf | bezochtdatum=2022-04-08 }}</ref>}} In de [[18e eeuw]] waren er acht Osseetse dorpen, wat in de eerste helft van de [[19e eeuw]] uitgegroeid was tot dertien. In 1831 woonden er in de vallei 955 Osseten verspreid over 190 huishoudens en 13 dorpen, wat in 1886 groeide naar 1.627 mensen in 240 huishoudens.{{refn|Pagina 35-38 hoofdstuk "Truso – Historical-ethnographic Region of Georgia".<ref name="truso"/>}} In 1923 bestond de Kobi administratieve gemeenschap, inclusief Troeso, voor 100% uit Osseten (3.266).<ref name="etn1923">{{Citeer web | url=http://pop-stat.mashke.org/georgia-ethnic-loc1923.htm | titel=Ethnic composition rural Georgia 1923 | bezochtdatum=2022-01-18 | werk=Population Statistics Eastern Europe and former USSR | taal=en }}</ref> |
|||
Vanaf 1944 verhuisden de Osseten massaal naar Noord-Ossetië, naar dorpen van [[Ingoesjen|Ingoesj]] die door het Stalin-bewind waren gedeporteerd. De collectivisatie onder de [[Sovjet-Unie]] en het hele landbouwbeleid was mede debet aan deze migratie naar de vruchtbare gronden van de Noordelijke Kaukasus: de Osseten in Troeso leefden van de landbouw. Hierdoor raakte de vallei in hoog tempo ontvolkt.{{refn|Pagina 121-128, "Migration of the Population from the Upper Reaches of Tergi to North Ossetia".<ref name="truso" />}} De Osseetse bevolking in het hele [[Kazbegi (gemeente)|Kazbegi]] district daalde tussen 1939 en 1989 van 3.529 naar 445, waarvan het grootste deel voor 1970 (983). De Osseetse geschiedenis met de Troesovallei wordt door de afscheidingsrepubliek [[Zuid-Ossetië]] aangehaald om de vallei als ''Oostelijk Ossetië'' territoriaal te claimen,<ref>{{Citeer web|url=https://civil.ge/archives/275926 |titel=Backgrounder: Tskhinvali’s Territorial Claims in Kazbegi Municipality |werk=Civil Georgia |datum=2019-02-07 |bezochtdatum=2022-04-08 |taal=en}}</ref> en legt het er ook een cultuur-historische claim op: de religieuze en andere monumenten zouden van Osseetse oorsprong zijn, iets dat door Georgiërs onderbouwd betwist wordt.{{refn|Pagina 10-27, "Truso in the Context of Russian Hybrid Warfare".<ref name="truso" />}} |
|||
== Foto's == |
== Foto's == |
||
{{Commonscatklein|Truso valley}} |
{{Commonscatklein|Truso valley}} |
||
<gallery widths="200px" heights="120px" > |
<gallery widths="200px" heights="120px" > |
||
| ⚫ | |||
Ketrisi. Georgia, Caucasus.jpg|Verlaten dorpen |
Ketrisi. Georgia, Caucasus.jpg|Verlaten dorpen |
||
Truso travertines.jpg|[[Travertijn]] in de vallei |
|||
თრუსოს ტრავენტინები 29.jpg|Troeso |
თრუსოს ტრავენტინები 29.jpg|Troeso [[Travertijn]] Natuurmonument |
||
Abano monastery, Truso valley.jpg|Klooster in [[Abano]] |
Abano monastery, Truso valley.jpg|Klooster in [[Abano]] |
||
</gallery> |
</gallery> |
||
{{Appendix|2= |
{{Appendix|2= |
||
{{References| |
{{References|4}} |
||
}} |
}} |
||
Versie van 18 jul 2022 01:03
| Troesovallei | ||||
|---|---|---|---|---|
| თრუსოს ხეობა | ||||
  | ||||
| Situering | ||||
| Land | Georgië | |||
| Rivier | Terek (Tergi) | |||
| Locatie | Kazbegi | |||
| Hoogte dalbodem | 2000-2400 m | |||
| Coördinaten | 42° 36′ NB, 44° 23′ OL | |||
| Basisgegevens | ||||
| Soort | Trogdal | |||
| Gebergte | Grote Kaukasus | |||
| Lengte | 20-25 km | |||
| Breedte | 1-2 km | |||
| Diepte | circa 1000 m | |||
| Overig | ||||
| Plaatsen | Abano | |||
| Foto's | ||||
| ||||
| ||||
De Troesovallei (Georgisch: თრუსოს ხეობა, Trusos cheoba), ook wel Troesokloof genoemd, is een oost-west georiënteerd trogdal in het noorden van Georgië in de gemeente Kazbegi, gelegen tussen de hoofdkam van de Grote Kaukasus aan de zuidkant en de Chochibergrug ten noorden ervan. Het dal is onderdeel van het Nationaal park Kazbegi en is het brongebied van de Terek (Tergi). Troeso lag in de historische Georgische regio Chevi. De vallei bevat veel cultuur-historisch erfgoed, en had ooit een betrekkelijk omvangrijke populatie. Sinds het begin van de 21e eeuw is de vallei praktisch verlaten. Enkel in Abano wonen nog permanent mensen.
Geografie
De Troesovallei ligt ruweg tussen de Troesopas op de grens met Rusland en de Georgische Militaire Weg (S3), aan de voet van de 5047 meter hoge Kazbek, een van de meest prominente bergen van Georgië. De vallei heeft een lengte van ruim 20 kilometer en een breedte van 1 tot 2 kilometer met een dalbodem tussen de 2000 en 2400 meter boven zeeniveau (van oost naar west).[2] De vallei begint bij het dorp Okrokana, ongeveer vier kilometer ten noordwesten van de Georgische Militaire Weg en loopt stroomopwaarts naar de bron van de Terek (Tergi) in de buurt van de 3132 meter hoge Troesopas op de grens met Rusland. De Terek stroomt na de Troesovallei door naar Rusland via Stepantsminda en de Darjalkloof.
De vallei wordt aan de noordkant omsloten door de Chochibergrug dat een gemiddelde hoogte heeft van 4500 meter, met de Kazbek als hoogtepunt. Deze bergrug draait links om de vallei naar de hoofdkam en waterscheiding van de Grote Kaukasus die de zuidelijke begrenzing van de vallei vormt, alsmede de grens is met de afscheidingsrepubliek Zuid-Ossetië. Het Keli Vulkanisch Hoogland ligt hier ten zuiden van en is onderdeel van de hoofdkam van de Grote Kaukasus.[3] De vallei is gevormd door erosieve- en tektonische processen, aangevuld met vulkanische lava van de 3736 meter hoge Chorisari, die ten zuiden van Abano aan de rand van het Keli Vulkanisch Hoogland ligt en met de naastgelegen vulkaan Sjerchota de bron is van de Witte of Mtioeleti Aragvi.[4]
In het Midden Holoceen (ongeveer 6000 jaar geleden) sloot de lavastroom van de Chorisari het trogdal af en ontstond er een waterreservoir. Als gevolg hiervan vormde de Terek-rivier een smalle en ongeveer 200 meter diepe kloof, de Kasriskeli-vernauwing, dat daarmee de oostelijke 3-4 kilometer van de Troesovallei werd. In deze kloof zijn hierdoor aan de rechterzijde van de Terek lavakolommen te zien tot 300 meter hoog, terwijl de linkerzijde van leisteen veel minder steil is. Op de zuidflank van de Troesovallei zijn plekken met kalksteen te vinden waar zich karst-zinkgaten hebben ontwikkeld, maar ook travertijnen zichtbaar zijn, met name net boven de Kasriskeli-vernauwing.[2]
Er liggen een tiental gletsjerclusters op de hellingen in de Troesovallei.[6] De belangrijkste clusters liggen in het Chochigebergte, waaronder in de Mna-vallei waar zeven hangende gletsjers te vinden zijn met een totale oppervlakte van 4,8 km², waarvan de belangrijkste 2,6 km² groot is met een lengte van 2,5 km. Een ander belangrijk gletsjer cluster is te vinden in de Soeatisi-vallei, waar acht gletsjers met een totale oppervlakte van 12,8 km² te vinden zijn. De Oost-Soeatisigletsjer is de grootste met een oppervlakte van 7,7 km² en een lengte van bijna 5 km. Het is de achtste grote gletsjer in Georgië.[7] De gletsjers zijn tussen 1960 en 2014 met 30-50% gekrompen. Ruim 7000 hectare van de vallei valt sinds april 2019 onder nationaal beschermd landschap en ligt in het Nationaal park Kazbegi.[8]
Geschiedenis
Naast natuurschoon omvat de vallei ook een zeer waardevol cultuurlandschap dat rijk is aan monumenten: nederzettingen, vestingwerken, woongebouwen, begraafplaatsen enzovoorts. De oudste bouwwerken die nog in de vallei te vinden zijn stammen uit de 13e-14e eeuw, zoals het Zakagori fort.[8] In deze periode woonden er Dval, etnisch Georgiërs uit de historische Georgische regio Dvaleti ten westen van de Troesopas, in wat nu het uiterste zuiden van het moderne Noord-Ossetië is, tegen de hoofdkam van de Grote Kaukasus. Het gebied viel tot 1801 onder de Georgische koninkrijken Kartli en Kartli-Kachetië.
Osseten
Vanaf medio 17e eeuw migreerden Osseten die zich al in Dvaleti hadden gevestigd over de Troesopas de vallei in.[9] De Dval en Osseten assimileerden met elkaar in de vallei, net als elders in Georgië, waarbij de Osseetse identiteit de overhand kreeg.[11] In de 18e eeuw waren er acht Osseetse dorpen, wat in de eerste helft van de 19e eeuw uitgegroeid was tot dertien. In 1831 woonden er in de vallei 955 Osseten verspreid over 190 huishoudens en 13 dorpen, wat in 1886 groeide naar 1.627 mensen in 240 huishoudens.[12] In 1923 bestond de Kobi administratieve gemeenschap, inclusief Troeso, voor 100% uit Osseten (3.266).[13]
Vanaf 1944 verhuisden de Osseten massaal naar Noord-Ossetië, naar dorpen van Ingoesj die door het Stalin-bewind waren gedeporteerd. De collectivisatie onder de Sovjet-Unie en het hele landbouwbeleid was mede debet aan deze migratie naar de vruchtbare gronden van de Noordelijke Kaukasus: de Osseten in Troeso leefden van de landbouw. Hierdoor raakte de vallei in hoog tempo ontvolkt.[14] De Osseetse bevolking in het hele Kazbegi district daalde tussen 1939 en 1989 van 3.529 naar 445, waarvan het grootste deel voor 1970 (983). De Osseetse geschiedenis met de Troesovallei wordt door de afscheidingsrepubliek Zuid-Ossetië aangehaald om de vallei als Oostelijk Ossetië territoriaal te claimen,[15] en legt het er ook een cultuur-historische claim op: de religieuze en andere monumenten zouden van Osseetse oorsprong zijn, iets dat door Georgiërs onderbouwd betwist wordt.[16]
Foto's
-
Verlaten dorpen -
Travertijn in de vallei -
Troeso Travertijn Natuurmonument -
Klooster in Abano
Bronnen, noten en/of referenties
|