Associatie van vetkruid en tijm

Associatie van vetkruid en tijm
Syntaxonomische indeling
Klasse: Koelerio-Corynephoretea (klasse van droge graslanden op zandgrond) Orde: Trifolio-Festucetalia ovinae (struisgras-orde) Verbond: Sedo-Cerastion (verbond van droge stroomdalgraslanden)
Associatie
Sedo-Thymetum pulegioidis Doing ex Weeda, Doing & Scham.
Afbeeldingen op Wikimedia Commons

De associatie van vetkruid en tijm (Sedo-Thymetum pulegioidis) is een associatie uit het verbond van droge stroomdalgraslanden. Het is bloem- en kleurrijke plantengemeenschap van droge, kalkarme zandgronden in Nederland, België en Duitsland.

Naamgeving en codering

• Syntaxoncode voor Nederland (rVvN): r14Bc01
• BWK-karteringscode: hu
• Natura2000-habitattypecode (EU-code): H6120
• Corine biotope: 34.12 Pelouses des sables calcaires
• Eunis Habitat Types: E1.12 Euro-Siberian pioneer calcareous sand swards

De wetenschappelijke naam Sedo-Thymetum pulegioidis is afgeleid van de botanische namen van twee opvallende soorten voor de associatie, de kensoort zacht vetkruid (Sedum sexangulare) en grote tijm (Thymus pulegioides).

Fysiognomie

De associatie van vetkruid en tijm is dikwijls een bloemrijke gemeenschap die opvalt door de overwegend witte en gele bloemkleuren.

Symmorfologie

Het is een pioniervegetatie met een open tot min of meer gesloten grasmat. De kruidlaag blijft laag en bestaat overwegend uit grassen, eenjarige en overblijvende kruiden. De boom- en struiklaag zijn afwezig. Een moslaag is meestal aanwezig, maar weinig soortenrijk.

Ecologie

Deze plantengemeenschap vindt men vooral in stroomdalgraslanden op droge, kalkarme zandige bodem, maar kan lokaal ook op kalkrijkere standplaatsen voorkomen waar pleksgewijze bodemverstoring plaatsvindt, bijvoorbeeld op beweide of betreden plekken. Meestal is dit op voormalige stuwwallen of andere hooggelegen zandgronden in grote rivierdalen.

Subassociaties in Nederland en Vlaanderen

In Nederland en Vlaanderen komen twee subassociaties van de associatie van vetkruid en tijm voor.

Subassociatie met klein vogelpootje

Een subassociatie met klein vogelpootje (Sedo-Thymetum ornithopodetosum) kan zich ontwikkelen op de meest kalkarme standplaatsen binnen de associatie. Deze subassociatie vertoont enige verwantschap met het dwerghaver-verbond en het verbond van gewoon struisgras. Differentiërende taxa zijn klein vogelpootje, gewoon reukgras, eenjarige hardbloem, zandblauwtje, vroege haver, klein tasjeskruid en grijze bisschopsmuts. Deze subassociatie heeft als syntaxoncode voor Nederland r14Bc01a.

Subassociatie met sikkelklaver

Een subassociatie met sikkelklaver (Sedo-Thymetum medicaginetosum) kan zich ontwikkelen op de meest kalkrijke standplaatsen binnen de associatie. Deze subassociatie vertoont verwantschap met de associatie van sikkelklaver en zachte haver. Differentiërende taxa zijn sikkelklaver, zachte haver, akkerwinde, zachte ooievaarsbek, ruige weegbree, cipreswolfsmelk, gewone agrimonie. Deze subassociatie heeft als syntaxoncode voor Nederland r14Bc01b.

Verspreiding

Het verspreidingsgebied van de associatie van vetkruid en tijm omvat Nederland, België en Duitsland. Ze is overal zeldzaam en bedreigd.

In Nederland vindt men ze vooral op de terrassen van de Maas in Noord-Limburg en Noord-Brabant, langs de IJssel en de Overijsselse Vecht.

In Vlaanderen zijn goede voorbeelden van deze associatie niet meer voorradig, maar in de kuststreek en langs de Grensmaas vinden we nog graslanden waar enkele van de kensoorten voorkomen.

Diagnostische taxa voor Nederland en Vlaanderen

Deze associatie heeft vooral zacht vetkruid, tripmadam, liggende ereprijs, zandwolfsmelk en kaal breukkruid als kensoorten, dikwijls in combinatie met andere verbonds-, orde- en klassekensoorten. Vele van deze soorten zijn zeldzaam tot zeer zeldzaam. In België en Nederland verdwenen soorten als de Kartuizer anjer en het wildemanskruid maakten in het verleden ook deel uit van deze lijst.

Kruidlaag

Kentaxon	Diff.soort	Presentie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking	Afbeelding
kA	-	> 60%	zacht vetkruid	Sedum sexangulare
kA	-	> 30%	tripmadam	Sedum rupestre
kA	-	> 20%	liggende ereprijs	Veronica prostrata
kA	-	> 20%	kaal breukkruid	Herniaria glabra
kA	-	< 10%	zandwolfsmelk	Euphorbia seguieriana
kV	-	> 40%	voorjaarsganzerik	Potentilla tabernaemontani
kV	-	> 10%	handjesgras	Cynodon dactylon
kV	-	< 10%	cipreswolfsmelk	Euphorbia cyparissias
kV	-	-	kartuizer anjer	Dianthus carthusianorum	niet in België en Nederland
kV	-	-	wildemanskruid	Pulsatilla vulgaris	niet in België en Nederland
kO	-	> 20%	liggende klaver	Trifolium campestre
kO	-	> 20%	hazenpootje	Trifolium arvense
kO	-	> 20%	overblijvende hardbloem	Scleranthus perennis
kO	-	> 10%	viltganzerik	Potentilla argentea
kO	-	> 10%	klein timoteegras	Phleum pratense subsp. serotinum
kK	-	> 70%	geel walstro	Galium verum
kK	-	> 50%	gewoon biggenkruid	Hypochaeris radicata
kK	-	> 40%	zandhoornbloem	Cerastium semidecandrum
kK	-	> 30%	zandzegge	Carex arenaria
kK	-	> 20%	vroegeling	Erophila verna
kK	-	> 10%	kleine leeuwentand	Leontodon saxatilis
bg	-		duizendblad	Achillea millefolium
bg	-		smalle weegbree	Plantago lanceolata
bg	-		akkerhoornbloem	Cerastium semidecandrum
bg	-		schapenzuring	Rumex acetosella
bg	-		muizenoor	Pilosella officinarum
bg	-		grote tijm	Thymus pulegioides

Moslaag

Kentaxon	Diff.soort	Presentie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking	Afbeelding
kK	-	> 20%	gewoon klauwtjesmos	Hypnum cupressiforme
kK	-	> 20%	grijze bisschopsmuts	Racomitrium canescens
kK	-	> 10%	gewoon purpersteeltje	Ceratodon purpureus

Bedreiging en bescherming

Deze associatie wordt vooral bedreigd door verwaarlozing. Typisch voor een pioniersvegetatie, is beweiding of een beheer gericht op het veroorzaken van lokale bodemerosie noodzakelijk om ze te laten voortbestaan.

Fotogalerij

• 
  Vroeg zomeraspect

Zie ook

• Stroomdalflora
• Bloemrijk grasland van het rivieren- en zeekleigebied

Mediabestanden

Zie de categorie Sedo-Thymetum pulegioidis van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

• Schaminée, J., K. Sýkora, N. Smits & M. Horsthuis, 2010: Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland. KNNV Uitgeverij, Zeist. ISBN 978 90 5011 309 0
• (en) Sýkora, K., 2008: Field Guide Dutch Plant Communities. Species composition and ecology
• A.Zwaenepoel, F.T’Jollyn, V.Vandenbussche & M.Hoffmann, 2002: Systematiek van natuurtypen voor Vlaanderen: 6.2 Graslanden, Droge graslanden. Verslag van het Instituut voor Natuurbehoud 2002.
• (en) EUNIS, the European Nature Information System
• (fr) CORINE biotopes

---

· ·

Indeling van de vegetatieklasse Koelerio-Corynephoretea (klasse van droge graslanden op zandgrond)

Orde:	Corynephoretalia canescentis (buntgras-orde)
Verbond:	Corynephorion (buntgras-verbond)
Associaties:	Spergulo-Corynephoretum (associatie van buntgras en heidespurrie) · Violo-Corynephoretum (duin-buntgras-associatie)
Orde:	Trifolio-Festucetalia ovinae (struisgras-orde)
Verbond:	Thero-Airion (dwerghaver-verbond)
Associatie:	Ornithopodo-Corynephoretum (vogelpootje-associatie)
Verbond:	Plantagini-Festucion (verbond van gewoon struisgras)
Associaties:	Festuco-Thymetum serpylli (associatie van schapengras en tijm) · Festuco-Galietum veri (duin-struisgras-associatie)
Verbond:	Sedo-Cerastion (verbond van droge stroomdalgraslanden)
Associaties:	Sedo-Thymetum pulegioidis (associatie van vetkruid en tijm) · Medicagini-Avenetum pubescentis (associatie van sikkelklaver en zachte haver)
Orde:	Cladonio-Koelerietalia (fakkelgras-orde)
Verbond:	Tortulo-Koelerion (duinsterretjes-verbond)
Associaties:	Phleo-Tortuletum ruraliformis (duinsterretjes-associatie) · Sileno-Tortuletum ruraliformis (kegelsilene-associatie) · Tortello-Bryoerythrophylletum (associatie van oranjesteeltje en langkapselsterretje)
Verbond:	Polygalo-Koelerion (verbond van droge, kalkrijke duingraslanden)
Associaties:	Taraxaco-Galietum veri (duin-paardenbloem-associatie) · Anthyllido-Silenetum (associatie van wondklaver en nachtsilene)