Jan de Rijk

Jan Jansz. de Rijk (Enkhuizen, gedoopt 5 augustus 1661 - 1738?^[1]) was een Nederlandse beeldsnijder.

Leven en werk[bewerken | brontekst bewerken]

De in Enkhuizen geboren De Rijk trouwde in 1682 met Martha Griffet, weduwe van een beeldsnijder. Hij kreeg daardoor de beschikking over een eigen atelier. De Rijk vestigde zich met zijn vrouw in 1691 in Groningen. Daar waren zij achtereenvolgens kook-vader en moeder in een van de Groninger gasthuizen en van 1694 tot 1701 binnenhuisvader en -moeder van het zogenaamde Groene Weeshuis.^[2]

De Rijk bleef in Groningen ook werkzaam als beeldsnijder. Samen met de Groningse schrijnwerker en stadsbouwmeester Allert Meijer vervaardigde hij, eind 17e eeuw en begin 18e eeuw, het kerkmeubilair van diverse Groninger kerken. Meijer ontwierp en maakte het meubilair en De Rijk nam het houten beeldsnijwerk voor zijn rekening. Zij maakten onder meer preekstoelen, heren- kerkvoogden- en drostenbanken en orgelkassen. De meeste kassen van de door Arp Schnitger in Groningen gebouwde orgels zijn van de hand van Meijer, waarbij het houtsnijwerk door De Rijk werd vervaardigd. De Hamburgse orgelbouwer Schnitger werkte veelal samen met lokale kunstenaars en Meijer en De Rijk beschikten over de nodige contacten met de regeringselites in Stad en Ommelanden.^[3] Ook voor de Menkemaborg in Uithuizen ontwierp en maakte het duo waarschijnlijk vijf schoorsteenmantels met houtsnijwerk.^[4]

Nadat Meijer meer in beslag genomen werd door zijn werk als stadsbouwmeester van Groningen werkte De Rijk ook met andere schrijnwerkers samen, veelal bleef ook dan Meijer de ontwerpen maken.^[5] De Rijk werkte ook buiten het gewest Groningen, zo maakte hij het houtsnijwerk voor de Ludgerikirche (St.-Liudgerkerk) in het Oost-Friese Norden.^[5]

In 1710 hertrouwde De Rijk met de Groningse weduwe Maria Bartels.^[2] De Rijk zou in 1738 zijn overleden, hoewel daar geen volstrekte duidelijkheid over bestaat.^[1]

Werk van De Rijk is in diverse kerken in Groningen en Drenthe te zien. Een door hem in 1697 vervaardigde avondmaalstafel voor de kerk van Zuidlaren bevindt zich in de collectie van het Rijksmuseum te Amsterdam.^[6]^[7]

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

Veldman, Freerk J. Allert Meijer en Jan de Rijk (1981) uitg. Stichting Oude Groninger kerken, Groningen
Veldman, Freerk J. Allert Meijer, schrijnwerker/stadsbouwmeester - Jan de Rijk, beeldhouwer: een tentoonstelling rond schoorsteenmantels en kerkmeubilair omstreeks 1700 in Stad en Lande (1978) uitg. Groninger Museum, Groningen (herschreven door Lieke Veldman-Planten)

Zie de categorie Jan de Rijk van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ^a ^b Volgens het verhaal van Groningen was de datum van zijn overlijden onbekend. Tussen pronkzucht en deugdzaamheid noemt de jaren 1723 en 1724 als mogelijke jaren van zijn overlijden. In Regentenheerschappij en economische recessie staat dat hij ca 1738 zou zijn overleden. Ook Freerk J. Veldman noemt 1738 als jaar van zijn overlijden.
↑ ^a ^b Het verhaal van Groningen: Jan de Rijk
↑ Boels H. en Feenstra H. Regentenheerschappij en economische recessie 1660-1749 in: Geschiedenis van Groningen, deel II, Nieuw tijd, (2008) uitg. Waanders, Zwolle ISBN 978 90 400 8540 6
↑ Het verhaal van Groningen: Zeldzaam plafond in Gedeputeerdenkamer in provinciehuis
↑ ^a ^b Ploeg, dr. Kees van der, Tussen pronkzucht en deugdzaamheid in: De Groninger Cultuurschat - kerken van 1000 tot 1800 (2008) uitg. Philip Elchers/ Koninklijke van Gorcum, Groningen/Assen ISBN 978 90 232 4482 0
↑ Encyclopedie Drenthe Jan de Rijk. Gearchiveerd op 4 maart 2016.
↑ Rijksmuseum Tafel van eikenhout met omgekeerd flesvormige poten. Gearchiveerd op 26 december 2019.

[overlijden-1] Volgens het verhaal van Groningen was de datum van zijn overlijden onbekend. Tussen pronkzucht en deugdzaamheid noemt de jaren 1723 en 1724 als mogelijke jaren van zijn overlijden. In Regentenheerschappij en economische recessie staat dat hij ca 1738 zou zijn overleden. Ook Freerk J. Veldman noemt 1738 als jaar van zijn overlijden.

[Rijk-2] Het verhaal van Groningen: Jan de Rijk

[3] Boels H. en Feenstra H. Regentenheerschappij en economische recessie 1660-1749 in: Geschiedenis van Groningen, deel II, Nieuw tijd, (2008) uitg. Waanders, Zwolle ISBN 978 90 400 8540 6

[4] Het verhaal van Groningen: Zeldzaam plafond in Gedeputeerdenkamer in provinciehuis

[Ploeg-5] Ploeg, dr. Kees van der, Tussen pronkzucht en deugdzaamheid in: De Groninger Cultuurschat - kerken van 1000 tot 1800 (2008) uitg. Philip Elchers/ Koninklijke van Gorcum, Groningen/Assen ISBN 978 90 232 4482 0

[6] Encyclopedie Drenthe Jan de Rijk. Gearchiveerd op 4 maart 2016.

[7] Rijksmuseum Tafel van eikenhout met omgekeerd flesvormige poten. Gearchiveerd op 26 december 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]