Bitcoin

Bitcoin
Land	internationaal
Verdeling	100.000.000 satoshi
Afkorting of valutateken	BTC, XBT, ,Ƀ
Bitcoinlogo
Portaal    Economie

(en) Bitcoin uitgelegd in 3 minuten

Bitcoin (afkorting BTC) is de eerste en in vele opzichten grootste cryptovaluta, en tevens de naam van de opensourcesoftware die is ontworpen om dit te gebruiken. De implementatie (inclusief het nieuwe concept blockchain) is voor het eerst in 1998 beschreven werd door Wei Dai op de cypherpunks-mailinglist, en geïmplementeerd in 2009 door Satoshi Nakamoto (pseudoniem van een onbekende persoon of groep). Satoshi (afgekort sat) werd later ook de naam van de kleinste rekeneenheid van bitcoin: 0,01 microbitcoin.

In 2017 is het aantal transacties sinds het begin ruwweg gestegen van 200 naar 300 miljoen.

Beschrijving

Electrum-bitcoinportemonnee

Het idee achter de werking van bitcoin is te lezen in een document van Satoshi Nakamoto. Bitcoinbedragen kunnen worden opgeslagen op een computer/tablet/smartphone in de vorm van een walletbestand of worden beheerd door een derde partij, een portemonneedienst. In beide gevallen kan een bitcoinbedrag naar een ander persoon worden verzonden via het internet door iedereen met een bitcoinadres (dit heeft 26-35 alfanumerieke tekens, en begint met 1 of 3). Een bitcoin-transactie is onomkeerbaar. In die zin is deze voor de betaler minder veilig (bijvoorbeeld bij betaling vooraf van een aankoop) en voor de ontvanger veiliger dan een betaling met een creditcard (die door de creditcardmaatschappij op verzoek van de betaler teruggedraaid kan worden) of een incasso die door de betaler gestorneerd kan worden. De betaler kan natuurlijk wel aan de ontvanger vragen het bedrag terug te storten. Bij de veiligheid van een bitcoinbedrag gaat het er (zoals ook bij veel andere data) enerzijds om dat de code ervan niet in verkeerde handen komt (een crimineel die het snel kan gebruiken, zodat de eigenaar dat niet meer kan), en anderzijds dat de code niet verloren gaat bij technische storingen, brand, per ongeluk weggooien, e.d. (zodat niemand het bedrag meer kan gebruiken). Bij het eerste helpt offline bewaren (wat ook kan als een code op papier), bij het tweede het maken van back-ups.

Dit systeem van elektronisch geld maakt gebruik van een blockchain (een keten van blokken) die een logboek van alle transacties bevat (meestal meerdere transacties per blok). De blockchain is openbaar en wordt verspreid over knooppunten van een peer-to-peer-netwerk (consensusnetwerk) waar in principe iedereen aan deel kan nemen, om hem bij te houden, en maakt gebruik van cryptohashing om te voorzien in de nodige beveiliging, opdat bitcoins alleen kunnen worden uitgegeven door de persoon die er eigenaar van is, en nooit meer dan één keer uitgegeven kunnen worden door die eigenaar.

De peer-to-peertopologie van bitcoin en het ontbreken van centrale administratie maakt het praktisch onmogelijk voor een overheid, of ieder ander, om meer monetaire inflatie te induceren dan er van tevoren is vastgelegd: in tegenstelling tot bij papieren valuta is de groei van de geldhoeveelheid dus voorspelbaar en gelimiteerd. Doordat transacties via bitcoin niet worden gecontroleerd door centrale partijen als overheden en banken, wordt het systeem graag gebruikt door criminelen. Midden 2013 is vastgesteld dat mensen die bitcoins gebruiken voor criminele activiteiten vaak relatief eenvoudig te traceren zijn. Dat blijkt uit onderzoek door de Universiteit van Californië in San Diego. Geld witwassen met de digitale valuta is dus niet zo eenvoudig als lang werd gedacht. Elke transactie wordt opgeslagen in de blockchain waarin informatie staat over de accounts die betrokken zijn en hoeveel bitcoins zijn overgemaakt. Dit is een essentieel onderdeel van het systeem: op deze wijze kunnen mensen niet dezelfde munten opnieuw gebruiken. Hoewel bitcointransacties niet zo transparant zijn als creditcardgegevens zijn de onderzoekers van mening dat deze munt dus zeker niet zo anoniem is als contant geld.

In 2013 werden in Canada de eerste bitcoinpinautomaten geplaatst, waar gebruikers tegen betaling van Canadese dollars bitcoins in hun elektronische portemonnee kunnen verkrijgen. De pinautomaten leveren een QR-code die door de gebruikers kan worden gescand en omgeruild kan worden tegen hetzij bitcoins, hetzij Canadese dollars.

Transactie

Iemands bezit aan bitcoin kan verdeeld zijn over een of meer bitcoinadressen. Per bitcoinadres bestaat het bezit uit ooit binnengekomen bedragen (inclusief de bedragen die gecreëerd zijn door het vinden van een blok, zie onder) die nog niet uitgegeven zijn. Een transactie heeft als input een of meer van dergelijke bedragen (in hun geheel), en als output een of meer bedragen die naar een of meer bitcoinadressen overgaan. Daar kunnen eigen bitcoinadressen van de initiatiefnemer bij zijn, voor het wisselgeld. De totale output kan uiteraard niet meer zijn dan de totale input, wel minder: het verschil is dan de fee (zie ook verderop).

Privacy

Van elk bitcoinadres zijn alle in- en uitgaande transacties in termen van de bitcoinadressen van resp. betaler en ontvanger(s) openbaar, met datum. De privacy wordt vergroot door zoveel mogelijk steeds nieuwe bitcoinadressen te gebruiken.

Delving en controle

Een bitcoinminer met een ASIC-chip

De bitcoin dient virtueel "gedolven" te worden (mined); personen en organisaties die dit doen worden miners genoemd; iedereen kan meedoen. Ze zijn de knooppunten van het consensusnetwerk. Minen houdt in dat blokken worden gevonden die aan bepaalde speciale eisen voldoen; deze zijn zo gekozen dat dit veel rekenwerk vereist. De moeilijkheidsgraad wordt steeds zo gekozen dat er gemiddeld één blok per 10 minuten wordt gevonden, dat wil zeggen ongeveer 210.000 per vier jaar. De moeilijkheidsgraad (difficulty) wordt uitgedrukt in een getal, in december 2017 ongeveer 2^40,8. Vermenigvuldigd met 2³² geeft dit ongeveer het aantal hashes dat gemiddeld nodig is om een blok te vinden. Dit zijn er dus in december 2017 ongeveer 2^72,8, dit is ongeveer 8 ZH (zettahash). De benodigde hashrate om dit in 10 minuten te bereiken is ongeveer 13 EH/s (exahash per seconde). Het feit dat concurrerende miners soortgelijk werk doen maakt de totale hoeveelheid werk niet groter, want ze werken niet aan precies hetzelfde blok (doordat het niet precies dezelfde transacties bevat, en sowieso al omdat hun eigen bitcoinadres er ook in staat), of als ze dat wel doen in een miningpool, coördineren ze het werk zo dat ze geen hashes dubbel berekenen.

Gekoppeld aan het vinden van een blok wordt een bitcoinbedrag in omloop gebracht, die de beloning (reward) vormt voor de vinder van het blok. Het bedrag per blok wordt ongeveer elke vier jaar gehalveerd: 2009-2012: BTC 50; 2012-2016: BTC 25; 2016-2020: BTC 12,5; enz. Dit is dus ook steeds de gemiddelde toename per 10 minuten van het totale bitcoinbedrag dat in omloop is. Per vier jaar kwam en komt er achtereenvolgens BTC 10.500.000, BTC 5.250.000, BTC 2,625.000 enz. bij. In theorie zou dit, oneindig doorgaand, tot een limietbedrag van BTC 21.000.000 naderen. Volgens de huidige regels heeft een bedrag in bitcoin echter maximaal 8 cijfers achter de komma (de kleinste eenheid, een satoshi, is dus 0,01 microbitcoin), waarmee de halvering van de beloning door afronding naar beneden op nul zou uitkomen (en daarmee het in roulatie brengen van bitcoins zou stoppen) en er uiteindelijk BTC 20.999.999,9769 is. Er zijn dan 33 maal 210.000 is 6.930.000 blokkken, in ongeveer het jaar 2140. Er blijven dan nog wel blokken bijkomen, maar de miners ontvangen dan alleen nog fees (zie verderop). Soms verliest iemand bitcoinbedragen door een storing in een opslagmedium en het ontbreken van een back-up, of door per ongeluk weggooien. Deze bedragen gaan af van het totale bitcoinbedrag dat in omloop is en dat uiteindelijk in omloop zal zijn. Het beperken van het aantal bitcoin kan een soort schaarste creëren die het op peil blijven en stijgen van de waarde van een bitcoin zou kunnen bevorderen.

Het vele rekenwerk dat moet worden verricht vormt een proof-of-work (POW) systeem (van het type hashcash), waardoor manipulaties door criminele miners niet lonend zijn. Het is voldoende als de rekenkracht van samenwerkende criminele miners een minderheid van de totale rekenkracht van de miners is.

Wie als eerste een nieuw blok vindt krijgt de beloning. Gegeven een bepaalde rekenkracht is het een kwestie van geluk om het snel te vinden, dus met een beperkte rekenkracht maakt men toch een kans. Er zijn echter inmiddels ook diverse groepen actief op internet waar mensen samen kunnen zoeken naar de nieuwe blokken, door alle gezamenlijke rekenkracht van de computers in te zetten tijdens het delven, de zogeheten 'mining pools'. In plaats van een kleine kans op de grote beloning van (tegenwoordig) BTC 12,5 heeft men dan een grotere kans op een deel ervan. De opbrengst is in 2017 ongeveer € 1 per dag per Thash/s (Thash is terahash, biljoen hash; een hash is een evaluatie van de betreffende hashfunctie), dus ongeveer € 10 per Ehash (exahash, triljoen hash).

Sinds 2013 worden ASIC's gebruikt om bitcoins mee te delven. De speciaal daarvoor ontwikkelde chips zijn sneller en energiezuiniger dan de GPU's die voorheen werden gebruikt voor dat doel. Ook werden FPGA's gebruikt. In het begin van het bitcointijdperk kon men volstaan met een eenvoudige CPU, maar tegenwoordig is het zonder gespecialiseerde hardware niet erg lonend.

De miners controleren ook transacties, met name of de eigenaar van een bitcoinbedrag het niet meermalen heeft uitgegeven. Ze hebben daar ook belang bij, dan gaan ze geen rekenkracht verspillen aan het vinden van een blok dat wegens te verwerpen transacties ongeldig is. Andere miners gaan dan verder werken met een vertakking van de blokchain waarin dit verkeerde blok is vervangen door een goed blok. De geaccepteerde blokchain bevat dan niet het verkeerde blok, waardoor de beloning die in het verkeerde blok geregistreerd staat vanzelf onbruikbaar wordt. Als een betaling in een blok geregistreerd staat is dus nog niet zeker dat het bedrag uiteindelijk besteedbaar is. Als er echter nog vijf blokken op het blok hebben voortgebouwd is het voor de ontvanger van een betaling vrijwel zeker dat de transactie definitief in de geaccepteerde blokchain geregistreerd staat, en dus in orde is. Blokken die uiteindelijk niet in de geaccepteerde blokchain staan worden orphaned blocks (weesblokken) genoemd; deze terminologie kan enigszins verwarrend zijn, omdat het eigenlijk blokken zijn zonder doorlopend "nageslacht". Hoe vaak een orphaned block voorkomt hangt ervan af welke vorm van voorlopige bevestiging als criterium gebruikt wordt om het blok mee te tellen.

Miners ontvangen naast de beloning voor veel transacties ook een transactievergoeding (fee), vaak een vrijwillige bijdrage van de betaler om de verwerking te bespoedigen. In 2017 verdient de vinder van een blok naast BTC 12,5 aan beloning een bedrag aan transactiekosten dat van blok tot blok vrij veel verschilt, schommelend rond BTC 1 (gemiddeld ruwweg € 3 per transactie). Het aantal transacties per 10 minuten wordt beperkt door het beperken van de blokgrootte tot 4 miljoen weight units (WU), dit is ongeveer 1 MB. Dit kan een opwaartse druk geven op de fee (en op de verwerkingstijd van transacties zonder fee of met een lage fee), omdat miners als ze moeten kiezen voorrang geven aan het controleren en verwerken van transacties met de hoogste fees. Daardoor duurt het bijvoorbeeld soms twee dagen om gratis een klein bedrag aan bitcoins over te boeken. Bitcoin Cash is van Bitcoin afgesplitst wegens de behoefte aan grotere blokken, en daarmee de mogelijkheid van meer transacties, in dezelfde 10 minuten, zie ook onder.

Als men veel kleine bedragen bezit (ontvangen als wisselgeld of anderszins) kan het combineren daarvan als input van een transactie duur zijn qua fee, of een trage transactie opleveren. Zulke bedragen af en toe omwisselen voor één totaalbedrag kan gunstiger zijn, omdat wanneer men zelf begunstigde is traagheid van bevestiging niet zo'n bezwaar is.

Bitcoin in Nederland en België

Bitcoin krijgt steeds meer bekendheid, ook in Nederland en België. Met name de koerswisselingen zoals die vanaf november 2013 te zien zijn geweest hebben voor flink wat media-aandacht gezorgd. Zo zouden de eerste Nederlandse bitcoinmiljonairs inmiddels een feit zijn en wordt er druk gespeculeerd welke kansen de nieuwe valuta allemaal biedt voor de toekomst. Arnhem loopt in Nederland voorop en daar zou eind 2015 op bijna honderd plekken met bitcoin kunnen worden betaald, en zouden er per maand rond de 100 transacties plaatsvinden. Niet iedereen is echter enthousiast. Onder andere de Rabobank en de Nederlandsche Bank waarschuwen voor mogelijke risico's die bitcoin met zich mee kan brengen. Of, en zo ja wanneer bitcoin in Nederland een breed geaccepteerd en veilig betaalmiddel kan worden, is dus nog verre van zeker.

Acceptatie

Bitcoins werden anno 2013 onder andere geaccepteerd in het Delftse stadscafé De Waag

Al vanaf het begin zijn er acceptanten, maar vanaf eind 2013 bieden de eerste grotere e-commerciebedrijven een bitcoin-betaaloplossing aan. Overigens wordt er vaak gebruikgemaakt van een tussenstap in de vorm van een betaalprovider, wat ervoor zorgt dat de bitcoins direct bij de transactie (grotendeels kunnen) worden ingewisseld. Op deze wijze zal er in de boekhouding van deze bedrijven mogelijk geen bitcoin te zien zijn omdat deze al bij de transactie zijn ingewisseld voor euro's. Verwacht wordt dat het hier dus vooral om het genereren van media-aandacht gaat en deze spelers met de betaalmethode op zichzelf dus nog niet veel nieuwe klanten verwachten.

In een uitspraak van 14 mei 2014 oordeelde de rechtbank Overijssel dat bitcoin wettelijk niet als geld gezien kan worden, maar net als zilver en goud een ruilmiddel is. Dit heeft naar het oordeel van de rechtbank tot gevolg dat men in geval van wanprestatie geen recht heeft op vergoeding van schade geleden door verschillen in de wisselkoers (zogenaamde koersschade).

Bezwaren

Soms worden bitcoins gebruikt door cybercriminelen, bijvoorbeeld bij het witwassen van de opbrengsten van ransomware en banking malware. Met name bij ransomware (bijvoorbeeld WannaCry) wordt het losgeld in toenemende mate opgeëist in bitcoins.

Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz is van mening dat de munt verboden moet worden.

Energieverbruik

Een bezwaar van het bitcoinsysteem is de inherente "verspilling" van energie voor "onnodig" rekenwerk (namelijk niet alleen rekenwerk voor controle, maar ook doelbewust vereist extra rekenwerk in het kader van het proof-of-work systeem).

Naar schatting gebruiken miners van hun inkomsten (voor Bitcoin bij elkaar ongeveer BTC 13,5 per 10 minuten) 60% (ongeveer BTC 8 per 10 minuten) aan elektriciteit, vaak in een land waar die goedkoop is, zoals China. Omgerekend is het geschatte energieverbruik 250 kWh per transactie, ongeveer zoveel als een Nederlands huishouden in 1 maand verbruikt.

Eind 2017 bedroeg het geraamde jaarverbruik van Bitcoin en Bitcoin Cash samen ruim 32 TWh (een vermogen van 4 GW), wat ongeveer overeenstemde met het elektriciteitsverbruik van een geïndustrialiseerd land als Denemarken.

Futures

Sinds december 2017 kan er ook gehandeld worden in bitcoin futures, voor het eerst bij de Chicago Board Options Exchange in eenheden van een onderliggende waarde van BTC 1, maar vanaf later dezelfde maand ook bij de Chicago Mercantile Exchange (CME) in eenheden van een onderliggende waarde van BTC 5. Vanuit Nederland kan dit laatste via DeGiro. Het is hiermee dus ook mogelijk te speculeren op een koersdaling van de bitcoin, door het verkopen van een bitcoinfuture. Dit is overigens in zekere zin nog riskanter dan het kopen van een bitcoinbedrag of bitcoinfuture, omdat het mogelijke verlies onbegrensd is. De Autoriteit Financiële Markten wijst op de zorgplicht van aanbieders jegens retailbeleggers.

CME hanteert de CME CF Bitcoin Reference Rate (BRR) (dagelijkse bitcoinwaarde) en de CME CF Bitcoin Real Time Index (BRTI) (bitcoinwaarde van het moment).

Geschiedenis

Blok 0 (het genesisblok) dateert van 3 januari 2009. Vanaf blok 1 (gedateerd 9 januari 2009) is er ongeveer elke 10 minuten een nieuw blok. De eerste blokken bevatten nog geen andere transacties dan die van het genereren van de beloning van BTC 50. De eerste gedocumenteerde aankoop van goederen met bitcoins was op 22 mei 2010, toen Laszlo Hanyecz twee pizzas kocht voor BTC 10.000. In april 2011 bereikt de waarde van een bitcoin (voor de eerste keer) $1, in juni 2011 $10, in april 2013 $100, in november 2013 $1000 en in december 2017 $10.000.

Hard forks

Een hard fork van Bitcoin is een afsplitsing waarbij een andere cryptovaluta ontstaat, maar met tot een bepaald blok dezelfde blokchain als die van Bitcoin. Dit impliceert dat een bitcointegoed in een eerder blok dat nog niet als bedrag in de nieuwe valuta is uitgegeven, alsnog als zodanig uitgegeven kan worden, onafhankelijk ervan of het als bitcointegoed is of wordt uitgegeven. Anders gezegd, de eigenaar van een bepaald bedrag in bitcoin wordt bij de fork tevens eigenaar van eenzelfde bedrag in de nieuwe valuta.

Op 1 augustus 2017 splitste Bitcoin Cash af van Bitcoin. Later in 2017 volgden Bitcoin Gold en Bitcoin Diamond.

Zie ook

• Alternatieve munteenheid
• Cryptogeld
• Litecoin

Externe links

• Officiële website Bitcoin Nederland
• Belgian Bitcoin Association vzw
• Antwoorden op vragen Bitcoin, Rijksoverheid

Bronnen, noten en/of referenties