Basiliek van Aquileia

Archeologische opgravingen en Patriarchale Basiliek van Aquileia
Werelderfgoed cultuur
Land	Italië
UNESCO-regio	Europa en Noord-Amerika
Criteria	iii, iv, vi
Inschrijvingsverloop
UNESCO-volgnr.	825
Inschrijving	1998 (22e sessie)
UNESCO-werelderfgoedlijst

Basiliek van Aquileia
Plaats	Aquileia
Gewijd aan	Maria-Tenhemelopneming
Coördinaten	45° 46′ NB, 13° 22′ OL
Officiële website
Portaal    Christendom

De Basilica di Santa Maria Assunta ofwel Basiliek van Aquileia is de kerk van Aquileia en stamt uit de 11e eeuw.

Het basiliek is vooral bekend om de vierde-eeuwse vroegchristelijke mozaïekvloer waarop het is gebouwd.

Sinds 1998 staat de kerk onder de noemer 'Archaeological Area and the Patriarchal Basilica of Aquileia' op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.

Geschiedenis

Het oude complex

Na het Edict van Milaan in 313 werden christenen niet meer vervolgd en konden de eerste kerken worden gebouwd.

Onder bischop Theodore kwam in Aquileia in de 4e eeuw een kerk tot stand, maar die werd al snel verwoest. Later die eeuw kwam er een post-Theodorische kerk, op de oude fundamenten omdat de grond erg vochtig was. In de 9e eeuw werd de derde kerk gebouwd, weer op de oude fundamenten, de kerk van Maxentius.

De kathedraal

In 1031 bouwde de patriarch Poppone de huidige kathedraal op de fundamenten van deze kerken, door onder meer verhoging van de ommuring, aanmaak van de fresco's in de apsis en bouw van een 73 meter hoge klokkentoren.

In de twaalfde eeuw werd onder de patriarch Voldorico Treffen fresco's aangebracht in de crypte van Massenzian met scènes uit het leven van St. Ermacora, de passie van Christus en andere allegorische taferelen.

Na de aardbeving van 1348 werden onder de patriarch Marquard van Randek gothische bogen ter versterking tussen de kolommen en ter overkapping van het basiliek gebouwd.

De bouwdelen van de kathedraal

De vloer

Salomons knoop

De mozaïekvloer vormt het hoogtepunt van dit monument. Hij dateert nog uit de 4e eeuw en werd in de periode 1909-1912 blootgelegd door de verwijdering van de rode tegels, aangebracht onder Poppone. Hij meet ongeveer 760 m² en is daarmee de grootste oudchristelijke mozaïekvloer.

De afbeeldingen op de vloer zijn symbolisch, vol Bijbelse taferelen en allegorieën. Zo komt de 'Knoop van Salomon' veel voor, de twee lussen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Ook is links bij de ingang een gevecht te zien tussen de haan en de schildpad, ofwel tussen God en de duivel.

De mozaïeken zijn een demonstratie van hoe de invloed van Constantijn's heerschappij, gedurende welke tolerantie jegens het christelijk geloof toenam, op de laat-antieke traditie van het plaatsen van religieuze afbeeldingen in vroegchristelijke mozaïekkunst: In de vroegste groep mozaïeken (ca. 300) symboliseren voorwerpen en dieren de Goede Herder, terwijl de latere groep (vanaf ca. 350) taferelen uit het verhaal van Jonas bevat, alsook symbolische dieren zoals het hert en het lam, en een voorstelling van het brood en de wijn.

De crypte

De crypte en de kapel van St. Petra stammen uit de 9e eeuw. De crypte heeft Byzantijnse fresco's, die later in de 12e eeuw zijn aangebracht, toen Ermanno bischop werd. De narthex is van een latere periode.

Het doopkapel

Doopkapel

De doopkapel is uit de 5e eeuw en staat tegenover de entree van de basiliek. Ze zijn door een porticus met elkaar verbonden. Het gebouw is vierkant van buiten en achthoekig van binnen; daar staat een groot zeshoekig doopvont omringd door zes pilaren, die vroeger bovenaan in een boog verbonden waren met de buitenmuur. De doopceremonie werd maximaal tweemaal per jaar gehouden, op de dag voor Kerstmis en soms nog op een andere dag. Dopelingen, in die tijd enkel volwassenen, betraden het gebouw aan de westkant, werden ondergedompeld, en verlieten het gebouw via de oostelijke deur, naar het licht en de basiliek lopend.
Het doopvont is gerestaureerd door Carolus VI.

Kerkhof

Achter de basiliek ligt een kerkhof met slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog. Er zijn enkele monumenten op het kerkhof, onder andere ter herdenking van Maria Bergamas, die samen met tien onbekende soldaten is begraven. Zij staat bekend als "Moeder van de onbekende soldaat".

Galerij

• 
  Mozaïekvloer
• 
  Oude lagen onder de basiliek
• 
  Crypte
• 
  Kerkhof

Bronnen

• Bellini, Serena, AQUILEIA, een presentatie met veel beeldmateriaal van het gebouw.
• Fabbro, Franco (maart 1996), DID EARLY CHRISTIANS USE HALLUCINOGENIC MUSHROOMS? ARCHAEOLOGICAL EVIDENCE. Met mozaikplattegrond van oude noordhal.
• FONDAZIONE “SOCIETÀ PER LA CONSERVAZIONE DELLA BASILICA DI AQUILEIA”, Basilica di Aquileia, op basilicadiaquileia.it
• Gemeentelijke website (it), AQUILEAIA, La Basilica di Aquileia
• Jackson, F. Hamilton (1908), THE SHORES OF THE ADRIATIC, op Hellenicaworld. Documentatie inclusief plattegronden uit vroege twintigste eeuw.
• Messalla (24 aug 2017), Aquileia: Santa Maria Assunta, op Corvinus. Inclusief plattegronden van oude en huidige complex.
• Moore, R. (2017), Early Christian Aquileia, op Romeartlover.it. Met geillustreerde uitleg over de mozaieken.
• Visintini, Domenico (?) Surveying, Modeling and Navigating the Theodorian Mosaic Floor of the Aquileia Basilica, research paper op ceur-ws.org. Bevat volledige plattegrond van vloermozaiek in hoofdruimte.

Voetnoten en referenties