Alexander Goehr

Alexander Goehr
Alexander Goehr (2007)
Geboren	10 augustus 1932
Land	Duitsland
Stijl	Eclecticisme
Nevenberoep	muziekpedagoog
Belangrijkste werken	Little symphony
(en) IMDb-profiel
(en) Allmusic-profiel
(en) Discogs-profiel
(en) MusicBrainz-profiel
Portaal    Muziek

Alexander Goehr (Berlijn, 10 augustus 1932) is een Brits componist en muziekpedagoog. Hij is zoon van de Duitse dirigent Walter Goehr, een leerling van Arnold Schönberg en tevens promotor van diens muziek. Moeder Laelia was opgeleid als pianiste.

Loopbaan

Jeugd

Al snel na Alexanders geboorte vertrok de Joodse familie in verband met de opkomst van nazi-Duitsland naar Engeland. Doordat vader en moeder in de klassieke muziek geworteld waren, zag hij al snel musici langs komen. Zo maakte hij al vroeg kennis met componisten als Mátyás Seiber en Michael Tippett. Bovendien hoorde Alexander al vroeg de voor die tijd hedendaagse muziek, niet alleen van Schönberg maar ook van bijvoorbeeld Olivier Messiaen. Walter Goehr leidde de VK-premiere van de Turangalîla-symfonie en Alexander was daarvan diep onder de indruk. Toch stimuleerde zijn ouders Alexander niet om de muziek in te gaan. Hij zou eerst klassieke talen studeren aan de Universiteit van Oxford, maar wendde zich toch tot het Royal Manchester College of Music voor een studie compositieleer bij Richard Hall. Met de pianist John Ogdon richtte hij de "New Music Manchester Group" op. Hij begon toen ook met componeren, waarbij hij net als Messiaen invloed onderging van de oosterse muziek en soortgelijke modaliteiten gebruikte als zijn studiegenoten Peter Maxwell Davies en Harrison Birtwistle. Tot zijn eerste werken behoorden Songs for Babel uit 1951 en zijn Pianosonate op. 2 uit 1953, opgedragen aan Sergej Prokofjev die in dat jaar overleed. In 1955 vertrok Alexander naar Parijs om er les te krijgen van Messiaen en er het muzikale leven in die stad op te snuiven. Hij raakte er bevriend met onder anderen Pierre Boulez, waardoor hij zich meer en meer wendde tot seriële avant-garde muziek. Hij nam Boulez' muzieknotatie 'Bloc sonore' over. Alexanders Strijkkwartet nr. 1 (1956-1957) is op die wijze gecomponeerd. Andersom voelde Boulez zich geroepen de muziek van Goehr uit te voeren, zodat die in Frankrijk te horen was. Goehr keerde echter al in 1956 terug naar Engeland. Daarbij wendde hij zich deels af van de invloed van de seriële muziek verloren, Goehr vond haar te veel gericht op de theoretische kant en (in die dagen) te veel gericht op Anton Webern.

Periode 1956-1976

Hij brak in 1957 als componist door in zijn thuisland Engeland, toen zijn vader de cantate The deluge, gebaseerd op teksten van Sergej Eisenstein, op de lessenaar zette. Het was voor Goehr een groot en ambitieus werk, waarin hij zich liet inspireren door de Prokofjevs filmmuziek voor Eisensteins Alexander Nevski, maar ook door Anton Webern. Het genre cantate kwam vaker terug in Goehrs oeuvre. Een volgende cantate Sutter’s gold voor koor, bariton en symfonieorkest leverde een dieptepunt op. Vooral de zangers hadden het (te) moeilijk met hun partij. Dat viel ook de muziekcritici op, die het werk na de première in Leeds in 1961 afkeurden. Het zorgde ervoor dat Goehr zijn positie binnen de muziekwereld opnieuw onder ogen naam. Onder invloed van koordirigent John Alldis, ook promotor van nieuwe muziek, bleef Goehr zangstukken schrijven, met een combinatie van kerktoonladders en seriële muziek. Het bleef tot 1976 zijn voornaamste stijl van componeren, al werd hij binnen het serialisme steeds vrijer. Het leidde uiteindelijk tot zijn Little symphony op. 15 uit 1963, die is opgedragen aan zijn pas overleden vader. Het werk is gebaseerd op een akkoordenreeks van Catacomben, een van de deeltjes uit de Schilderijen van een tentoonstelling van Modest Moessorgski. Het verband tussen Goehrs symfonie en Moessorgski's werk lag in de diepgaande analyse die Walter Goehr over dit deeltje had gemaakt. Het steeds vrijer bewegen binnen het serialisme had tot gevolg dat Pierre Boulez weigerde Little symphony uit te voeren. Volgens hem nam Goehr te veel vrijheid, maar die trok zich daar niets van aan. De jaren zestig zagen een beweging in de muziek van Goehr. Door een intensievere samenwerking met Maxwell Davies en Birtwistle, onder meer door het stichten van de Wardour Castle Summer School, richtte Goehr zich meer naar opera en toneelmuziek. Een goed voorbeeld daarvan is Goehrs eerste opera Arden must die. Goehr greep daarbij terug op de Jacobijnse periode uit de Engelse geschiedenis en vermengde die met invloeden van Bertold Brecht. In 1967 richtte hij het Music Theater Ensemble op. Van 1968 tot 1971 volgde een drieluik voor het theater met Naboth’s vineyard, Shadowplay en de Sonata about Jerusalem, die ook daadwerkelijk in Jeruzalem werd uitgevoerd. In die tijd begon Goehr zich ook te laten gelden als muziekpedagoog. Hij was gedurende het seizoen 1968-1969 huiscomponist aan het New England Conservatory of Music in Boston en gastdocent aan de Yale-universiteit. Terug in Engeland gaf hij les aan de universiteiten van Southampton (1970-1971) en Leeds (1971-1976).

Periode 1976-1996

Van 1976 tot zijn emeritaat in 1999 was Goehr muziekhoogleraar aan Trinity College van de Universiteit van Cambridge. Het jaar 1976 liet ook beweging zien in zijn stijl van componeren. Hat naoorlogse serialisme verdween langzamerhand en hij wendde zich naar meer open heldere klanken, te beginnen met zijn toonzetting van Psalm IV. Hij ging over op de 'figured bass' als moderne variant van basso continuo. Hij probeerde dit uit in symfonieën als de Sinfonia en de Symphony with chaconne, maar zijn instrumentale oeuvre werd overschaduwd door zijn koormuziek. Hij gebruikte daarin Bijbelse thema’s, aangepast aan de moderne tijd. Zo legde zijn Death of Moses uit 1992 een verband tussen Mozes en de Holocaust. Messiaen keerde in Sing, Ariel weer even terug in Goehrs muziekleven. Bij zijn opera Arianne liet hij zich beïnvloeden door muziek uit de Italiaanse renaissance met Claudio Monteverdi als leidraad; L’Arianna is een verloren gegane opera van Monteverdi.

Periode na 1996

In deze periode liet Goehr zich steeds meer beïnvloeden door niet-westerse muziek. Zo is zijn opera Kantan and Damask Drum uit 1999 gerelateerd aan het Japanse No-spel en kyogen (theaterspel met poppen). Goehr wendde zich voor deze opera tot Japanse teksten uit de 15e eeuw. Door bezuinigingen binnen de operawereld kwam het niet tot opvoeringen. Goehr week steeds meer uit naar kamermuziek. Daarbij konden meer uitvoeringen plaatsvinden en behield hij een grotere zeggenschap over zijn compositie. Het leverde een steeds grotere eclectische stijl op, waarbij invloeden van Maurice Ravel (het Pianokwintet uit 2000 en Fantasie voor cello en piano uit 2005) en Igor Stravinsky (Marching to Carcasonne uit 2003) zich lieten gelden. Door een beter economisch klimaat werden allengs uitvoeringen van opera’s weer mogelijk, hetgeen leidde tot Promised end uit 2010, gebaseerd op King Lear van William Shakespeare. Een kamersymfonie onder de titel ...between the lines... is geschreven in de traditie van Schönbergs Kamersymfonie.

Werklijst

Opus	Jaar	Titel	Opmerking
1	1951	Songs of Babel
2	1952	Pianosonate
3	1954	Fantasia	klarinet en piano
5	1956/1957	Strijkkwartet nr. 1	revisie 1988
6	1957	Capriccio	piano
7	1957/1958	The deluge
8	1959	Variaties	fluit en piano
9	1959	Vier Japanse liederen
10	1959	Sutter's Gold	opera
11	1961	Suite	fluit, klarinet, hoorn, viool/altviool, cello en harp
12	1959/1961	Hecuba's Lament
13	1961/1962	Vioolconcert	viool en orkest
14	1962	Two Choruses
	1963	Virtutes cyclus van negen liederen en melodramas	slagwerk, twee piano’s, twee klarinetten en cello
15	1963	Little Symphony	orkest
16	1963	Little Music for Strings	strijkorkest
17	1964	Vijf gedichten en een epigram van William Blake	gemengd koor en trompet
18	1964	Drie stukken	piano
	1964	In Theresienstadt	mezzosopraan en piano (premiere in 2001)
19	1965	Pastoralen
20	1966	Pianotrio	uitgevoerd met Yehudi Menuhin
21	1966	Arden must die	opera
21a	1967	Drie stukken uit Arden must die
22	1966/1967	Warngedichte liederen op tekst van Erich Fried	mezzosopraan voor Alice Esty en piano
23	1967	Strijkkwartet nr. 2
24	1968	Romanza	cello en orkest geschreven voor Jacqueline du Pré
25	1968	Naboth's Vineyard'’	opera
26	1969	Concertstuk	piano en orkest
27	1969	Nonomiya
28	1969	Parafrase op de dramatische madrigaal Il Corinda by Claudio Monteverdi	klarinet solo
29	1969	Symfonie in een beweging
30	1970	Shadowplay	tenor, spreker, altfluit/altsaxofoon, hoorn, piano en cello
31	1971	Jerusalemsonate
32	1970	Concerto voor elf	elf instrumentalisten
33	1972	Pianoconcert	piano en orkest
34	1973/1974	Chaconne	blaasinstrumenten
34a	1979	Chaconne	orgel
35	1974	Lyrische stukken	blaasinstrumenten en cello
36	1974	Metamorphose/Dans
37	1976	Strjkkwartet nr. 3
38a	1976	Psalm IV	voor sopraan, alt, dameskoor, altviool en orgel
38b	1976	Fuga op de tonen van of Psalm IV
38c	1977	Romanza op de tonen van Psalm IV
39	1978	Prelude en fuga	twee besklarinetten en een basklarinet
40	1979	Babylon the Great is Fallen	cantate voor koor en orkest voor de 50ste verjaardag van het BBC Symphony Chorus)
41	1979	Das Gesetz der Quadrille
42	1979	Sinfonia
43	1981	Twee etudes
44	1985	Behold the Sun	opera
44a	1985	Behold the Sun	dramatische scène
45		Cellosonate	cello en piano
46	1985	...a musical offering (J.S.B. 1985)...
47	1985	Two Imitations of Baudelaire	gemengd koor a cappella
48	1986	Symfonie met chaconne
49	1988	Eva droomt in het paradijs”	mezzosopraan, tenor en orkest voor het City of Birmingham Symphony Orchestra)
50	1988	...in real time	piano solo
	1988	Stilllands	drie stukken voor klein orkest
	1989	Carol for St. Steven	gemengd koor
51	1990	Sing Ariel
52	1990	Strijkkwartet nr. 4	in memoriam John Ogdon
	1990	Variaties op Bach’s Sarabande uit de Engelse suite in e-mineur
53	1992	The Death of Moses	cantate voor vijf solisten, gemengd koor, kinderkoor en dertien instrumentalisten
55	1992	Colossos or Panic	orkest
54	1993	The mouse metamorphosed into a maid naar een fabel van La Fontaine	onbegeleide zangstem (voor Lucy Shelton)
	1993	Cambridge Hocket	vier hoorns en orkest
56	1992/1993	Psalm 39	voor dubbelkoor en blaasensemble voor het Nederlands Blazers Ensemble en Nederlands Kamerkoor première 14 mei 1993; onder leiding van John Alldis
58	1995	Arianna	opera
58a		Arianna Abbandonata	tenor en gitaar
58b	1995	Cori di Pescatori	gemengd koor en piano
59		Uninterrupted movement	solo cello, vier cellisten en andere cellisten
60	1996	Drie liederen
61	1996	Schlussgesang	zes stukken voor altviool en orkest
62	1996	Quintet Five objects Darkly	basklarinet, hoorn, viool, altviool en piano
63	1997	Idées Fixes	ensemble
64	1997	Sur terre, en l'air	altviool en piano
67	1997/1998	Kantan and Damask Drum	theatermuziek
68		Three sonnets and two fantasias	countertenor en vioolensemble (alt-, tenor- en basviool)
69	2000	Pianokwintet
70	2000	Suite
71	2002	...a second musical offering	waaruit ook Ouverture met Händeliaans air
72	2002	...around Stravinsky	viool en blaaskwartet
73	2002	Symmetry Disorders Reach	piano
74	2003	Marching to Carcasonne	kamerorkest
75	2003	Adagio (Autoporträt)
76	2004	Dark Days
	2004	Compositie van A’s en G’s	sopraansaxofoon solo
77	2005	Fantasie	cello en piano
78	2006	Broken Lute	zes stukken voor solo viool
78a	2006	Broken Lute	altfluit, hobo en strijkinstrumenten
79	2007	Klarinetkwintet
80	2008	Since Brass, nor Stone...	fantasie voor strijkinstrumenten en percussie
81	2008	Manere	klarinet en viool
81a	2008	Manere III	klarinet hoorn en viool
81b	2008	Manere	voor klarinet en hoorn
82	2008	Ouverture	ensemble
83	2008/2009	Promised End	opera
84	2009	Broken Psalm	gemengd koor (SATB) en orgel
85	2010	Turmmusik (Tower Music)	twee klarinetten en strijkinstrumenten met solo bariton
	2011	When Adam Fell	voor orkest (naar Durch Adams Fall ist ganz verderbt (BWV 637) van Johann Sebastian Bach)
87	2010	Hymn to night	altviool en piano
90		To these dark steps / The fathers are watching	tenor, kinderkoor en ensemble tekst van Gabriel Levin
91	2012	Largo Siciliano	trio voor viool, hoorn en piano
92	2012	Pomfret, The dungeon of the castle, Enter King Richard	bariton en piano
93	2012	Variations (Homage to Haydn)	solo piano
95	2015/2016	Twee sarabandes	orkest
96		Zeven impromptus	twee piano’s
97		Verschwindendes Wort	mezzosopraan, tenor en ensemble
100		Pianotrio nr. 2 “Nighttown”
101	2016/2017	After The waking	kwintet (klarinet/basklarinet, fagot, hoorn, viool en contrabas)

Uitvoeringen

Zijn muziek is over de gehele wereld te horen geweest. De Londense Proms programmeerden zijn muziek 18 keer, waarbij slechts twee werken vaker dan één keer gespeeld werden. Zo af en toe drong Goehrs muziek ook tot Nederland door, waarbij de recensenten een wisselend beeld gaven. Zo werd A musical offering uit 1985 in 1993 neergesabeld door de muziekrecensent van Trouw ("nodeloos verwarrende mengeling van stijlen en vormen"), terwijl Het Parool het in datzelfde jaar had over "Alexander Goehr schrijft opeens mooie muziek". Het Koninklijk Concertgebouworkest heeft tot 2017 nimmer een werk van deze componist uitgevoerd. Binnen zijn discografie is er een redelijk aantal opgenomen werken (veertig werken) te vinden, maar hiervoor geldt eigenlijk hetzelfde als voor de Proms. De meeste stukken zijn slechts in een of twee versies te verkrijgen. De verkrijgbaarheid van zijn muziek werd echter getroffen door de faillissementen van specifiek op Britse muziek gerichte platenlabels als Unicorn-Kanchana en Lyrita.