Alexander van Oranje-Nassau (1851-1884)

Prins Alexander
	1851 – 1884
Prins van Oranje
Periode	1879 – 1884
Voorganger	Willem
Opvolger	Willem-Alexander
Vader	Willem III
Moeder	Sophia van Württemberg
Dynastie	Oranje-Nassau

Willem Alexander Carel Hendrik Frederik ('s-Gravenhage, 25 augustus 1851 – aldaar, 21 juni 1884), prins van Oranje, prins der Nederlanden, prins van Oranje-Nassau, was de derde zoon uit het huwelijk van koning Willem III en Sophie van Württemberg. Vanaf het overlijden van zijn broer Willem op 11 juni 1879 tot aan zijn dood was Alexander de kroonprins. Hij werd echter nooit koning, want zijn vader overleefde hem.

Biografie

Prins Alexander was van jongs af aan nerveus en ziekelijk. Voor zijn moeder was dat reden hem met veel zorg te omringen. Zijn vader ergerde zich daaraan. In tegenstelling tot zijn oudste broer was prins Alexander gedisciplineerd, intellectueel en las hij veel. In de periode 1871-1874 studeerde hij aan de Rijksuniversiteit Leiden, zonder ergens in af te studeren. Nadien woonde hij in de voormalige woning van Johan de Witt aan de Kneuterdijk te Den Haag. De koning, die alles financierde, wilde dat Alexander op eigen benen kwam te staan, vandaar dat hij een eigen hofhouding kreeg. In 1876 installeerde zijn oudoom prins Frederik hem als lid van de Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden. In 1881 volgde hij prins Frederik na diens dood op als Grootmeester.

Bij de uitvaart van zijn moeder, koningin Sophie, in de Nieuwe Kerk te Delft raakte Alexander buiten zichzelf van wanhoop. Vlak voordat de kist in de grafkelder werd gedragen kwam Alexander naar voren, omklemde de kist met beide handen en bedekte het hout met kussen. Het was zijn broer Willem die hem weer in het gareel wist te krijgen. Prins Alexander bezocht zijn broer in Parijs nu en dan wanneer hij op doorreis was naar Algiers. Na het overlijden van zijn moeder in 1877 en zijn oudste broer in 1879 vereenzaamde de prins. Hij deed nog van zich spreken door twee opmerkelijke brochures: Nadere toelichting van mijnen brief van den 17en September 1879 en Een vermoedelijk slotwoord door Alexander, Prins der Nederlanden.

Prins Alexander stierf ongehuwd en kinderloos op 32-jarige leeftijd op 21 juni 1884 aan tyfus. Omdat zijn vader, die met koningin Emma, zijn tweede vrouw, en hun dochtertje Wilhelmina een vakantiereis naar Duitsland en Zwitserland maakte niet van zins was om zijn verblijf aldaar te onderbreken, werd de begrafenis alsmaar uitgesteld. De koning keerde uiteindelijk pas op 15 juli 1884 terug. Prins Alexander werd op 17 juli 1884 bijgezet in de grafkelder van de Oranjes in de Nieuwe Kerk te Delft. Zijn halfzusje Wilhelmina was vanaf zijn overlijden de troonopvolgster.

Anderen over prins Alexander

Zijn moeder, december 1876: 'Mijn tweede zoon is een voortreffelijk mens, maar hij heeft geen charme voor vrouwen, en hij voelt ook niets voor hen.'
Minister Weitzel, 20 mei 1883, in zijn dagboek na een diner bij de prins: 'Ik vond de prins geheel anders dan ik mij had voorgesteld. Hij is een zeer ontwikkeld en zeer onderhoudend man die over velerlei met kennis en oordeel spreekt en die met bescheidenheid luistert of met scherpzinnigheid inlichtingen vraagt als er onderwerpen ter sprake komen die hij niet voldoende machtig is. Men kan met hem redeneren, hij duldt tegenspraak zelfs al wordt die tot het uiterste volgehouden; hij schijnt voor overtuiging vatbaar te zijn, al geven zijne handelingen daarvan niet altijd de blijken. Het schijnt hem aan de geestkracht te ontbreken om zichzelf te dwingen; tegenover anderen, niet het minst tegen den koning, is hij volhoudend genoeg.'

Eerbewijzen

Mede dankzij zijn reizen was prins Alexander de bezitter van enige hoge ridderorden. Hij was sinds 1861 Grootkruis in de Orde van de Nederlandse Leeuw en ook Grootkruis in de Orde van de Eikenkroon.

Trivia

Alexander is onder andere de naamgever van de Prins Alexanderpolder en daarmee van de deelgemeente Prins Alexander in Rotterdam.
In 1998 werd door de KRO de, televisieserie Wij Alexander uitgezonden, die het leven van prins Alexander als onderwerp had. De thrillerserie, die in het begin van de twintigste eeuw speelt, voert een door Jacques Commandeur gespeelde oude heer op, die - zo wordt gesuggereerd - wellicht prins Alexander zou zijn. Deze zou niet zijn overleden, maar wegens geestesziekte zijn weggestopt in een tehuis. Met flashbacks en veel historische details wordt een geloofwaardig verhaal opgezet, waarin een kistje met belastend materiaal de centrale aandacht krijgt. Het verhaal is deels op waarheid gebaseerd maar bewijzen zijn er tot op heden nooit gevonden. In de serie word gesuggereerd dat Wilhelmina deze bewijzen heeft verbrand.

Literatuur

Fred J. Lammers, Alexander, de vergeten kroonprins. Baarn, Hollandia, 1979.

Voorouders

Koning Frederik I van Württemberg
(1754-1816)

Hertogin Augusta Caroline van Brunswijk
(1764-1788)

Tsaar Paul I van Rusland
(1754-1801)

Prinses Sophia Dorothea van Württemberg
(1759-1828)

Koning Willem I der Nederlanden
(1772-1843)

Prinses Wilhelmina van Pruisen
(1774-1837)

George II van Waldeck-Pyrmont (1789-1845)

Emma van Anhalt-Bernburg-Schaumburg-Hoym (1802-1858)

Willem van Nassau (1792-1839)

Pauline van Württemberg (1810-1856)

Koning Willem I van Württemberg
(1781-1864)

Grootvorstin Catharina Paulowna van Rusland
(1788-1819)

Grootvorstin Anna Paulowna van Rusland
(1795-1865)

Koning Willem II der Nederlanden
(1792-1849)

George Victor van Waldeck-Pyrmont (1831-1893)

Helena van Nassau (1831-1888)

Prinses Sophie van Wurtemberg
(1818-1877)

Koning Willem III der Nederlanden
(1817-1890)

Emma van Waldeck-Pyrmont (1858-1934)

Willem
(1840-1879)

Maurits
(1843-1850)

Alexander
(1851-1884)

Wilhelmina der Nederlanden (1880-1962)

Voorganger: Willem	Prins van Oranje 1879 – 1884	Opvolger: Willem-Alexander
Voorganger: Willem	Kroonprins 1879 – 1884	Opvolger: Wilhelmina