Ferdinand Hiller

Ferdinand (von) Hiller
Geboren	24 oktober 1811
Overleden	11 mei 1885
Land	Duitsland
Religie	Joods
Jaren actief	1821-1885
Stijl	Romantiek
Beroep	Componist, muziekpedagoog
Nevenberoep	Pianist, dirigent, musicoloog
Instrument	Piano
Leraren	Aloys Schmitt; Jörg Hofmann; Georg Jacob Vollweiler; Johann Nepomuk Hummel
Leerlingen	Max Bruch; Engelbert Humperdinck
Belangrijkste werken	Übungen zum Studium der Harmonie und des Kontrapunkts; Felix Mendelessohn-Bartholdy. Briefe und Erinnerungen; Die Zerstörung Jeruzalems; Saul; Vioolconcert; Pianoconcert Nr.1; Symfonie Nr.1
	(en) Discogs-profiel;
	(en) MusicBrainz-profiel;
Portaal	Muziek

Ferdinand (von) Hiller (Frankfurt am Main, 24 oktober 1811 – Keulen, 11 mei 1885) was een Duits pianist, componist, dirigent, muziekpedagoog en schrijver.

Levensloop

Hiller, geen familie van Friedrich Adam Hiller en Johann Adam Hiller, was de zoon van Justus Isaac Hildesheim, een rijke textielkoopman, die zijn achternaam eind 18e eeuw veranderde in Hiller om zijn Joodse afkomst te verbloemen, en Regine Sichel.

Hiller studeerde in Frankfurt piano bij Aloys Schmitt, viool bij Jörg Hofmann en harmonie en contrapunt bij Georg Jacob Vollweiler.

Op 10-jarige leeftijd speelde hij al een pianoconcert van Mozart in het openbaar en op twaalfjarige leeftijd schreef hij al zijn eerste composities.

In 1825 ging hij studeren bij Johann Nepomuk Hummel, oud-leerling van Mozart, in Weimar. Hummel was heel streng voor hem en nam hem in 1827 mee naar Wenen waar ze samen Beethoven bezochten, kort voor diens overlijden en een uitvoering van Schuberts Winterreise bijwoonden door de bariton Johann Michael Vogl met Schubert zelf aan de piano. In Wenen publiceerde Hiller zijn eerste werk, een pianokwartet.

In 1828 vestigde Hiller zich in Parijs waar hij bevriend raakte met de allergrootste musici van zijn tijd; Cherubini, Rejcha, Chopin (die zijn drie nocturnes aan hem opdroeg), Liszt, Rossini, Meyerbeer, Berlioz, Alkan en nog vele anderen.

Hij maakte naam als Bach- en Beethovenvertolker en gaf korte tijd les aan het Institut de Musique van Choron.

Hiller keerde in 1835 terug naar zijn geboortestad waar hij in 1836 artistiek leider werd van het Caecilienverein. Vanuit Keulen ondernam hij voortdurend lange reizen in Italië en Duitsland. In Italië bezorgde Rossini hem het libretto voor de opera Romilda, die in 1839, zonder succes, werd opgevoerd in de Scala van Milaan. Zijn volgende project, de opera Die Zerstörung Jeruzalems, kreeg wel veel waardering. De opera werd opgevoerd in 1840 te Leipzig en stond dit keer onder leiding van Hiller zelf.

Ook als dirigent kreeg Hiller vanaf dat ogenblik een grote naam: hij kreeg aanstellingen aangeboden in Leipzig, Dresden, Düsseldorf en Keulen.

In 1841 vertrok hij voor een korte tijd naar Rome om de oude Italiaanse kerkmuziek te bestuderen. Teruggekeerd naar Duitsland in 1842 nam hij in 1843 en 1844 de algehele leiding van de Gwandhauskonzerte met het Gewandhausorchester over van zijn vriend Felix Mendelssohn. In Dresden begon Hiller een serie abonnementsconcerten op te starten en werd hij stedelijk kapelmeester in Düsseldorf in 1847 en in Keulen in 1850.

In Keulen had hij ook een groot aandeel in de oprichting en de organisatie van het conservatorium aldaar. Het conservatorium werd onder zijn leiding een van de vermaardste in Duitsland.

In Keulen kwam het veelzijdige talent van Hiller volledig tot ontplooiing: Hij bleek behalve een groot pianist en dirigent ook een begenadigd pedagoog (zijn bekendste leerlingen zijn Max Bruch en Engelbert Humperdinck), een groot zakelijk én artistiek leider en een voortreffelijk schrijver over muziek te zijn.

Hij werd verheven in de adelstand en mocht ‘von’ tussen zijn voor- en achternaam gebruiken.

In 1851 leidde hij de Italiaanse opera in Parijs. Lange concertreizen naar Engeland, Rusland en Oostenrijk ondernam hij als pianist, componist en dirigent.

In 1868 verleende de universiteit van Bonn hem een eredoctoraat.

Als componist heeft Hiller voornamelijk onder invloed gestaan van Mendelssohn en Schumann (die zijn pianoconcert aan hem heeft opgedragen). Hiller is op zijn best in de kleinere vormen, waarin hij door fijne smaak, gratie en geestige vondsten weet te boeien.

Schrijver over muziek

Naast zo’n 200 composities schreef hij verschillende boeken en opstellen over muziek.

Hij begon zijn activiteit als schrijver door zijn columns in de Kölnische Zeitung te bundelen en uit te geven onder de titel:

1864 - Die Musik und das Publikum
1871 - L. van Beethoven
1868 en 1871 - Aus dem Tonleben unsrer Zeit (2 delen)

Zijn belangrijkste opstellen over muziek zijn:

1874 – Felix Mendelessohn-Bartholdy. Briefe und Erinnerungen
1875 - Musikalisches und Persönliches
1876 - Briefe von M. Hauptmann an Spohr und Andere
1877 – Briefe an eine Ungenannte
1880 – Künstlerleben
1881 – Wie hören wie Musik
1883 – Goethes musikalisches Leben
1884 - Erinnerungsblätter

Hiller gaf ook vaak lezingen met muziekhistorische thema’s als onderwerp in Wenen en in Keulen. Zijn Übungen zum Studium der Harmonie und des Kontrapunkts uit 1860 kreeg in 1897 de 16e druk.

Werken

Zijn 200 composities omvatten:

6 opera’s,
orkestwerken waaronder 3 pianoconcerten, 3 symfonieën, een vioolconcert en 7 ouvertures,
cantates,
2 oratoriums (Die Zerstörung Jeruzalems uit 1840 en Sauluit 1853)
psalmen,
motetten,
werken voor mannenkoor, vrouwenkoor, gemengd koor,
ruim 100 liederen,
30 duetten,
kamermuziek (waaronder kwartetten, trio’s en strijkkwartetten)
pianomuziek (sonates, suites, rêveries, capriccio’s, impromptu’s, rondo’s, walsen, variaties, etudes en een viool- en cellosonate)

Bibliografie

Sietz, R., Aus Ferdinand von Hiller’s Briefwechsel, (6 delen), 1958-1968

Bronnen

Bogaert, Irène; Jozef Robijns, Miep Zijlstra: Algemene muziek encyclopedie, Haarlem: De Haan, 1979-1984, ISBN 978-90-228-4930-9, deel 4
Willemze, Theo. (1981) Componistenlexicon. Het Spectrum. Utrecht. ISBN 90-274-8975-0
Hanke, Eva. (2008) Notes on Ferdinand (von) Hiller. Hyperion Records