Gebruiker:Chescargot/De slak in kunst en cultuur

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

De slak heeft immer een plaats gehad in kunst, cultuur en religie. Het feit dat de slak als voedselbron (escargot) en als geneeskundige middel van oudsher een belangrijke rol gespeeld heeft, zal hieraan wellicht bijgedragen hebben.

De geschiedenis van escargot laat zien dat de slak gedurende de geschiedenis altijd een belangrijke plaats op het menu had. Het was in de prehistorie een eenvoudig te jagen en te houden voedselbron en later, afhankelijk van de cultuur en tijdperk, werd het bestempeld als 'voedsel voor de armen' danwel precies het omgekeerde: 'voedsel voor de rijken'. Heden geldt het veelal als een exclusieve maaltijd in noordelijk Europa, terwijl het in het Mediterrane regio veelal een traditioneel gerecht is op het platteland. In ontwikkelingslanden geldt het nog altijd als een prima en betaalbare alternatieve proteïne bron.

Maar ook de biologische en morfologische eigenschappen van de slak heeft de mens geïnspireerd: In diverse culturen staat de slak symbool voor vruchtbaarheid, wederopstanding en onsterfelijkheid. Ondanks deze bijzondere symboliek kon de slak in dezelfde maatschappij tegelijkertijd symbool staan voor lafheid.

De liefdespijlen van Eros[bewerken | brontekst bewerken]

In de Griekse mythologie schiet Eros (Cupido in de Romeinse variant) met liefdespijlen, en wie ermee getroffen wordt is op slag verliefd. Het is zeer wel mogelijk dat deze mythe geïnspireerd is op de liefdespijlen die door de slakken geschoten worden: de grieken wisten vermoedelijke van dit gedrag "omdat zij goede naturalisten en observanten waren."

Cultuur[bewerken | brontekst bewerken]

Catalaanse cultuur[bewerken | brontekst bewerken]

Schilderij van de Roussillonnaise schilder Louis Delfau: bereiding van een cargolade

De Catalaanse cultuur, dat van het Franse Pyrénées-Orientales tot en met het Spaanse Catalonië reikt, is verweven met de slak.

Er is een Catalaanse legende in de Franse Pyrénées-Orientales, die het voormalige Roussillonstreek - Noord-Catalonië, een historische provincie voortgekomen uit het voormalige vorstendom Catalonië - vervangt. Volgens deze legende zouden de goden op het Olympus gek zijn op slakken. Deze slakken hadden toen een vleugel aan hun gouden schaaltjes, waarmee ze zich verticaal op en neer bewogen. Deze eigenschap diende vermoedelijk tot gemak van de goden, die daardoor niet door hun knieën hoefden te gaan om de slakken te rapen. Venus was ooit verjaagd van het Olympus omdat ze de onbezonnenheid was begaan een schone sterveling lief te hebben. Zij had zich geïnstalleerd aan de Albères, een prachtige kreek aan de kust van de Middellandse Zee, een plek dat derhalve naar haar genoemd werd: Portus Veneris, wat later Port-Vendres zou worden. Bij de vlucht van de Olympus-berg had ze Jupiter een dozijn van die eenvleugelige slakjes ontfutseld. Aangekomen op haar bestemming ontdeed ze deze slakjes van hun vleugel, veranderde ze hun gouden schaaltjes in eenvoudige slakkenhuisjes en liet ze vrij in de natuur. De slakjes trokken de bossen en bergen in alwaar ze zich sindsdien voortplantten. De nakomelingen van Venus en de sterveling waren gebonden zich te buigen om de slakjes te rapen die ooit de exclusieve lekkernij van de goden waren. Ter herinnering aan deze legende bestaat in de Roussillonstreek sinds jaar en dag de paganistische traditie waarin deze goddelijke voorvaderen jaarlijks vereerd worden met enorme cargolades van deze slakjes.[1]

De cargolade is overigens niet beperkt tot de Roussillonstreek. Met kleine variaties in receptuur komt het voor in heel de Catalaanse regio. Hiervan is de Aplec del Caragol in Lleida misschien wel het bekendste voorbeeld.

Religie[bewerken | brontekst bewerken]

Christendom[bewerken | brontekst bewerken]

In de elfde eeuw werd de slak door paus Gregorius VII bestempeld als mager vlees, en was het daarmee van de lijst van verboden voedsel gedurende het vasten. Dit gaf de katholieke monniken de kans om tijdens het vasten de benodigde proteïnen binnen te krijgen en hun zware arbeid in de wijngaarden ononderbroken voort te zetten.

Dit sloeg aan bij het volk en het slakkenvoedsel heeft zich aanvankelijk als voedsel voor de arme man in de Franse katholieke wereld verspreidt. In de eveneens rooms-katholieke Alpen bestond de slakkenconsumptie al sinds de introductie door Romeinen, maar verkreeg de consumptie van escargot een nieuw impuls door de verordening van de paus.

De eigenaardigheid van het ontwaken van de slak na een lange winterslaap maakt dat de slak in het christendom symbool staat voor de wederopstanding en onsterfelijkheid van de ziel.

Manuscript waarin een ridder een slak aanvalt

De voorgaande aspecten ten spijt de slak ook vaak symbool voor lafheid en zwakte. In middeleeuwse geïllumineerde manuscripten wordt veel symboliek van ridders die een (reuzen)slak bevechten. Hoewel de wetenschap er niet eenduidig over uit is, zou dit symbool staan voor de lafheid van de mens, die gewapend weerlozen te lijf zou gaan.

Islam[bewerken | brontekst bewerken]

De koran noemt enkele dieren bij name dat ze haram zijn. Hieronder valt met name het varken onder, maar niet de slak. Voorts geeft de Koran aan dat een dier haram is indien aan tenminste een van de volgende voorwaarden niet voldaan wordt:

  • Het dier is een herbivoor
  • Het dier eet geen aas of afval
  • Het dier niet geleden heeft
  • Het dier was gezond en levend op het moment van de slacht
  • De imam het benodigde gebed gedaan heeft

Dieren die dus niet bij name genoemd worden en aan alle bovenstaande voorwaarden voldoen zijn 'halal' en volgens de moderne kennis zijn de tuinslakken halal. Wanneer het echter niet eenduidig vaststaat dat een dier aan bovengenoemde voorwaarden voldoet, is er sprake van 'Mecruh' voedsel: dat is voedsel waarvan men niet met stelligheid kan zeggen dat het haram danwel helal is. Daarom wordt men geadviseerd 'mecruh' voedsel vanuit islamitisch oogpunt niet te consumeren.

Als gevolg hiervan wordt escargot niet overal in de islamitische wereld gegeten. Met name in Turkije wordt escargot vooral als mecruh. Daar speelt mee dat in de catechetische boeken van staatswege aan haram dierlijk voedsel een eigen en subjectieve interpretatie gegeven wordt: "dieren die walgelijk uitzien..."

Jodendom[bewerken | brontekst bewerken]

De Toran is eenduidig: slakken krioelen rond op de aarde en gelden dus als niet koosjer vlees.

Kunst[bewerken | brontekst bewerken]

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

Beeldende kunst[bewerken | brontekst bewerken]

Jeune fille à l'escargot (1872), van Gabriel Faraill. Dit kunstwerk won een prijs op de Wereldtentoonstelling van 1873. Momenteel bevindt het zich in de collectie het Hyacinthe Rigaud museum te Perpignan.

Wiskunde en architectuur[bewerken | brontekst bewerken]

Gulden snede[bewerken | brontekst bewerken]

Bronnen en referenties[bewerken | brontekst bewerken]

Door te lopen bronnen[bewerken | brontekst bewerken]

Bronnen[bewerken | brontekst bewerken]

  • (fr) Jean Cadart, Les escargots, Parijs: Paul Lechevalier (1953).
  • (fr) Françoise en Yves Cranga (1991). L'escargot: Zoologie - Symbolique - Imaginaire - Médicine - Gastronomie. Les Editions du Bien Public.
  • (en) Priya Hemenway (2008). The secret code. Keulen: Evergreen.

Referenties[bewerken | brontekst bewerken]

  1. ↑ Cadart (1953), p.36-37

Slak

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gebruiker:Chescargot/De_slak_in_kunst_en_cultuur&oldid=67059469"