Gebruiker:Sjoerddebruin/Kladblok

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is het persoonlijke kladblok van Sjoerddebruin.
Een kladblok is een subpagina van iemands gebruikerspagina. Het dient als testruimte voor de gebruiker en om nieuwe artikelen of langere toevoegingen aan bestaande pagina's voor te bereiden.

Let op: je kladblok opslaan gaat met de knop 'publiceren'. De pagina wordt daarmee nog niet in de openbare encyclopedie geplaatst en blijft een kladpagina. De kladblokpagina is wel zichtbaar (voor iedereen die wat meer van Wikipedia) en mag dus geen onoorbare dingen te bevatten.

Het is, ook in een kladblok, uitdrukkelijk niet toegestaan om zonder toestemming auteursrechtelijk beschermd materiaal van derden te publiceren.
Enkele handige links: Spiekbriefje | Snelcursus

Andere testplaatsen: De algemene zandbak | De probeerpagina van de snelcursus | De sjabloonzandbak

Veenlust
Sociëteit Veenlust aan het Beneden Oosterdiep in de oorspronkelijke staat
Locatie
Locatie Veendam
Coördinaten 53° 6′ NB, 6° 53′ OL
Status en tijdlijn
Status gesloopt
Oorspr. functie sociëteit
Opening 1884
Sluiting 1995
Afgebroken 1999
Portaal  Portaalicoon   Civiele techniek en bouwkunde

Veenlust was oorspronkelijk een sociëteit in de Nederlandse plaats Veendam in de provincie Groningen. Het gebouw werd van 1884 tot aan de brand in 1997 gebruikt als cultureel centrum en huisveste onder andere een theater, restaurant, hotel, bioscoop en kegelbaan.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Het gebouw van de sociëteit stond oorspronkelijk in Amsterdam waar het tijdens de Internationale Koloniale en Uitvoerhandel Tentoonstelling van 1883 dienst deed als Duits restaurant. Het werd verkocht voor 1725 gulden en na de tentoonstelling werd het gebouw per schip verplaatst naar Veendam aan het Beneden Oosterdiep.[1][2]

Het complex werd gebouwd op de grond waar eerder veenborg Veenlust stond, ook wel bekend als het Ommelanderhuis.[3] Deze veenborg stamde uit 1653, de laatste bewoonster overleed in 1883. De erfgenaam, Lodewijk Henderik Engelkens, verkocht de grond voor 8000 gulden aan Jan Mulder, uitgever en drukker van de Veendammer Courant (1829–1905).[4] De veenborg werd gesloopt, maar een groot deel van de tuin achter het gebouw kon behouden worden.

De vereniging voor de sociëteit, die werd vernoemd naar de voormalige veenborg, wordt bij koninklijk besluit opgericht op 13 februari 1884.[5] De vereniging telde aan het begin bijna 600 leden, voornamelijk landbouwers, bakkers, slagers en handelaren. 104 leden gaven geen beroep op, deze groep bestond voornamelijk uit vrouwen. Het lidmaatschap koste destijds drie gulden per jaar, een paar jaar later werd dit verhoogt naar tien gulden.[6]

De officiële opening door het Groninger Orkest onder de leiding van D. Schoofs vond plaats op 22 augustus 1884[7], de toneelzaal telde destijds 350 zitplaatsen.[8] Meer dan de helft van de afwezigen verliet echter rond tien uur 's avonds het terrein om te kijken bij een grote brand bij aardappelmeelfabriek Kaiser, Van Linge & Co. aan het Westerdiep. Twee dagen later werd in de Veenlusttuin een concert georganiseerd met een optreden van het Emder Stadskapel.

De 57ste editie van het Nederlands Landhuishoudkundig Congres werd van 12 tot en met 15 juli 1905 gehouden op het terrein van Veenlust. Prins Hendrik der Nederlanden bracht tijdens het congres een bezoek aan Veendam (wat dat jaar haar 250-jarig bestaan vierde) en wandelde via het terrein van Veenlust richting het gemeentehuis.[9]

Op 5 juli 1912 bracht koningin Wilhelmina een bezoek aan de sociëteit.[10][11] Op 1 augustus 1928 volgde een bezoek van Rudolf Wissell, destijds de Duitse rijksminister van arbeid.[12]

  • Veenborg Veenlust aan het Beneden Oosterdiep waar de sociëteit naar is vernoemd
    Veenborg Veenlust aan het Beneden Oosterdiep waar de sociëteit naar is vernoemd
  • Het Duitsche Restaurant tijdens de Internationale Koloniale en Uitvoerhandel Tentoonstelling van 1883 in Amsterdam
    Het Duitsche Restaurant tijdens de Internationale Koloniale en Uitvoerhandel Tentoonstelling van 1883 in Amsterdam
  • Verlicht exterieur van Veenlust in 1922
    Verlicht exterieur van Veenlust in 1922

Uitbreiding[bewerken | brontekst bewerken]

Plannen uit 1924 van gemeentearchitect E. Brader Ezn. om de nabijgelegen Rijks Hogere Burgerschool uit te breiden met een grote zaal en bioscoop, beiden toegankelijk voor iedereen, werden niet verwezenlijkt.[13] Het grote deel van de bezoekers van Veenlust was van mening dat de sociëteit te elitair was geworden. Het grote publiek had andere interesses dan de sociëteitsleden en waren kritisch over uitbreidingsplannen van de sociëteit.[14] In juni 1925 werd er overleg gevoerd tussen het college van burgemeester en wethouders en het sociëteitsbestuur, daarin werd besloten dat verbouwingsplannen alleen doorgang kregen bij samenwerking met het naastgelegen sportterrein. Een commissie bracht bezoek aan diverse theatergebouwen en ging een samenwerking aan met architect Oscar Leeuw. Leeuw kwam met een volledig nieuw gebouw voorzien van een zaal met duizend zitplaatsen, de verwachte bouwkosten bedroegen 250.000 gulden.

De Noord-Ooster berichtte over de voorgenomen plannen, ingezonden brieven waren kritisch over de investering.[15] De aangewezen commissie kon geen akkoord bereiken tussen de sociëteit en de N.V. Maatschappij tot Exploitatie van Feest-, Sport- en Tentoonstellingsterreinen[16] over de verdeling van een eventueel exploitatietekort. De laatstgenoemde N.V. trok zich terug uit de mogelijke samenwerking en ook de gemeenteraad zag niks in de plannen, hierdoor werd de commissie ontbonden en vond dit plan geen doorgang.

Een jaar later kwam een verkleinde commissie tot de conclusie dat het bestaande gebouw nog in redelijke staat verkeerde en aanbouw voldoende was.[15] Wethouder Frans Spiekman zag deze aanbouw het liefst aan de achterzijde zodat het oorspronkelijke aanzicht vanaf de voorkant behouden kon blijven. Voor de gewijzigde plannen was 100.000 gulden nodig, de gemeente Veendam wou dit alleen betalen als deze twee leden van het sociëteitsbestuur mocht voordragen en een deel van de Veenlusttuin openbaar toegankelijk werd. De plannen werden goedgekeurd door de gemeenteraad, ondanks kritiek van bewoners die 2285 handtekeningen tegen de plannen indienden.[17]

In 1929 werd de aanbouw voltooid waardoor het gebouw beschikte over een theater- en filmzaal voor 700 bezoekers, karakteristieke elementen gingen echter verloren.[18] De zaal is ontworpen door Oscar Leeuw, die eerder betrokken was bij de plannen voor nieuwbouw.[19] De officiële opening door het Groninger Harmonieorkest, onder leiding van Kor Kuiler[17], vond plaats op 30 november 1929.[20] De bioscoop werd geopend op 7 december 1929 en trok in de beginjaren bezoekers uit Veendam en omstreken, wat zorgde voor bekendheid onder het "normale volk".[21]

Door het bestuurslidmaatschap van wethouder Spiekman had de gemeente Veendam nu een beter overzicht over de financiële situatie van de sociëteit. De feestdagen en de door de sociëteit georganiseerde Zomerfeesten zorgden voor de meeste inkomsten, echter liepen de inkomsten in het algemeen terug. Het bestuur gaf aan dat dit te verwijten was aan de opkomende populariteit van van bier tegenover wijn en likeuren, waardoor de winstmarges terugliepen.[22] Oud-bestuurslid Aagtje van der Werff boodt bij het vijftigjarig bestaan van de sociëteit een schilderij van haar zoon Bart Peizel aan.

Tweede Wereldoorlog[bewerken | brontekst bewerken]

Veenlust tussen 1939 en 1940 in de aanloop naar de oorlog dienst als kazerne van het Nederlandse leger. Tijdens de Tweede Wereldoorlog stond de sociëteit onder controle van de Nederlandsche Kultuurkamer, Joodse leden hadden geen toegang en ook Joodse artiesten mochten niet optreden. In opdracht van het Commissariaat van Niet-Commerciële Verenigingen en Stichtingen werd in 1941 de rechtsvorm van de vereniging aangepast naar die van een stichting. De Nationaal-Socialistische Beweging stelde een nieuw bestuur in. De bioscoop bleef tot 9 september 1944 geopend voor een beperkt publiek.

In 1944 werd in de grote zaal onderdak geboden aan inwoners van Venlo. De Binnenlandse en Canadese strijdkrachten gebruikten Veenlust kortstondig als hoofdkwartier na de bevrijding. Verschillende sociëteitsleden gaven na de oorlog aan dat de omzetting naar stichting nooit heeft plaats gevonden en de vereniging nog juridisch bestond, relevante notulen waren tijdens de korte periode na de oorlog verdwenen. Duidelijkheid over deze kwestie is er nooit gekomen.[23]

Na de oorlog[bewerken | brontekst bewerken]

Eetzaal in de foyer geopend in 1963

Het vooroorlogse bestuur begon na de oorlog met het maken van restauratieplannen voor het gebouw, welke tijdens de oorlog in bouwkundig verval is geraakt. Tussen 1946 en 1947 werd de grote zaal gerestaureerd door Evert van Linge.[24]

In de jaren vijftig liepen de bezoekersaantallen terug, alleen de bioscoop bleef zwarte cijfers draaien door de populariteit van films na de oorlog. Een hotel, met een investering van de gemeente van 525 duizend gulden, werd geopend op 11 april 1963.[25] De gemeente stelde hiervoor 525 duizend gulden beschikbaar, met de eis dat het gehele gebouw vanaf nu toegankelijk moest zijn voor iedereen.[21] Het fornuis in de keuken van Veenlust, wat al gebruikt werd tijdens de Wereldtentoonstelling van 1883, werd na tachtig jaar vervangen in de tweede fase van de verbouwingen. Hierbij werden ook het restaurantgedeelte, keuken, garderobe, toiletten en de serre verbouwd. De verbouwingen werden door landelijke en lokale media positief ontvangen.[26]

Cultuurverschillen waren in de loop van de jaren 60 nog steeds aanwezig in Veenlust. Er werd door de gemeente een culturele raad ingesteld om de moderne arbeider te verleiden. De raad had haar bedenkingen bij opnames van een KRO-televisieprogramma van Kees Schilperoort, deze werden echter goed ontvangen door het publiek. De raad werd later opgeven.[27]

Het concurrerende City Theater in de Kerkstraat en de opkomst van televisie zorgt ervoor dat de bioscoop op 1 juli 1965 werd gesloten.[21] Het hotel liep minder goed dan verwacht, ook gaat het slecht met de lokale economie.[28] De door lokale bewoners georganiseerde feesten, onder de noemer Meer Amusement Voor Veendam (M.A.V.V.), compenseren het teruglopende theaterbezoek.

Overname door de gemeente[bewerken | brontekst bewerken]

Interieur van de schouwburgzaal in 1972
Nieuwe kegelbaan in 1977, leden gemeenteraad van Groningen en burgemeester Harm Buiter

De gemeente Veendam kocht het gebouwencomplex in 1969, de sociëteit-vereniging werd hierbij opgeheven.[29] Een grote verbouwing voltooid in 1976 bracht een nieuw exterieur en een nieuwe schouwburgzaal. Het oude deel van het gebouw deed dienst als hotel-restaurant, welke last had van de opkomst van nieuwe eet- en drinkgewoonten.[30]

In 1970 waren er opnieuw plannen voor nieuwbouw, ditmaal aan de oostzijde van de Promenade-parkeerplaats (het huidige ABC-complex). Naast een theater zou het multifunctionele gebouw ook plaats bieden aan de openbare bibliotheek en het Veenkoloniaal Museum. De totale bouwkosten bedroegen 7,75 miljoen gulden, waarvan een derde in aanmerking kwam voor een subsidie van het ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk. De gemeenteraad gaf in 1972 aan mogelijkheden tot verbouwing van Veenlust te willen onderzoeken als alternatief van deze plannen.[31] Enkele wethouders en burgemeester Albertus Nicolaas Nap waren voorstaander van nieuwbouw.

Het alternatieve plan was 665 duizend gulden goedkoper dan de nieuwbouw en werd door de gemeenteraad op 26 april 1973 goedgekeurd.[32] De oorspronkelijke subsidie verviel maar een alternatieve subsidie kwam in zicht, deze had echter wel strikte voorwaarden qua tijdsduur waardoor er snel moest worden begonnen aan de verbouwing.[33] De nieuwe zaal werd voorzien van 515 zitplaatsen. Een nieuwe kegelbaan werd onder de zaal gebouwd.

De opening van het verbouwde gebouwencomplex vond plaats op 29 juli 1976[34], het bestond toen uit een schouwburg (Ontmoetingscentrum Schouwburg "Veenlust", gevestigd aan de Promenade 65[35]) met theatercafé[36] en een hotel-restaurant (Hotel Veenlust, Beneden Oosterdiep 13). Burgemeester Nap haalde hierbij symbolisch de drempel weg, deze illustreerde het nog altijd bestaande imago van Veenlust dat alleen de elite hier kwam.[37]

Wethouder van Cultuur Jan Batting organiseerde nog een prijsvraag voor een nieuwe naam voor de verbouwde schouwburg, dit om de eerder genoemde reputatie achter te laten. (Oud-)inwoners van Veendam gaven echter aan de oude naam te willen behouden[38], ook waren de topografische kaarten op reclameborden op verzoek van de gemeente al voorzien van de naam Veenlust.[39]

Het eerste theaterseizoen kende Veenlust elfduizend betalende bezoekers. De nieuwe kegelbaan zorgde echter voor geluidsoverlast welke hoorbaar was in de foyer en schouwburgzaal. Het theatercafé was financieel geen succes en werd later vervangen door een vestiging van de Vereniging voor Vreemdelingenverkeer.[40] De schouwburg verwachtte in het tweede nieuwe seizoen twintigduizend betalende bezoekers, dit werden er vijftienduizend met een verlies van 800 duizend gulden. Een heikel punt was de interne concurrentie binnen het complex: de schouwburg en het hotel boden allebei zaalverhuur aan. De schouwburg vroeg hier huur voor, echter verviel deze bij de hoteleigenaar bij voldoende consumpties.[41]

De gemeente was nu eigenaar van een gebouwencomplex waarin de culturele en commerciële aspecten in elkaar overliepen en waar weinig pogingen tot samenwerking plaats vonden. Dit zorgde ook voor problemen in de lokale politiek, waar het gemeentebestuurders niet lukte om de problemen op te lossen, en verwarring onder bezoekers over de verschillende ingangen van het complex.[42]

Eind jaren tachtig zocht de gemeente een nieuwe exploitant voor het noodlijdende complex.[18] Een grote factor hierin waren de hoge exploitatiekosten van acht ton per jaar.[19] Het horecagedeelte werd verkocht en de schouwburg verhuurd, maar deze werd al in 1991 door tegenvallende resultaten teruggekocht.

Exploitatie door Van der Valk[bewerken | brontekst bewerken]

Van der Valk nam vanaf 1 mei 1991 de exploitatie van het theater- en zalencentrum over, waardoor een faillissement kon worden afgewend.[43] De gemeente Veendam subsidieerde het theater de komende vijf jaar met 750.000 gulden per jaar, wat langzaam werd afgebouwd naar 500.000 gulden. Het programma voor het theaterseizoen van 1991-1992 kende diverse uitdagingen door de openstaande vorderingen van schuldeisers, waardoor een groep van theaterproducenten Veenlust boycotte.[44] De gemeente ging in oktober alsnog overstag en betaalde 75.000 gulden aan de desbetreffende producenten.[45] Hierdoor kon Van der Valk ook de koop van het gebouw van Veenlust doorzetten per 1 november 1991.

Het jaar 1992 kende een stroeve start door miscommunicatie, schuldeisers (zoals de destijds machtige impresario Jacques Senf), het gebrek aan een inschrijving in het Handelsregister en het niet hebben van diverse horeca-vergunningen voor het nieuwe restaurant.[46] Ook de gemiddelde Veendammer was nog niet te overtuigen, door gebrek aan belangstelling werden diverse voorstellingen en concerten afgelast. Veenlust heeft door de afgelopen jaren een beruchte reputatie opgebouwd.[18] Cultureel manager Helmi Kammenga, die sinds 1988 in dienst was van Veenlust en verantwoordelijk was voor de theaterprogrammering, nam ontslag in april 1992 na diverse meningsverschillen met directeur Jan Matser.[47] Matser zelf werd later in het jaar vervangen door zijn broer Martin.[48] Een opvallend detail naast de bekende problemen van Veenlust zelf is dat Jan binnen een jaar meer dan vijftig parkeerboetes in de gemeente Veendam opliep.

De kerstomzet van 1994 ter waarde van 100.000 gulden werd in de nacht van 26 op 27 december gestolen uit de kluis van het complex.[49]

Sluiting en brand[bewerken | brontekst bewerken]

Appartementencomplex wat verrees op de plek van de oorspronkelijke sociëteit
vanBeresteyn, geopend in 2004, spiritueel opvolger van Veenlust

In februari 1995 maakte Van der Valk samen met de gemeente bekend het theaterrestaurant Veenlust te willen sluiten per 1 juli 1995, waarmee ook een einde komt aan de samenwerking en subsidie van de gemeente Veendam.[50] Van der Valk gaf aan 350.000 gulden per jaar verlies te maken op de exploitatie van Veenlust en had geen vertrouwen meer in de toekomst.

De gemeente sprak de wens uit om een nieuwe exploitant te vinden of de plaatselijke muziekschool uit te breiden, welke tot nader order wel gebruik mochten maken van het gebouw.[51] Wethouder Lucas Westra gaf ook aan dat Veenlust concurrentie had van theaters in Stadskanaal, Winschoten en de stad Groningen, welke geen last hebben van de combinatie van diverse exploitatieactiviteiten en ook nog hogere subsidie kregen.[19]

Een grote brand op 3 maart 1997 verwoeste een groot deel van het gebouwencomplex.[52] Drie minderjarige jongens werden in april aangehouden voor brandstichting.[53] Van der Valk verkocht het complex voor 1,5 miljoen gulden aan een projectontwikkelaar.[54] Het resterende gebouw werd gesloopt in 1999. Een nieuw appartementencomplex met dezelfde naam verrees een paar jaar later, ontworpen door Kees Christiaanse.[55]

Aan het Museumplein in Veendam opende in 2004 het nieuwe cultureel centrum van de gemeente, vanBeresteyn.

Veenlusttuin[bewerken | brontekst bewerken]

Achter het gebouw was de Veenlusttuin gevestigd.[56] De tuin strekte zich uit tot aan de voormalige Winkler Prinsstraat, het huidige Museumplein. De Engelse landschapstuin, ontworpen door tuinarchitect Jan Vroom[57] voor 900 gulden[58], was voorzien van heuvels, vijvers en een muziekkoepel.[3] Na druk van de gemeente werd in 1931 de tuin opengesteld voor iedereen, tot die tijd was de tuin alleen toegankelijk voor sociëteitsleden en gasten.[17]

De Veenlusttuin werd in november 1958 verkocht aan de gemeente Veendam voor het mogelijk maken van een parkeerplaats en doorgang naar de Kerkstraat.[59] Begin 1963 werden er plannen bekend gemaakt voor een winkelcentrum op het terrein van de voormalige Veenlusttuin en het sportterrein, welke later de naam Promenade kreeg.[60][61] Het bestuur van Veenlust, welke in 1958 voorwaarden stelde aan het gebruik van het terrein na de verkoop ervan, ging akkoord met de plannen voor de in verval geraakte tuin.[62]

De laatste elementen van de Veenlusttuin verdwenen na een verbouwing van het winkelcentrum in 1995.

  • Veenlusttuin tussen 1905 en 1915
    Veenlusttuin tussen 1905 en 1915
  • Vijver tussen 1910 en 1930
    Vijver tussen 1910 en 1930
  • Bomen aan de Promenade, het enige wat toen overbleef van de Veenlusttuin (Rechtsboven, achter de kiosk, is Veenlust te zien vooraf de grote verbouwing een paar jaar later)
    Bomen aan de Promenade, het enige wat toen overbleef van de Veenlusttuin (Rechtsboven, achter de kiosk, is Veenlust te zien vooraf de grote verbouwing een paar jaar later)

Sportterrein[bewerken | brontekst bewerken]

Paardenrennen op het sportterrein, zicht op de overdekte tribune

Burgemeester Ubbo Wilkens gaf aan het begin van de 19e eeuw de opdracht om het weiland tussen de Verlengde Stationsstraat (de huidige Van Beresteijnstraat) en het bos naast Veenlust geschikt te maken als sportterrein.[63] Dit weiland werd in 1905 gebruikt voor het Nederlands Landhuishoudkundig Congres. Gesprekken tot een samenwerking met de sociëteit liepen tot niks uit waardoor in 1907 de N.V. Maatschappij tot Exploitatie van Feest-, Sport- en Tentoonstellingsterreinen werd opgericht.[16] Aan de zijde van de Veenlusttuin werd een overdekte tribune geplaatst.

In de winter van 1908-09 werd een groot deel van het terrein onder water gezet en ontstond een van de eerste schaatsbanen voorzien van kunstverlichting. Schaatser Henny Kalt won tijdens de eerste wedstrijd met kunstlicht een gouden medaille op alle drie de afstanden.[64]

Circus Strassburger organiseerde in 1926 haar eerst optreden in Nederland op het sportterrein.[65] De optredens tien jaar later door hetzelfde circus zorgden echter voor overlast: de honderdvijftig paarden en alle bezoekers zorgden ervoor dat het terrein onbruikbaar werd. Later volgde een financiële schikking tussen het circus en de uitbater van het sportterrein.

Begin jaren 70 werd het sportterrein vervangen door een parkeerplaats, dit na de aanleg van nieuwe sportvelden in Veendam en Wildervank en de bouw van een sporthal buiten het centrum.[66]

Nalatenschap[bewerken | brontekst bewerken]

Affiche voor een bijeenkomst in 1947 van Nationaal Comité Handhaving Rijkseenheid

Het Veenkoloniaal Museum in Veendam heeft diverse objecten en affiches in bezit en toonde deze tijdens een tentoonstelling onder de titel Dames en heren, welkom in Veenlust! in het voorjaar van 2022.[67][68] Het in 1934 aan Veenlust geschonken schilderij van Bart Peizel, wat de Boterwaag in Alkmaar afbeeldt, is sinds de opheffing van de sociëteit onderdeel van een particuliere collectie.[22]

De historische bank Sociëteit Veenlust in het leer- en sportpark Veendam bevat aan de voorkant het oorspronkelijke gebouw, de achterkant laat de diverse activiteiten op het sportterrein zien.[69]

  • Voorkant verhalenbank
    Voorkant verhalenbank
  • Achterkant verhalenbank
    Achterkant verhalenbank

Externe link[bewerken | brontekst bewerken]

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

Referenties[bewerken | brontekst bewerken]

  1. ↑ "Binnenland", Het Vaderland, 5 februari 1884, p. 5. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via Delpher.
  2. ↑ Hachmer 2004, p. 19.
  3. ↑ a b Van veenborg tot schouwburg en bioscoop. Veenkoloniaal Museum. Geraadpleegd op 2 januari 2024.
  4. ↑ Hachmer 2004, p. 16.
  5. ↑ "No. 78. VEREENIGING: De Sociëteit „Veenlust", te Veendam", Nederlandse Staatscourant, 6 maart 1884, p. 11. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via Delpher.
  6. ↑ Hachmer 2004, pp. 23-25.
  7. ↑ Hachmer 2004, p. 23.
  8. ↑ Veenlust, Veendam. TheaterEncyclopedie. Geraadpleegd op 2 januari 2024.
  9. ↑ Hachmer 2004, p. 26.
  10. ↑ "Het Koninklijk bezoek aan de Groninger Veenkoloniën", Het Vaderland, 5 juli 1912, p. 1. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via Delpher.
  11. ↑ De Veenlust tijdens het bezoek van H.M. Koningin Wilhelmina. Veenkoloniaal Museum (1912). Geraadpleegd op 2 januari 2024 – via Beeldbank Groningen.
  12. ↑ "De Duitsche minister van arbeid in Groningen", Het Vaderland, 2 augustus 1928, p. 1. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via Delpher.
  13. ↑ Hachmer 2004, p. 37.
  14. ↑ Hachmer 2004, p. 38.
  15. ↑ a b Hachmer 2004, p. 39.
  16. ↑ a b Inventaris N.V. Maatschappij tot Exploitatie van Feest-, Sport- en Tentoonstellingsterreinen te Veendam 1907-1952. Geraadpleegd op 2 januari 2024 – via Groninger Archiefnet.
  17. ↑ a b c Hachmer 2004, p. 41.
  18. ↑ a b c "Van herensociëteit tot publieksvriendelijkheid", Nieuwsblad van het Noorden, 22 februari 1992, p. 41. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via De Krant van Toen.
  19. ↑ a b c Oosterban, Warna, "De toekan, de stad en de cultuur; Na 100 jaar sluit het theater in Veendam", NRC, 24 februari 1995. Geraadpleegd op 2 januari 2023.
  20. ↑ "De nieuwe Veenlust-zaal", De Noord-Ooster, 30-11-1929, p. 5. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via Delpher.
  21. ↑ a b c Deze dag: filmpje pakken bij Veenlust. RTV Noord (7 december 2019). Geraadpleegd op 2 januari 2024.
  22. ↑ a b Hachmer 2004, p. 44.
  23. ↑ Hachmer 2004, pp. 45-48.
  24. ↑ Hachmer 2004, p. 49.
  25. ↑ "Eerste deel verbouwing in Veenlust te Veendam klaar", Nieuwsblad van het Noorden, 12 april 1963, p. 4. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via Delpher.
  26. ↑ Hachmer 2004, pp. 50-51.
  27. ↑ Hachmer 2004, pp. 53-54.
  28. ↑ Hachmer 2004, p. 55.
  29. ↑ Hachmer 2004, p. 57.
  30. ↑ Hachmer 2004, p. 63.
  31. ↑ Hachmer 2004, p. 66.
  32. ↑ "Meeste bestuurders Veendam willen los van Veenlust nieuw ontmoetingscentrum", Nieuwsblad van het Noorden, 21 april 1973, p. 22. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via Delpher.
  33. ↑ Hachmer 2004, p. 67.
  34. ↑ Fokkens, Gert, "'Veenlust' door d' eeuwen heen", Nieuwsblad van het Noorden, 23 juli 1976, p. 23. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via De Krant van Toen.
  35. ↑ Jaarverslag 1977-1978 & 1978-1979 (pdf). Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (1979).
  36. ↑ "Verkiezingsagenda", Trouw, 20 mei 1977, p. 3. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via Delpher.
  37. ↑ Hachmer 2004, p. 68.
  38. ↑ Flameling-Koop, A., "„Naamsverandering Veenlust"", Nieuwsblad van het Noorden, 28 februari 1976, p. 17. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via Delpher.
  39. ↑ "Veenlust", Nieuwsblad van het Noorden, 15 april 1976, p. 15. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via Delpher.
  40. ↑ Hachmer 2004, p. 69.
  41. ↑ Hachmer 2004, p. 70.
  42. ↑ Hachmer 2004, p. 71.
  43. ↑ Molema, Willem, "Veenlust Veendam in handen Van der Valk", Nieuwsblad van het Noorden, 23 maart 1991. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via De Krant van Toen.
  44. ↑ "Theaterproducenten boycotten Veenlust", Nieuwsblad van het Noorden, 11 april 1991, p. 1. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via De Krant van Toen.
  45. ↑ Molema, Willem, "Veendam betaalt alsnog schuldeisers Veenlust", Nieuwsblad van het Noorden, 9 oktober 1991, p. 3. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via De Krant van Toen.
  46. ↑ Blom, Peter, "Veendam veroordeeld tot de cultuur van de toekan", Nieuwsblad van het Noorden, 22 februari 1992, p. 41. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via De Krant van Toen.
  47. ↑ "Helmi Kammenga verlaat Veenlust", Nieuwsblad van het Noorden, 9 maart 1992, p. 12. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via De Krant van Toen.
  48. ↑ "Nieuwe directeur theater Veenlust", Nieuwsblad van het Noorden, 19 augustus 1992, p. 3. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via De Krant van Toen.
  49. ↑ "Kerstopbrengst Veenlust gestolen", Nieuwsblad van het Noorden, 28 december 1994, p. 1. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via De Krant van Toen.
  50. ↑ "Veendam raakt theater kwijt", Nieuwsblad van het Noorden, 15 december 1995, p. 1. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via De Krant van Toen.
  51. ↑ "Veenlust dicht: trieste dag voor Veendam", Nieuwsblad van het Noorden, 15 februari 1995, p. 3. Geraadpleegd op 2024-01-021. – via De Krant van Toen.
  52. ↑ "Asbestalarm bij brand Veendam", Nieuwsblad van het Noorden, 3 maart 1997, p. 1. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via De Krant van Toen.
  53. ↑ "Veenlust in brand gestoken", Nieuwsblad van het Noorden, 12 april 1997, p. 1. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via De Krant van Toen.
  54. ↑ "Van der Valk verkoopt theater Veenlust Veendam", Leeuwarder Courant, 28 juni 1997, p. 11. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via De Krant van Toen.
  55. ↑ Veenlustflat. Veenkoloniaal Museum (na 2000). Geraadpleegd op 2 januari 2024 – via Beeldbank Groningen.
  56. ↑ Oosting, Rink, Veenlusttuin. Parkstadveendam.nl (14 oktober 2012). Geraadpleegd op 2 januari 2024.
  57. ↑ Hachmer 2004, p. 5.
  58. ↑ Hachmer 2004, p. 20.
  59. ↑ Hachmer 2004, p. 50.
  60. ↑ "Groot plan geen herenschim: Winkelcentrum in Veendam", Nieuwsblad van het Noorden, 15 maart 1963, p. 15. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via Delpher.
  61. ↑ "Bedrijf in Veendam schenkt brug aan bevolking", Nieuwsblad van het Noorden, 26 juli 1968, p. 9. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via De Krant van Toen. "Het nieuwe winkelcentrum, dat de naam „Galerij" gekregen had, gaat nu dan toch, nadat de winkeliers de naam al hadden veranderd, „Promenade" heten."
  62. ↑ Hachmer 2004, p. 60.
  63. ↑ Hachmer 2004, p. 28.
  64. ↑ "Hardrijden bij kunstlicht", Opregte Steenwijker courant, 27 februari 1909, p. 7. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via Delpher.
  65. ↑ Hachmer 2004, p. 34.
  66. ↑ Hachmer 2004, p. 61.
  67. ↑ Broesder, Pieter, "Beroemd trefpunt van de Veenkoloniën herdacht", Dagblad van het Noorden, 11 april 2022, p. 20. Geraadpleegd op 2 januari 2024. – via De Krant van Toen.
  68. ↑ Dames en heren, welkom in Veenlust!. Museum/nl\. Geraadpleegd op 2 januari 2024.
  69. ↑ Verhalenbanken in Veendam. Groninger Verhalenbanken, p. 9.

{{Commonscat}}

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gebruiker:Sjoerddebruin/Kladblok&oldid=67012350"