Naar inhoud springen

Gera (stad)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Gera
Kreisfreie Stadt in Duitsland Vlag van Duitsland
Vlag van Gera
Wapen van Gera
Gera (Thüringen)
Gera
Situering
Deelstaat Vlag van de Duitse deelstaat Thüringen Thüringen
Coördinaten 50° 53′ NB, 12° 5′ OL
Algemeen
Oppervlakte 152,18 km²
Inwoners
(31-12-2020[1])
92.126
(605 inw./km²)
Hoogte 205 m
Burgemeester Kurt Dannenberg (CDU)
Overig
Postcodes 07545–07557
Netnummers 0365, 036695
Kenteken G
Kreisfreie Stadt 27 stadsdelen
Gemeentenr. 16 0 52 000
Website Officiële website
Locatie van Gera
Kaart van Gera
Foto's
Gezicht op de stad Gera vanaf de toren van het stadhuis
Gezicht op de stad Gera vanaf de toren van het stadhuis
Portaal  Portaalicoon   Duitsland

Gera, officieel: Stadt Gera, eventueel met het toevoegsel Hochschulstadt, is een stad in het oosten van de Duitse deelstaat Thüringen. De stad ligt aan de Weiße Elster in het Thüringer Vogtland. Gera telt 92.126 inwoners (31 december 2020)[1] en is daarmee de derde stad van Thüringen. Bestuurlijk heeft Gera de status van kreisfreie Stadt.

Bestuurlijke indeling

[bewerken | brontekst bewerken]

Gera is onderverdeeld in twaalf gemeentedelen, statistische districten, die uit samen 27 stadsdelen bestaan. Daarvan hebben er 24 de status van Ortschaft met een eigen plaatselijk bestuur.

De stadsindeling wordt regelmatig aangepast. De meest actuele stand van zaken is te vinden in artikel 14 van de Hauptsatzung, hoofdgemeenteverordening, van de stad Gera.[2]

Anno 2025 waren er, blijkens dit document, de volgende 27 Ortsteile:

  • 1. Ortsteil Aga, in het uiterste noorden van de gemeente, bestaand uit de voormalige gemeente Aga met haar Ortsteile Kleinaga, Großaga, Seligenstädt, Reichenbach, Lessen
  • 2. Ortsteil Bieblach-Ost, bestaand uit de Gemeindeteile Bieblach-Ost 1, Bieblach-Ost 2, Bieblach-Ost 3, Bieblach-Ost 4, Bieblach-Ost 5, Bieblacher Berg/Verlängerte Bieblacher Straße en Trebnitzer Kreuz
  • 3. Ortsteil Bieblach-Tinz, bestaand uit de Gemeindeteile Bieblach 1, Bieblach 2, Bieblach 3, Bieblach 4, Roschütz en Tinz
  • 4. Ortsteil Cretzschwitz/Söllmnitz, bestaand uit de voormalige gemeentes Cretzschwitz en Söllmnitz met haar Ortsteile Wernsdorf en Lauenhain
  • 5. Ortsteil Debschwitz, bestaand uit de kiesdistricten van de stad Gera nrs. 51, 52, 53, 54, 55 en 56
  • 6. Ortsteil Dürrenebersdorf und Langengrobsdorf, bestaand uit het kiesdistrict van de stad Gera nr. 95
  • 7. Ortsteil Ernsee, bestaand uit Gemeindeteil Ernsee
  • 8. Ortsteil Falka, bestaand uit de voormalige gemeente Falka met haar Ortsteile Kleinfalka, Großfalka, Niebra en Otticha
  • 9. Ortsteil Hermsdorf, bestaand uit de voormalige gemeente Hermsdorf
  • 10. Ortsteil Hain, bestaand uit de voormalige gemeente Hain met haar Ortsteil Wachholderbaum
  • 11. Ortsteil Langenberg, bestaand uit de kiesdistricten van de stad Gera nrs. 32, 33 en 34
  • 12. Ortsteil Liebschwitz, bestaand uit het kiesdistrict van de stad Gera nr. 68, en het Gemeindeteil Taubenpreskeln
  • 13. Ortsteil Lusan (het grootste van de stad), ten zuiden van het stadscentrum, bestaand uit de kiesdistricten van de stad Gera nrs. 70, 72, 73, 75, 76, 77, 79, 80, 81, 86, 88 en 90
  • 14. Ortsteil Milbitz/Thieschitz/Rubitz, bestaand uit het kiesdistrict van de stad Gera nr. 43
  • 15. Ortsteil Naulitz, voorheen Ortsteil Naulitz van de stad Ronneburg
  • 16. Ortsteil Ostviertel, Leumnitz und Südhang, bestaand uit de kiesdistricten van de stad Gera nrs. 6, 8, 9, 12, 13 en 59
  • 17. Ortsteil Pforten und Zschippern, Gemeindeteile Pforten en Zschippern
  • 18. Ortsteil Roben, bestaand uit de voormalige gemeente Roben met haar Ortsteile Rusitz en Steinbrücken
  • 19. Ortsteil Röpsen, bestaand uit de voormalige gemeente Röpsen met haar Ortsteile Dorna en Negis
  • 20. Ortsteil Thränitz, bestaand uit de voormalige gemeente Thränitz met haar Ortsteile Collis en Stern
  • 21. Ortsteil Trebnitz, bestaand uit de voormalige gemeente Trebnitz met haar Ortsteil Laasen
  • 22. Ortsteil Untermhaus, bestaand uit de kiesdistricten van de stad Gera nrs. 44, 45 en 46
  • 23. Ortsteil Weißig, bestaand uit de voormalige gemeente Weißig met haar Ortsteile Gorlitzsch en Schafpreskeln, en het Gemeindeteil Röppisch
  • 24. Ortsteil Westvororte, bestaand uit de kiesdistricten van de stad Gera nrs. 48, 49 en 50
  • 25. Ortsteil Zentrum Nord, bestaand uit de Gemeindeteile Stadtmitte Nord, Zetkin-/Engelsstraße en Hauptmann-/Dehmelstraße
  • 26. Ortsteil Zentrum Süd, bestaand uit de Gemeindeteile Altstadt, Stadtmitte West en Südbahnhof/Reichsstraße
  • 27. Ortsteil Zwötzen, bestaand uit de kiesdistricten van de stad Gera nrs. 62, 63 en 64, en de Gemeindeteile Kaimberg, Poris-Lengefeld en Lietzsch.

Geografie en infrastructuur

[bewerken | brontekst bewerken]

Gera ligt voor het grootste deel in een kleine vlakte, gevormd door het dal van de rivier Weiße Elster (hier circa 180 meter boven de zeespiegel), in het Thüringer Vogtland. In het uiterste zuidoosten van het gemeentegebied komt het heuvelland tot een hoogte van 354 meter. Ten zuiden van de stad liggen diverse middelgebergtes, zie de bovenstaande kaart.

De Weiße Elster is niet bevaarbaar. De meeste in Gera dagzomende gesteenten zijn soorten kalksteen alsmede circa 250 miljoen jaar oude gesteenten uit de geologische periode Trias (Buntsandstein).

Naburige plaatsen

[bewerken | brontekst bewerken]

Grote steden in de omgeving van Gera zijn Chemnitz ten oosten van Gera, Zwickau, in het zuidoosten, en verder Leipzig en Halle in het noorden. Een iets kleinere stad in de buurt van Gera is Jena, ten westen van Gera.

De gemeente Gera grenst aan:

Verkeer en vervoer

[bewerken | brontekst bewerken]

Aan de noordkant van Gera loopt de Autobahn A 4. Afrit 58a Gera-Langenberg, 58b (Kreuz Gera met de B2) en 59 Gera-Leumnitz bevinden zich dicht bij de stad.

Andere hoofdverkeerswegen in de gemeente Gera zijn de Bundesstraße 2, de Bundesstraße 7 en de Bundesstraße 92.

Gera is sinds 1859 aangesloten op het spoorwegnet: in dat jaar kwam er een verbinding met Halle tot stand. Na de Tweede Wereldoorlog is het station Gera Hauptbahnhof minder belangrijk geworden: er komen geen langeafstandstreinen meer. Gera is een van de grootste steden in Duitsland waar alleen dieseltreinen[3] komen. Anno 2025 is Gera Hbf gelegen aan spoorlijnen van en naar Leipzig, Saalfeld/Saale, Weimar en Gößnitz (Thüringen). Kleinere stations/spoorweghaltes in de gemeente zijn Gera Süd, Gera-Zwötzen en Gera-Langenberg.

De tram van Gera dateert uit 1892 en is na die van Halle de oudste nog bestaande tram van Duitsland. De huidige drie lijnen worden geëxploiteerd door Geraer Verkehrsbetrieb GmbH, die ook de plaatselijke busdienst onderhoudt. Tussen 1939 en 1977 reden er in Gera bovendien trolleybussen.

Sinds 1954 beschikt Gera over een klein vliegveld, de Verkehrslandeplatz Gera-Leumnitz (ICAO-code: EDAJ). Het veld beschikt over een geasfalteerde start-en-landingsbaan van 930 x 25 meter. Het veld ligt op 4 km ten oosten van het stadscentrum, op een hoogte van 309 meter boven de zeespiegel.

Economie, onderwijs

[bewerken | brontekst bewerken]

Gera is vooral een handelsstad, met ook enkele grote, moderne winkelcentra, waaronder de eind 1998 geopende Gera Arcaden in het centrum.

De industrie en nijverheid zijn beperkt tot kleine en middelgrote ondernemingen van ten hoogste regionaal belang. Het zwaartepunt ligt in de metaalsector, o.a. vervaardiging van precisie-istrumenten.

Het plaatselijke ziekenhuis, SRH Waldklinikum, is met 900 bedden en tussen 1.500 en 2.000 personeelsleden een van de grootste werkgevers te Gera. Opvallend is de aanwezigheid van veel sculpturen en verwijzing naar beroemdheden uit kunst en cultuur, die ook naamgevers zijn van de diverse afdelingen van dit ziekenhuis. Het is organisatorisch sterk verweven met het academisch ziekenhuis van de Universiteit van Jena.

Gera beschikt over een Amtsgericht.

In Ortsteil Bieblach-Tinz is bij een voormalig, in 1748 voltooid barok kasteel de Geraer vestiging van de zogenaamde Duale Hochschule Gera-Eisenach te vinden. Deze instelling biedt hoger, sterk praktijkgericht, onderwijs aan in o.a. de sectoren automatisering en economie. Een tweede hogeschool, een particulier, maar wel door de overheid erkend instituut, is de SRH-Hochschule, gevestigd in een voormalig bankgebouw aan de rand van het Hofwiesenpark. Hier kan men studeren voor beroepen in de gezondheidszorg, zoals medisch computerspecialist, hoofdverpleegkundige, mondhygiënist of fysiotherapeut.

Een uitzonderlijk groot gymnasium, waarvan de geschiedenis teruggaat tot het jaar 1608, is het Gymnasium Ruthenium. Het gebouwencomplex doet aan dat van een universiteit denken. De school heeft speciale aandacht voor muziekonderwijs. Het is de bedoeling, dat veel jongeren, die hier eindexamen doen, daarna doorstuderen aan het conservatorium, of muziekleraar worden.

De naam Gera (ger-aha, gorgelende waterloop) werd in 995 voor het eerst opgetekend, maar verwees toen nog niet naar een stad. De nederzetting Gera ontstond in de 12de eeuw en kreeg vóór 1237 stadsrechten. Vanaf de 12e of 13e eeuw hadden edelen uit het Huis Reuss het in Gera en omgeving voor het zeggen, zij het meestal als vazallen van koningen of hertogen. De stad werd in 1450 tijdens de Saksische Broederoorlog door George van Podiebrad ingenomen en verwoest.

In de 16e eeuw had de Reformatie het gevolg, dat Gera en omgeving protestants werden. Tot op de huidige dag zijn de meesten van de (nog slechts weinige) christenen in de gemeente evangelisch-luthers. Dat geldt, tenzij uitdrukkelijk anders vermeld, ook voor de in dit artikel genoemde kerkgebouwen in en om Gera.

In 1564 werd het slot Osterstein de residentie van de heerlijkheid Reuss-Gera. Dit werd een toevluchtsoord voor protestanten, waaronder de Zuid-Nederlandse fabrikant Nicolaus de Smit, die in 1595 naar Gera kwam en er de lakennijverheid een impuls gaf.

Tijdens de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) veroorzaakten plunderende Zweedse soldaten in 1639 een grote stadsbrand. Verwoestender nog was de stadsbrand van 1780, waarbij bijna de gehele stad in de as werd gelegd.

Vanaf ongeveer 1600 was het brouwen van bier een belangrijke economische activiteit. Iedereen, die poorter(es) van de stad was, en een eigen huis bezat, had ook het recht, bier te brouwen. Men kwam in de 17e eeuw op een bijzonder idee voor vervangende werkgelegenheid. Enige mijnen waren uitgeput geraakt. Werkloos geworden mijnwerkers hakten onder de kelders van wel 200 huizen te Gera op vakkundige wijze extra kelders uit, de zogenaamde Höhler, voor de opslag van vaten bier. In de Tweede Wereldoorlog werden veel Höhler door nieuwe tunnels met elkaar verbonden en als schuilkelders voor luchtaanvallen gebruikt. Deze Höhler bestaan voor het grootste deel nog steeds.

Ook in de 19de eeuw was Gera, vanaf 1848 de hoofdstad van het vorstendom Reuss jongere linie, een belangrijk centrum van textielindustrie. Grootste fabriek was het in 1834 opgerichte Ernst Friedrich Weißflog. Ook de machine-industrie was van belang.

In 1920 ging Reuss j.l. op in Thüringen, waarvan Gera destijds de grootste stad was, Erfurt behoorde toen niet tot Thüringen. In deze periode, de eerste jaren van de Weimarrepubliek, was het in Gera politiek vaak onrustig, met arbeidersopstanden en stakingen. Zo vielen in 1920 tijdens de Kapp-putsch 15 doden in Gera.

Zoals ook veel andere Duitse steden, was Gera in de nazi-periode (1933-1945) het toneel van Jodenvervolgingen. Ook politiek linkse activisten, onder wie vakbondsbestuurders, werden slachtoffers van de nazi-terreur. Velen werden in werk- of concentratiekampen gevangen gezet. Zij moesten van daaruit in de fabrieken en mijnen in de regio, onder onmenselijke werkomstandigheden, dwangarbeid verrichten. Voor de velen, die dat niet overleefden, zijn in Gera een aantal gedenktekens opgericht.

Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog was Gera op 6 april 1945 het doelwit van een Amerikaans luchtbombardement, waarbij onder meer slot Osterstein, de vroegere residentie van het Vorstendom Reuss, werd verwoest. Alle Geallieerde luchtaanvallen samen eisten in het laatste oorlogsjaar meer dan 500 mensenlevens. De stad werd door de Amerikanen van de nazi´s bevrijd, maar kwam uiteindelijk in de Sovjet-Russische bezettingszone te liggen. In 1952 werd Gera de hoofdstad van het Bezirk Gera.

De stad groeide in de DDR-periode (1949-1990) tijdelijk sterk. In het naburige Ronneburg werd door het staatsbedrijf SDAG Wismut uraniummijnbouw en -verwerking bedreven. Ook de metaal- en textielindustrie kenden in de DDR-tijd een kortstondige bloei. De daarvoor nodige mijnwerkers en andere arbeiders werden met hun gezinnen in nieuwe Plattenbau-flatwijken aan de rand van Gera gehuisvest. In 1989 had Gera ruim 130.000 inwoners.

In de DDR-periode, maar ook daarna, ontwikkelden zich in Gera enige sterke sportclubs; met name in de wielersport heeft de stad verscheidene sporters van hoog niveau voortgebracht.

Na de Duitse hereniging (1990) verdwenen de mijnbouw en industrie weer snel. De bedrijven waren naar Westerse maatstaven economisch niet meer levensvatbaar. De werkloosheid steeg tot meer dan 20%, (in 2020 nog ongeveer 8%), en het aantal inwoners daalde weer tot beneden de 100.000. Door vergrijzing wordt een verdere daling verwacht tot beneden de 90.000 in 2030.

In de periode tussen 1993 en 2005 werden miljarden euro's geïnvesteerd in de bodemsanering van en het landschapsherstel in het gebied tussen Gera en Ronneburg, dat door de uraniummijnbouw een desolate woestenij was geworden. Tussen 2005 en 2007, toen de prestigieuze, op de Nederlandse Floriade gelijkende Bundesgartenschau 2007 te Gera werd gehouden, is station Gera Hbf ingrijpend verbouwd en zijn ook de sporen en de voorzieningen ten behoeve van de reizigers gerenoveerd. Ook in de stad zelf werd een omvangrijk stadsvernieuwingsproject uitgevoerd, waaronder de aanleg en het herstel van diverse stadsparken en andere groenvoorzieningen.

De Altstadt, het oude centrum, van Gera bevindt zich op de rechteroever van de Weiße Elster. Aan de Markt staat het oude raadhuis, een renaissancegebouw uit 1575 dat veel op dat van Altenburg lijkt. De kelder behoort tot de Geraer Höhler, tot 11 m diepe, labyrintachtige gangen onder de binnenstad, waar bier werd opgeslagen en die thans voor kunstdoeleinden worden gebruikt.

De belangrijkste kerk van Gera is de Salvatorkirche op de Nicolaiberg, die in 1720 werd voltooid. De barokkerk kreeg in 1903 een interieur in jugendstil. Een oudere kerk is de Marienkirche in het stadsdeel Untermhaus, waar zich ook het geboortehuis van de schilder Otto Dix bevindt.

Van het slot Osterstein is sinds de Tweede Wereldoorlog niet veel meer over dan de middeleeuwse Bergfried, die tegenwoordig dienstdoet als uitzichttoren (anno 2025 in restauratie).

In Gera bevinden zich verschillende fabrikantenvilla's uit de Gründerzeit en daarna. Een prominente vertegenwoordiger is huis Schulenburg, een gesamtkunstwerk dat Henry Van de Velde in 1913 ontwierp voor de textielfabrikant Paul Schulenburg en dat als, na restauratie[4] weer intacte, art-nouveauvilla een belangrijke plaats inneemt in het oeuvre van deze architect. Veel villa's in Gera en later ook Weimar zijn ontworpen door de architect Rudolf Schmidt (1862-1945), over wie verder zeer weinig bekend is.[5]

Buiten het centrum is stadsdeel Lusan een voorbeeld van de bouwboom uit de DDR-periode. In 1985 had dit voormalige dorpje 45.000, grotendeels in flats gehuisveste, inwoners, anno 2023 nog slechts de helft daarvan. Toch was Lusan toen nog steeds het volkrijkste stadsdeel van Gera, met eigen tramlijn en -remise. Veel van de overbodig geworden flats hebben er plaats gemaakt voor sportvelden en openbaar groen.

Bezienswaardigheden

[bewerken | brontekst bewerken]

De vier stedelijke musea van Gera zijn alle gevestigd in historische gebouwen.

  • Het Stadtmuseum, gesticht in 1878, behandelt de geschiedenis van de stad en is gevestigd in het voormalige tucht- en weeshuis. Ook een aantal Geraer Höhler (stadscatacomben) behoren tot dit museum.
  • De Kunstsammlung Gera bestaat uit het Otto Dixhuis, dat in het honderdste geboortejaar van de schilder als museum werd ingericht, en een museum in de barokke, uit 1732 daterende, oranjerie van de vorsten Reuß, beide in de voorname stadswijk Untermhaus.
  • In het Schreibersche Haus is een Naturkundemuseum (museum voor natuurlijke historie en natuurwetenschappen) gevestigd, waartoe ook een botanische tuin behoort.
  • Het Ferbersche Haus ten slotte huisvest een museum voor kunstnijverheid, met o.a. belangrijke collecties keramiek, alsmede historische en kunstfotografie.

Sinds 2012 kan het Haus Schulenburg in feite ook worden beschouwd als een museum. Het is gewijd aan de kunstenaar Henry Van de Velde, met name aan diens oeuvre op het gebied van de architectuur.

  • Zie ook hierboven: Stadsbeeld. De bezienswaardigste kerk van de stad Gera is de gotische Mariakerk, voltooid in 1440, in de wijk Untermhaus. Het gebedshuis bezit o.a. een kunsthistorisch interessant altaarstuk.
  • De stad Gera beschikt over een 23 hectare grote dierentuin, met toeristentreintje.
  • Na 2006 zijn in en om Gera en Ronneburg fraaie parken en andere groenvoorzieningen aangelegd. Een ervan heet Küchengarten (Keukenhof; een voormalige kruidentuin), een ander park, aan de Weiße Elster, draagt de naam Hofwiesenpark. Daar bevinden zich ook enige voorzieningen voor dagrecreatie.
  • Ten zuiden van de stad liggen enige landschappelijk fraaie, heuvelachtige gebieden, waar het goed wandelen en fietsen is. Via de website van de gemeente kan men informatie vinden over routes van, ook meerdaagse, wandel- en fietstochten.

In Gera bevindt zich de hoofdredactie van de Ostthüringer Zeitung. Bovendien bestaat er een editie voor Gera van de Thüringische Landeszeitung, een krant uit Weimar. Beide kranten behoren tot de Zeitungsgruppe Thüringen.

Medio 2025 onderhield Gera jumelages met de volgende elf partnersteden:

Met Gera verbonden personen

[bewerken | brontekst bewerken]

Geboren in de gemeente Gera

[bewerken | brontekst bewerken]


Peildatum[7] 31.12.2009 31.12.2010 31.12.2011 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014 31.12.2015 31.12.2016 31.12.2017 31.12.2018
Inwoners 99.987 99.262 95.746 95.384 94.977 94.492 96.011 94.750 94.859 94.152
Buitenlanders 1.427 1.490 1.466 1.636 1.798 2.083 4.627 4.407 5.528 6.176
Aandeel buitenlanders 1,4% 1,5% 1,5% 1,7% 1,9% 2,2% 4,8% 4,7% 5,8% 6,6%
Peildatum 31.12.1998 31.12.1999 31.12.2000 31.12.2001 31.12.2002 31.12.2003 31.12.2004 31.12.2005 31.12.2006 31.12.2007 31.12.2008
Inwoners 116.419 114.718 112.835 109.926 108.082 106.365 105.153 103.948 102.733 101.618 100.643
Buitenlanders 918 1.241 1.406 1.418 1.486 1.479 1.486 1.480 1.428 1.470 1.464
Aandeel buitenlanders 0,8% 1,1% 1,2% 1,3% 1,4% 1,4% 1,4% 1,4% 1,4% 1,4% 1,5%

Door immigratie van o.a. vluchtelingen is na 2015 het aantal, van origine buitenlandse, inwoners van Gera tot 10 à 12% van de totale bevolking toegenomen.

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie de categorie Gera van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.