Hell Creek-formatie
De Hell Creek-formatie is een geologische formatie in de Verenigde Staten die afzettingen uit het Laat-Krijt (Laat-Maastrichtien) en Vroeg-Paleoceen omvat. Het is de vindplaats van fossielen van wereldberoemde dinosauriërs zoals Tyrannosaurus, Triceratops en Ankylosaurus.
Locatie
De Hell Creek-formatie bevindt zich in Montana en delen van North Dakota, South Dakota en Wyoming. De formatie is afgezet aan de oostelijke rand van Laramidia nabij de Western Interior Seaway, een binnenzee die in het Krijt het huidige Noord-Amerika in twee continenten verdeelde. Er heerste een subtropisch klimaat in het gebied.
Fauna
De Hell Creek-formatie geeft een indruk hoe het leven op Aarde eruitzag in de laatste duizenden jaren van het Mesozoïcum in de periode voorafgaand aan de Krijt-Paleogeen-massa-extinctie. De Lance-formatie in Wyoming, de Scollard-formatie in Alberta en de Frenchman-formatie in Saskatchewan leveren een fauna op die vergelijkbaar is met die van de Hell Creek-formatie . Alle formaties dateren uit het Laat-Maastrichtien.
De fossielen uit de Hell Creek-formatie laten een duidelijk abrupt einde zien van het voorkomen van onder meer de dinosauriërs. Onderzoek door paleontologen in 1996 op basis van de fossielen uit de Hell Creek-formatie heeft aan het licht gebracht hoe de verschillende diergroepen de Krijt-Paleogeen-massa-extinctie doorkwamen. Alle dinosauriërs, pterosauriërs en haaien verdwenen in het gebied. De placentaire zoogdieren liepen zo goed als geen schade op, maar de multituberculaten stierven voor 50% uit en de buideldieren zelfs voor 80%. Het sterftecijfer onder de verschillende soorten dieren kan op andere plaatsen hoger of lager hebben gelegen, maar het is duidelijk dat de placentaire zoogdieren de grote winnaars waren.
Zoogdieren
De zoogdieren werden door drie groepen vertegenwoordigd in de Hell Creek-formatie : de Eutheria, de Metatheria en de Multituberculata. Tot de Eutheria uit deze formatie behoren de geslachten Batodon, Cimolestes en Gypsonictops. Deze drie genera eutheriën werden voorheen tot de Insectivora gerekend, maar hun precieze plaats in de classificatie van de Eutheria is momenteel onduidelijk. Ook Purgatorius, beschouwd als de voorouder van de primaten, en Protungulatum, de oudst bekende condylarth, zijn gevonden in de Hell Creek-formatie , maar hun resten zijn waarschijnlijk een contaminatie vanuit Paleoceense afzettingen. Alle eutheriën waren ratachtige dieren, variërend in grootte van een kleine spitsmuis (Batodon) tot het formaat van een marmot (Cimolestes). De geslachten Alphadon, Didelphodon, Glasbius, Pediomys, Protalphodon en Turgidodon vertegenwoordigden de Metatheria. De multituberculaten uit de Hell Creek-formatie zijn Cimexomys, Cimolodon, Cimolomys, Essonodon, Meniscoessus, Mesodma, Neoplagiaulax en Paracimexomys.[1]
Dinosauriërs
De dinosauriërs zijn de bekendste dieren uit de Hell Creek-formatie. Fossielen van dertien geslachten uit de Ornithischia zijn inmiddels gevonden: Ankylosaurus (Ankylosauridae), Edmontonia (Nodosauridae), Edmontosaurus, Anatotitan (Hadrosauridae), Thescelosaurus (Hypsilophodontidae), Pachycephalosaurus, Sphaerotholus, Stegoceras, Stygimoloch, Dracorex (Pachycephalosauridae), Leptoceratops, Torosaurus en Triceratops (Ceratopia). De Saurischia en de vogels werden vertegenwoordigd door de geslachten Caenagnathus, Chirostenotes, Elmisaurus (Oviraptorosauria), Ornithomimus, Struthiomimus (Ornithomimidae), Tyrannosaurus, Nanotyrannus, Albertosaurus (Tyrannosauridae), Troodon (Troodontidae), Dromaeosaurus, Saurornitholestes, Richardoestesia (Dromaeosauridae), Avisaurus (Enantiornithes) en Cimolopteryx (Charadriiformes). Daarnaast is ook een niet verder te classificeren vogel uit de Hesperornithiformes gevonden in de Hell Creek-formatie . De reusachtige Quetzalcoatlus northropi is de enige bekende pterosauriër uit de Hell Creek-formatie. Borealosuchus, Brachychampsa, Leidyosuchus en Thoracosaurus zijn de krokodilachtigen die bekend zijn uit deze formatie.
Overige dieren
Ook fossielen van Champsosaurus zijn gevonden in de Hell Creek-formatie. Verder zijn in de Hell Creek-formatie fossielen gevonden van schildpadden, hagedissen (waaronder Palaeosaniwa met het formaat van een varaan), kikkers, salamanders, haaien, roggen en beenvissen zoals steuren en beensnoeken.
Bug Creek
Bug Creek omvat het bovenste deel van de Hell Creek- en het onderste deel van de Tullock-formatie. Op deze locatie is een problematische verzameling van fossielen gevonden zowel dinosauriërs en zoogdieren die typisch zijn voor het Maastrichtien als zoogdieren uit het Puercan. Deze onduidelijkheid over de biostratigrafie wordt het "Bug Creek-probleem" genoemd. Inmiddels is aangetoond dat Bug Creek is afgezet in een gebied waar grote kanalen door oudere sedimenten sneden. De bijzondere samenstelling van de fossielen ontstond doordat oudere sedimenten met fossielen uit het Maastrichtien zich ophoopten in deze kanalen.[2]
- ↑ Mammals from the age of dinosaurs: origins, evolution and structure. Z Kielan-Jaworowska, RL Cifelli & ZX Luo. Columbia University Press (2004).
- ↑ The Bug Creek Problem and the Cretaceous-Tertiary Transition at McGuire Creek, Montana. DL Lofgren. The Regents of the University of California (1995).