Ornithischia
| Ornithischia Status: Uitgestorven, als fossiel bekend | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| De typische bekkenstructuur van de Ornitischia met teruggeklapte ossa pubis | |||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||
| |||||||||
| Orde | |||||||||
| Ornithischia | |||||||||
| Cladistiek | |||||||||
|
Basale Ornithischiërs ("Fabrosauridae") | |||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||
Ornithischia op  Wikispecies
| |||||||||
| |||||||||
De Ornithischia vormen een hoofdonderverdeling van de dinosauriërs.
Ontwikkeling van het begrip[bewerken | brontekst bewerken]
In 1887 splitste Harry Govier Seeley de dinosauriërs in Saurischia en Ornithischia. Het kenmerkend onderscheid zag hij in de positie van het os pubis, het schaambeen. Bij de Ornithischia was dat, in afwijking van oorspronkelijke reptielen, naar achteren geklapt, net als bij de vogels. Vandaar de naam: ὄρνις, ornis, betekent in het Grieks "vogel" en ἰσχίον, ischion, "heup".[1] Overigens behoren de vogels tot de Saurischia.
Men hoede zich dus voor de veronderstelling dat de bekkenvorm een soort definiërend kenmerk van de groep zou zijn. Wat telt is de verwantschap, en de bekkenvorm is daarvoor slechts één aanwijzing onder vele.
Definitie[bewerken | brontekst bewerken]
De monofyletische afstammingsgroep, ofwel klade Ornithischia is voor het eerst in 1993 gedefinieerd door Padian: de groep bestaande uit Triceratops en alle soorten nauwer verwant aan Triceratops dan aan de vogels. In 1998 verving Paul Sereno "vogels" door Neornithes. In 2004 gebruikte Weishampel Tyrannosaurus in plaats van Neornithes en in hetzelfde jaar gebruikte David Norman Iguanodon en Cetiosaurus als ankerpunten. In 2005 gaf Sereno een uitgebreidere definitie: de groep bestaande Triceratops horridus en alle soorten nauwer verwant aan Triceratops dan aan de huismus Passer domesticus of Saltasaurus loricatus. Dit omvat per definitie de Ceratopia die samen met de pachycephalosauriërs per definitie tot de Marginocephalia behoren en hoogstvermoedelijk de Ornithopoda, die samen met de Marginocephalia per definitie tot de Cerapoda behoren en verder lastig te plaatsen groepen als de Stegosauria en de Ankylosauria die samen per definitie tot de Thyreophora behoren. De Thyreophora behoren samen met de Cerapoda per definitie tot de Genasauria. Dit is alles zo per definitie: of de afstammingsboom die er door gesuggereerd wordt ook inderdaad de juiste is, kan door toekomstig onderzoek ondersteund of weerlegd worden. Verder zijn er wat soorten die zich heel vroeg van de rest van de Ornithischia hebben afgesplitst en waarvan de precieze verwantschap omstreden is, zodat ze maar als "basale Ornithischiërs" geplaatst worden.
Evolutie[bewerken | brontekst bewerken]
De Ornithischia moeten al in het Trias ontstaan zijn. Hun skelet toont geen pneumatisering. Het is mogelijk dat de ornithischiërs al gedurende het Krijt geheel uitstierven in Afrika, hoewel ze in 2015 wel gemeld zijn van het Omaneiland.[2]
Stamboom[bewerken | brontekst bewerken]
De stamboom van de Ornithischia zou volgens de laatste gegevens als volgt kunnen zijn:
Ornithischia |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Literatuurverwijzingen[bewerken | brontekst bewerken]
- ↑ Liddell, H.G. & Scott, R. (1940). A Greek-English Lexicon. revised and augmented throughout by Sir Henry Stuart Jones. with the assistance of. Roderick McKenzie. Oxford: Clarendon Press.
- ↑ Buffetaut E., Hartman A-F., Al-Kindi M., Schulp A.S., 2015, "Hadrosauroid Dinosaurs from the Late Cretaceous of the Sultanate of Oman", PLoS ONE 10(11): e0142692. doi:10.1371/journal. pone.0142692