Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Veel termen in de muziek zijn afkomstig uit het Italiaans , aangezien Italië lange tijd de bakermat vormde voor de geschreven muziek.
8
Term
Betekenis
8va
zie 'ottava'
8va bassa
zie 'con ottava bassa'
A
Term
Betekenis
A battuta
zie 'a tempo'
A capella
gezongen zonder instrumentale begeleiding
A piacere
naar believen
A prima vista
op het eerste gezicht (ook wel aangeduid met de Franse term à vue )
A tempo
terug in het normale tempo spelen
Abbandonatamente
vrij
Accarezzévole
liefkozend
Accelerando
versnellend
Acceso
ontvlamd
Acciaccato
gebroken, wanneer de noten in een akkoord niet tegelijk moeten klinken, maar vanuit de bastoon omhoog (zie ook 'arpeggio')
Acciaccatura
korte voorslag
Accompagnato
begeleid, waarin de begeleiding de solist moet volgen
Ad libitum
of 'ad. lib.', naar believen, in vrijheid, veel vrijheid voor uitvoerende(n)
Adagietto
tamelijk rustig
Adagio
langzaam en gevoelvol
Adagissimo
zeer langzaam en gevoelvol (langzamer dan adagio)
Affannato
of 'affannoso', angstig
Affettuoso
gevoelig/hartelijk
Affrettando
gehaast
Agile
vlug, beweeglijk
Agitato
snel, opgefokt
Alla breve
halve noot als teleenheid
Alla misura
streng in de maat
Allargando
verbredend (vertragend)
Allegretto
behoorlijk opgewekt
Allegrezza
opgewekt
Allegro
snel, levendig
Allegro agitato
snel en onrustig
Allegro con brio
snel en met glans
Allegro con fuoco
snel en vurig
Allegro con spirito
snel en geestdriftig
Allegro ma non troppo
levendig, maar niet te snel
Allegro moderato
matig snel
Allegro vivace
levendig en snel
Altissimo
zeer hoog
Amabile
aimabel, plezierig
Amoroso
liefdevol
Ancora più
nog meer
Andante
gaande, langzaam
Animando
levendiger wordend
Animandosi
geanimeerd, levendig
Animato
levendig
Aperto
open
Appassionato
hartstochtelijk
Appoggiatura
lange voorslag
Arco
met de strijkstok spelen
Arpeggio
het na elkaar spelen van de tonen van een akkoord
Assai
zeer
Attacca
aanvallend inzetten, doorspelen zonder pauze
B
C
Term
Betekenis
Cadenza
Cadens (solistische passage vlak voor het einde)
Calando
afsluitend, afnemend (qua tempo en volume)
Calamando
rustiger wordend
Cambiare
veranderen, wisselen (van instrument)
Cantabile
of cantando , zangerig
Capriccio
grillig
Capriccioso
grillig
Capodastro
, kortweg capo, een klem waarmee de open snaren van een snaarinstrument in toonhoogte verhoogd kunnen worden
Chiuso
gesloten
Coda
staart, deel v.e. muziekstuk (verkl. is codetta ), aangegeven met
Col arco
met de strijkstok
Col legno
met het hout van de strijkstok
Collosale
groots
Coloratura
uitgebreid versieren van een zangpartij
Comodo
comfortabel
Comprimario
met de eerste (begeleidende rol)
Con
met
Con abbandono
met overgave
Con affretto
met emotie
Con amore
met liefde
Con anima
bezield
Con ardore
met passie
Con bravura
met glans
Con brio
met gloed
Con calore
met warmte, gloed
Con colore
met kleur
Con dolore
met smart
Con espressione
expressief
Con forza
met kracht
Con fuoco
met vuur, vurig
Con grazia
bevallig
Con larghezza
breed
Con moto
met beweging
Con ottava bassa
genoteerde noten één octaaf lager spelen
Con quindecima bassa
genoteerde noten twee octaven lager spelen
Con passione
met hartstocht
Con slancio
met enthousiasme
"Con sordine "
(of 'Con sordino') met demper
Con spirito
geestdriftig
Con variazioni
met variaties
Coperti
bedekt (de trom met doek afgedekt)
Crescendo
aanzwellend, luider wordend
D
E
F
Term
Betekenis
Facile
gemakkelijk
Fermata
Aanpassing van het metrum
Feroce
Vurig
Festivamente
Feestelijk, vrolijk
Fieramente
Trots
Fine
Einde
Flautando
Als een fluit, ook als flautendo
Flebile
Met verdriet, rouw
Focoso
Vurig, met passie, ook als fuocoso of Con fuoco
Forte
Luid, sterk (afgekort tot f )
Fortepiano (fp)
Luid (sterk) en meteen daarna zacht (niet te verwarren met de fortepiano als instrument)
Fortissimo
Zeer luid (sterk) (afgekort tot ff )
Fortissimo possibile
Zeer, zeer luid (sterk) (afgekort tot fff )
Forza
Kracht (in muzikale zin), ook als con forza
Freddo
Koud, emotieloos
Fresco
Fris
Fuga
Muziekvorm die veel gebruikmaakt van contrapunt en waarbij alle stemmen een gelijkwaardige rol hebben (in tegenstelling tot melodie en begeleiding)
Furia
Woede
Furioso
Woedend
Funebre
Somber, treurig
G
H
I
J
K
L
Term
Betekenis
Lacrimoso
vol tranen, verdrietig
Lamentevole
in een klagende stijl
Lamentando
met rouw, beklag
Lamentoso
met rouw, beklag
Largamente
tempo vergelijkbaar met largo
Larghetto
minder langzaam dan largo
Larghissimo
zeer, zeer langzaam (langzamer dan largo)
Largo
breed, langzaam
Legato
opeenvolgende noten niet los van elkaar spelen
Leggiero
licht, wordt ook wel als leggiermente , leggiadro of leggierezza geschreven
Leggierissimo
Zeer licht
Lentando
geleidelijk langzamer en zachter worden
Lentissimo
zeer langzaam, langzamer dan lento
Lento
slepend, langzaam tempo
Liberamente
vrij
Libero
vrij
L'istesso
of lo stesso , hetzelfde (in tempo, articulatie, etc.)
Loco
ter plaatse (na geoctaveerd te hebben)
Lontano
als van een afstand
Lo stesso tempo
of l'istesso tempo, hetzelfde tempo, ondanks dat de maatsoort wijzigt
Lugubre
luguber, rouwig
Luminoso
licht (als in licht t.o.v. donker)
Lunga
lang, vaak in combinatie met een fermate of rust
Lusingando
vleiend
M
Term
Betekenis
Ma non troppo
...maar niet te veel (in combinatie met een andere aanwijzing)
Maestoso
statig
Magico
magisch
Maggiore
majeur (in een toonsoort)
Magnifico
groots, prachtig
Malinconico
melancholisch
Mancando
wegstervend
Mano destra
met de rechterhand (ook als MD of m.d.) of in het Frans: main droite
Mano sinistra
met de linkerhand (ook als MS of m.s.) of in het Frans: main gauche
Marcatissimo
zeer nadrukkelijk
Marcato
met nadruk, ook wel als marc. geschreven
Marcia
een mars, bijvoorbeeld in alla marcia , als een mars
Martellato
gehamerd, meestal op de piano
Marziale
plechtig en krachtig (krijgshaftig)
Melancolico
melancholisch
Medesimo tempo
zie l'istesso tempo
Meno
minder
Meno mosso
minder beweging
Messa di voce
in zang het gecontroleerd zwellen (door crescendo en diminuendo)
Mesto
treurig
Mezza voce
met halve stem, dus met gematigd volume
Mezzo
half, bijvoorbeeld in mezzosopraan of mezzo forte
Mezzo forte
of mf , matig luid in dynamiek
Mezzo piano
of mp , matig zacht in dynamiek
Mezzo-soprano
mezzosopraan
Misterioso
mysterieus
Mobile
flexibel
Moderato
matig of gematigd, tempo-aanwijzing
Modesto
bescheiden
Molto
zeer, sterk, meestal in combinatie met een andere aanwijzing
Morendo
wegstervend
Mosso
Beweging, altijd voorafgegaan door meno of piu , zie aldaar
Moto
beweging, bijvoorbeeld in con moto
muta [in...]
wanneer binnen een stuk een partij van geschreven toonsoort wisselt (bijvoorbeeld: passage 1 staat in E en passage 2 in Es, dan staat na passage 1 'muta in Es')
N
Term
Betekenis
Narrante
alsof het verteld wordt
Naturale
ook als nat. , als opheffing van een effect als col legno
Niente
niets, zachtste dynamiek, bijvoorbeeld al niente (naar niets, naar stilte)
Nobile
op nobele wijze
Nobilmente
zie 'nobile'
Notturno
nocturne
O
Term
Betekenis
Obbligato
verplicht, onmisbaar
Omaggio
hommage, viering
Ordinario
gewoon, normaal, bijvoorbeeld in 'tempo ordinario'
Opera
lett. goede werken, drama op muziek voor zang en orkest
Opera buffa
vrolijke opera
Opera seria
serieuze opera, meestal met een klassiek thema
Ossia
alternatief in een partituur
Ostinato
zich herhalend motief
Ottava
ook 8va , een noot een octaaf hoger spelen (i.t.t 'ottava bassa' "8vb" octaaf lager spelen dan genoteerd)
P
Term
Betekenis
Parlando
sprekend, spraak imiterend (bij zang, maar kan ook instrumentaal)
Partitura
Partituur
Passionato
met passie
Pastorale
vredig en eenvoudig (letterlijk: herderlijk of landelijk)
Pausa
rust
Pedale
of 'ped.', meest 'con ped.' of 'con pedale', bij een piano, met ingedrukt pedaal spelen tot de begeleidende lijn eindigt of een asterisk voorkomt
Penseroso
gedachtevol, meditatief
Perdendosi
wegstervend
Pesante
zwaar, overdenkend
Piacere
naar eigen goeddunken voordragen
Pianissimo
of pp , zeer zacht in dynamiek
Pianissimo possibile
of ppp , zeer, zeer zacht in dynamiek
Piano
of p , zacht in dynamiek
Piacevole
aangenaam
Piangevole
klagend
Piccolo
klein
Pietoso
meelijwekkend, vol medelijden
Più
meer, vaak i.c.m. een andere aanwijzing, zoals 'mosso'
Più mosso
beweeglijker
Piuttosto
tamelijk, zoals in 'allegro piutosto presto'
Pizzicato
geplukt, aanwijzing voor strijkers (t.o.v. 'arco', 'gestreken')
Placido
rustig, kalm
Pochettino
of 'poch.', een weinig (afzwakkende aanwijzing, i.c.m. een andere aanwijzing)
Poco
een beetje, maar meer dan bij 'pochettino'
Poco a poco
beetje bij beetje, indien iets geleidelijk plaats moet vinden
Poetico
poëtisch
Poi
dan, bijvoorbeeld in 'dal segno e poi Coda' (naar het teken en dan Coda)
Pomposo
pompeus, pralend
Portamento
dragend, een glissando-achtige techniek, voor piano een lengte tussen staccato en legato
Portato
gedragen, breder dan staccato, maar niet gebonden
Posato
neergezet (gesetteld)
Precipitando
ijlend
Prestissimo
zeer snel tempo
Presto
snel tempo
Prima donna
belangrijkste vrouwelijke zangstem
Prima volta
de eerste keer (bij herhalingen, i.c.m. andere aanwijzing/tekst)
Primo
de eerste (bijvoorbeeld in 'tempo primo'), vrouwelijk: 'prima'
Q
R
Term
Betekenis
Rallentando
of 'rall.', vertragend en verbredend
Rapido
snel
Recitativo
recitatief
Religioso
plechtig (lett. 'religieus')
Repente
plotseling
Replica
herhaal
Ridicolosamente
met humor, grappig en vrij
Rinforzando
of 'rf.', 'rinf', versterkt, iets sterker aangezet
Ripieno
begeleidingsgroep in het concerto grosso (tutti)
Risoluto
resoluut
Ritardando
of 'ritard.', 'rit.', vertragend (t.o.v. 'accelerando')
Ritenuto
of 'riten.', 'rit.' plotseling langzamer
Ritmico
ritmisch
Ritmo
ritme, bijvoorbeeld in 'ritmo di x battute' (ritme van x maten)
Ritornello
herhalende passage voor koor of orkest
Rondo
muziekvorm en -schema
Rubato
flexibel in tempo, expressief (lett. 'gestolen')
Ruvido
ruig
S
Term
Betekenis
Saltando
springend, strijktechniek
Scatenato
ongeremd
Scherzando
speels, als een scherzo
Scherzo
lichte, speelse muziekvorm, veel gebruikt in symfonieën en sonata's
Scordatura
alternatieve stemming voor snaarinstrumenten
Scorrendo
of 'scorrevole', van noot naar noot glijden
Secco
droog
Segno
zie dal segno
Segue
direct door met het volgende deel
Semplice
simpel
Sempre
altijd
Senza
zonder
Serioso
serieus
Sequens
een onmiddellijk op andere toonhoogten herhaalde melodie of harmonie
Sforzando
of sfz. , specifiek accent (lett. 'luid gemaakt')
Sforzato
plotseling versterkt, geaccentueerd
Siciliana
dans uit Sicilië in 6/8 of 12/8 maat
Silenzio
stilte, zonder galm
Simile
op dezelfde manier, d.w.z. geen wijziging in speelstijl
Slargando
breder en/of langzamer
Slentando
langzamer wordend
Smorzando
of smorz. , uitdovend (sowieso in dynamiek, vaak ook in tempo)
Soave
rustig, zachtaardig
Sopra
boven
Sognando
dromerig
Solenne
plechtig
Solo
(mv. soli ), alleen, wanneer een instrument of een instrumentgroep een zeer belangrijke rol in het orkest vervuld
Sonata
een gespeeld muziekstuk (sonare is 'klinken')
Sonatina
kleine sonate
Sonore
klinkend
Sonoro
krachtig klinkend (niet per se in dynamiek)
Sopra
boven, om de sopraanstem mee aan te duiden
Sordina
(mv. sordine ) of sordino , een demper t.b.v. klank- of volumeverandering
Sospirando
zuchtend
Sostenuto
aangehouden, het aanhouden van een toon
Sotto voce
met zachte en/of lage stem
Spianato
egaal
Spiccato
duidelijk, helder (met een springende strijkstok iedere noot apart aanzetten)
Spinto
zangtechniek tussen lyrisch en dramatisch in
Spiritoso
geestdriftig
Staccato
gestoten, iedere noot relatief kort en gesepareerd aangezet
Stanza
met zachte en/of lage stem
Stornello
lijkend op improvisatie
Strascinando
of strascicante , een passage zeer gebonden spelen
Strepitoso
lawaaiig, krachtig
Stretto
krap, tevens een passage in een fuga
Stromenti
instrumenten
Stringendo
geleidelijke acceleratie en toename in spanning
Subito
plotseling
Sul ponticello
strijktechniek, dicht bij de kam
Sul tasto
strijktechniek, op de toets
T
U
Term
Betekenis
Una corda
een snaar, bij piano met het oefenpedaal
Un poco
een beetje
Unisono
of 'unis.', het gezamenlijk spelen van dezelfde tonen/melodie (t.o.v. 'div.')
V
W
X
Y
Z