Oosterkerk (Hoorn)

Oosterkerk
	voorzijde
Plaats	Hoorn (Noord-Holland)
Coördinaten	52° 38′ NB, 5° 4′ OL
Gebouwd in	1616
Monumentnummer	22399
Afbeeldingen
	achterzijde
Portaal	Christendom

De Oosterkerk of Sint-Antoniuskerk in Hoorn is een kerk, gebouwd in gotiek, waarvan de oorsprong teruggaat tot 1450, terwijl het huidige bouwwerk dateert van 1616.

Oorspronkelijk was het een rooms-katholieke kerk, bedoeld voor vissers en schippers. Patroon was Antonius de Grote. Na de reformatie werd het een hervormde kerk. De kerk heeft gebrandschilderde ramen en is in 1982 grondig gerestaureerd.

Het orgel

Het huidige orgel

Beeldje van Sint Antonius in de Oosterkerksteeg.

Het orgel is in 1764 gebouwd door Johann Heinrich Hartmann Bätz uit Utrecht. Het is het enige orgel wat deze bouwer in Noord-Holland nieuw heeft geleverd. Het orgel, geplaatst op een oksaal aan de westmuur, kwam in de plaats voor een instrument wat deels uit de 15e en 16e eeuw stamde.

Het werd ingericht als een tweeklaviersorgel met aangehangen pedaal, bestaande uit hoofdwerk en rugwerk. Opmerkelijk is het fraaie snijwerk, wat veel overeenkomsten vertoont met het orgel uit de Lutherse Kerk, een werkstuk van Pieter Müller uit 1773. Dat is op zich logisch, want Bätz was afkomstig uit het bedrijf van Christian Müller, vader van Pieter Müller.

Tot 1869 heeft het orgel gefunctioneerd. In dat jaar is het orgel in dermate slechte staat dat orgelmaker Christian Friederich Gottlieb Witte, voortzetter van het huis Bätz, een voorstel doet om het volledige binnenwerk te vervangen, waarbij alleen de kassen opnieuw gebruikt zouden worden.

Het nieuwe orgel werd opgeleverd in 1871, tegelijkertijd met het orgel in de Doopsgezinde Kerk aan de Ramen. Vrijwel ongewijzigd bleef het orgel functioneren tot ongeveer 1960. In die tijd werd de Oosterkerk buiten gebruik gesteld door de Hervormde Gemeente, en werd het orgel ook nauwelijks meer bespeeld. Daarom werd het kerkgebouw overgenomen door de Stichting Oosterkerk, en het orgel werd in 1982 gerestaureerd door Vermeulen-Alkmaar. Tevens werd toen de gelegenheid te baat genomen om het orgel met een Subbas 16' op het pedaal uit te breiden, iets wat door Witte ook al was voorgesteld. In 2009 is het pedaal door Flentrop Orgelbouw uit Zaandam met nog twee stemmen uitgebreid, een Prestant 8' en een Fagot 16'.

De kerk is ingeschreven in het rijksmonumentenregister.