Kegelsilene-associatie

Kegelsilene-associatie
	Kegelsilene-associatie met duinreigersbek en zwenkdravik
Syntaxonomische indeling
Klasse:	Koelerio-Corynephoretea; (klasse van droge graslanden op zandgrond)
Orde:	Cladonio-Koelerietalia; (fakkelgras-orde)
Verbond:	Tortulo-Koelerion; (duinsterretjes-verbond)
Associatie
	Sileno-Tortuletum ruraliformis; Doing 1993

De kegelsilene-associatie (Sileno-Tortuletum ruraliformis) is een associatie uit het duinsterretjes-verbond (Tortulo-Koelerion). De associatie omvat soorten- en bloemrijke pioniervegetatie van droge, kalkrijke maar ook mesotrofe zeeduinen. Het centrum van de verspreiding van deze associatie ligt in de kalkrijke Hollandse Duinen.

Naamgeving en codering

Syntaxoncode voor Nederland (rVvN): r14Ca02
BWK-karteringscode: niet van toepassing
Natura2000-habitattypecode (EU-code): H2130
Corine biotope: 16.22 - Dunes grises
Eunis Habitat Types: B1.4 - Coastal stable dune grassland (grey dunes)

De wetenschappelijke naam Sileno-Tortuletum ruraliformis is afgeleid van de botanische namen van twee belangrijke diagnostische plantentaxa van deze associatie. Dit zijn de kensoort kegelsilene (Silene conica), en de verbondskentaxon groot duinsterretje (Syntrichia ruralis var. ruraliformis, synoniem Tortula ruraliformis).

Fysiognomie

De kegelsilene-associatie is een soorten- en bloemrijke, open pioniervegetatie waarin zowel de kruidlaag als de moslaag zeer goed ontwikkeld zijn. De boom- en struiklaag zijn afwezig.

Ecologie

Deze plantengemeenschap komt voor op droge, kalkrijke duinen met een wat hogere voedselrijkdom in de bodem dan bij de nauw verwante duinsterretjes-associatie. Ze heeft haar bestaan te danken aan historisch menselijk ingrijpen, zoals het extensief hoeden van vee, het uitbaten van kleine akkertjes en andere kleinschalige menselijke activiteiten in het duinlandschap. Deze activiteiten zijn ondertussen reeds lang gestopt, maar recreatie is een moderne vervanging voor deze oude gebruiken.

Samen met de associatie van wondklaver en nachtsilene kenmerkt de kegelsilene-associatie het historische zeedorpenlandschap.

Subassociaties in Nederland en Vlaanderen

Van de kegelsilene-associatie komen in Nederland en Vlaanderen drie subassociaties voor.

Subassociatie met buntgras

Een subassociatie met buntgras (Sileno-Tortuletum corynephoretosum) waarin buntgras (Corynephorus canescens) als differentiërende soort geldt. De syntaxoncode voor Nederland is r14Ca02a.

Subassociatie met echt bitterkruid

Een subassociatie met echt bitterkruid (Sileno-Tortuletum picridetosum) waarin echt bitterkruid (Picris hieracioides) als differentiërende soort geldt. De syntaxoncode voor Nederland is r14Ca02b.

Arme subassociatie

Een gedegradeerde, soortenarme subassociatie (Sileno-Tortuletum inops) waarin enkel de meest dominante soorten overblijven. De syntaxoncode voor Nederland is r14Ca02c.

Verspreiding

De kegelsilene-associatie komt voor in een smalle strook langs de Nederlandse - en mogelijk ook Belgische en Noord-Duitse Noordzeekust.

In Nederland is ze vooral te vinden in de kalkrijke Noord-Hollandse duinen tussen Katwijk en Noordwijk en rond Zandvoort, en daarbuiten op enkele plaatsen in Zeeland en op de Waddeneilanden.

Diagnostische taxa voor Nederland en Vlaanderen

De kegelsilene-associatie heeft als voornaamste kensoorten de naamgevende kegelsilene, zwenkdravik en duinaveruit. Oorsilene en liggende asperge heeft ze gemeen met de associatie van wondklaver en nachtsilene. Deze worden aangevuld met een groot aantal soorten van de hogerliggende niveaus en van het verbond van droge, kalkrijke duingraslanden. Meestal is ook muurpeper aanwezig.

Kruidlaag

Kentaxon	Diff.soort	Presentie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking
kA	-	> 60%	kegelsilene	Silene conica
kA	-	> 40%	zwenkdravik	Anisantha tectorum
kA	-	> 20%	duinaveruit	Artemisia campestris subsp. maritima
kA	-	> 20%	liggende asperge	Asparagus officinalis
kA	-	> 20%	oorsilene	Silene otites
kA	-	< 10%	ruw gierstgras	Milium vernale
kA	-	< 10%	bleek schildzaad	Alyssum alyssoides
kA	-	< 10%	knolbeemdgras	Poa bulbosa
kV	-	> 80%	zanddoddegras	Phleum arenarium
kV	-	> 40%	kandelaartje	Saxifraga tridactylites
kV	-	> 30%	duinreigersbek	Erodium cicutarium subsp. dunense
kO	-	> 70%	smal fakkelgras	Koeleria macrantha
kO	-	> 30%	ruw vergeet-mij-nietje	Myosotis ramosissima
kO	-	> 20%	kruipend stalkruid	Ononis spinosa subsp. repens
kO	-	> 10%	duinviooltje	Viola curtisii
kK	-	> 80%	zandhoornbloem	Cerastium semidecandrum
kK	-	> 60%	zandzegge	Carex arenaria
kK	-	> 40%	geel walstro	Galium verum
kK	-	< 10%	vroege haver	Aira praecox
-	dS	-	echt bitterkruid	Picris hieracioides	subassociatie met echt bitterkruid
-	dS	-	buntgras	Corynephorus canescens	subassociatie met buntgras
bg	-	> 60%	muurpeper	Sedum acre

Moslaag

Kentaxon	Diff.soort	Presentie	Triviale naam	Botanische naam
kV	-	> 50%	groot duinsterretje	Syntrichia ruralis var. ruraliformis
kV	-	> 10%	klein duinsterretje	Syntrichia ruralis var. calcicola
kV	-	< 10%	kalksmaltandmos	Ditrichum flexicaule
kK	-	> 50%	gewoon klauwtjesmos	Hypnum cupressiforme
kK	-	> 20%	gewoon purpersteeltje	Ceratodon purpureus
kK	-	< 10%	klein leermos	Peltigera rufescens

Bronnen, noten en/of referenties

Schaminée, J., K. Sýkora, N. Smits & M. Horsthuis, 2010: Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland. KNNV Uitgeverij, Zeist. ISBN 978 90 5011 309 0
(en) Sýkora, K., 2008: Field Guide Dutch Plant Communities. Species composition and ecology
(en) EUNIS, the European Nature Information System
(fr) CORINE biotopes

Orde:	Corynephoretalia canescentis (buntgras-orde)
Verbond:	Corynephorion (buntgras-verbond)
Associaties:	Spergulo-Corynephoretum (associatie van buntgras en heidespurrie) · Violo-Corynephoretum (duin-buntgras-associatie)

Orde:	Trifolio-Festucetalia ovinae (struisgras-orde)
Verbond:	Thero-Airion (dwerghaver-verbond)
Associatie:	Ornithopodo-Corynephoretum (vogelpootje-associatie)
Verbond:	Plantagini-Festucion (verbond van gewoon struisgras)
Associaties:	Festuco-Thymetum (associatie van schapengras en tijm) · Festuco-Galietum veri (duin-struisgras-associatie)
Verbond:	Sedo-Cerastion (verbond van droge stroomdalgraslanden)
Associaties:	Sedo-Thymetum (associatie van vetkruid en tijm) · Medicagini-Avenetum pubescentis (associatie van sikkelklaver en zachte haver)

Orde:	Cladonio-Koelerietalia (fakkelgras-orde)
Verbond:	Tortulo-Koelerion (duinsterretjes-verbond)
Associaties:	Phleo-Tortuletum ruraliformis (duinsterretjes-associatie) · Sileno-Tortuletum ruraliformis (kegelsilene-associatie) · Tortello-Bryoerythrophylletum (associatie van oranjesteeltje en langkapselsterretje)
Verbond:	Polygalo-Koelerion (verbond van droge, kalkrijke duingraslanden)
Associaties:	Taraxaco-Galietum veri (duin-paardenbloem-associatie) · Anthyllido-Silenetum (associatie van wondklaver en nachtsilene)