Zandvoort

Zie Zandvoort (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van Zandvoort.

Zandvoort

Gemeente in Nederland
(Details) (Details)
Situering
Provincie	Noord-Holland
Coördinaten	52° 37′ NB, 4° 52′ OL
Algemeen
Oppervlakte	43,97 km²
- land	32,12 km²
- water	11,85 km²
Inwoners (31 januari 2022)	17.142? (534 inw./km²)
Bestuurscentrum	Zandvoort
Belangrijke verkeersaders	N200 N201
Politiek
Burgemeester (lijst)	David Moolenburgh (CDA)
Economie
Gemiddeld inkomen (2012)	€ 33.700 per huishouden
Gem. WOZ-waarde (2014)	€ 312.000
WW-uitkeringen (2014)	41 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s)	2040-2042, 2116
Netnummer(s)	023
CBS-code	0473
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Amsterdamse code	10910
Website	www.zandvoort.nl
Bevolkingspiramide (2022)
Foto's
Zandvoort, gezien naar het westen
Portaal    Nederland

Zandvoort ( uitspraak (info / uitleg)) is een badplaats en gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De gemeente telt 17.142 inwoners (31 januari 2022, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 33,82 km².

De plaats leeft van het toerisme en is ook bekend van een Formule 1-racecircuit, het CM.com Circuit Zandvoort. Het station Zandvoort aan Zee is het eindpunt van de spoorlijn van Amsterdam via Haarlem. Tot de gemeente behoort ook een deel van het dorp Bentveld.

Per 1 januari 2018 zijn de gemeenten Zandvoort en Haarlem een ambtelijke fusie aangegaan.

Geschiedenis

Zandvoort was al in 1100 bekend en heette toen Sandevoerde; een samenstelling van zand en voorde. De naam Zandvoort heeft dezelfde etymologische oorsprong als het Noorse Sandefjord. Tot 1722 was het gebied in handen van de heren van Brederode. Eeuwenlang leefde het dorp van de visvangst, maar in de 19e eeuw ontstonden er andere bronnen van bestaan. In het Verenigd Koninkrijk kwam het zeebaden op, en de Zandvoortse arts dr. Mezger introduceerde dit gebruik in Zandvoort. In 1828 werd het Groot Badhuis in gebruik genomen.

Spoor- en tramlijnen tussen Haarlem en Zandvoort; 1905

Topografische gemeentekaart van Zandvoort, september 2022

Polygoonjournaal uit 1955. Zwemmen in de zee bij Zandvoort.

Verbindingen per spoor en tram

In 1881 werd het eerste station Zandvoort geopend als eindpunt van de spoorlijn uit Haarlem. Bij de opening van de spoorweg in 1881 lag het station noordelijker nabij het toenmalige Kurhaus. Om het afgelegen station Bad te verbinden met het dorp werd een experimentele elektrische tramlijn naar Kostverloren aangelegd. In 1882 was elektrische tractie op spoor helemaal nieuw en in Zandvoort was er de tweede elektrische tramlijn in de wereld, na de demonstratie bij een expositie in Berlijn. De primitieve stroomvoorziening vond plaats via de rails net als bij een modelbaan. Dit experiment was geen succes en de lijn werd spoedig verbouwd tot een meer betrouwbare paardentram tussen de Passage en het Badhuis.

Eens per week kwam daar ook een internationale trein binnen uit Bazel, die tal van bemiddelde en bekende buitenlanders naar Zandvoort bracht. Onder hen was Elisabeth van Oostenrijk-Hongarije in 1884 en 1885. Ter herdenking aan haar bezoeken werd op 28 augustus 2004 een borstbeeld van haar onthuld.

Omdat het bestaande station ver van het oude dorp lag werd de halte Zandvoort Dorp gebouwd, die in 1889 werd geopend. De nog bestaande Haltestraat in het dorp is hiernaar vernoemd.

In 1908 werd het nieuwe, nog bestaande, kopstation geopend, dat dichter bij het dorp ligt. De paardentram werd in 1908 opgeheven daar deze nu geen nut meer had. De spoorlijn werd in 1935 geëlektrificeerd.

In 1899 werd een elektrische tramverbinding geopend met Haarlem (in 1904 uitgebreid tot Amsterdam), wat het volkse badtoerisme flink bevorderde en het voorname karakter van Zandvoort wegnam. De tramlijn Amsterdam - Zandvoort van de ESM, later de Blauwe Tram van de NZH, maakte op 31 augustus 1957 zijn laatste rit en werd vervangen door buslijn 80 (tegenwoordig Connexxion).

Door de opkomst van het massatoerisme en de snelle treinverbinding nam het percentage vreemdelingen toe en raakten het Zandvoorts dialect en andere lokale cultuuruitingen langzaamaan in de marge.

Voor, tijdens en na de oorlog

Tijdens de jaren 1930 had Zandvoort het hoogste percentage NSB'ers van Nederland. De Tweede Wereldoorlog richtte in Zandvoort veel schade aan. Op 23 mei 1942 werd de toegang tot het strand verboden. Enkele maanden later moest vrijwel geheel Zandvoort worden ontruimd. Alle bebouwing vlak langs de kust, inclusief badhuizen, hotels, de watertoren en de boulevard werden gesloopt voor de aanleg van de Duitse Atlantikwall. Nog altijd zijn in het gebied tientallen bunkers aanwezig.

Na de oorlog werden veel nieuwe woningen gebouwd en nam het toerisme sterk toe. Bijna de helft van het aantal arbeidsplaatsen in Zandvoort hield na 1960 verband met het toerisme. Er verrezen nieuwe hotels en een nieuwe watertoren. Tussen 1969 en 1988 bevond zich aan de Boulevard het Dolfirama.

Circuit van Zandvoort

Circuit van Zandvoort.

In 1948 werd het circuit van Zandvoort aangelegd. Hierbij werd gebruik gemaakt van puin van in de oorlog gesloopte huizen. Van 1952 tot 1985 vonden hier Formule 1-races plaats, maar de provincie Noord-Holland heeft later geweigerd hier langer een vergunning voor te geven vanwege de geluidsoverlast voor de wijde omgeving. In 2019 werd na 35 jaar opnieuw een contract getekend voor Formule 1-races vanaf 2020. In 2020 zou de Dutch Grand Prix plaatsvinden op een volledig vernieuwd circuit. Wegens de uitbraak van het coronavirus ging dit niet door en werd de eerste f1-race op het nieuwe circuit pas in september 2021 gereden.

Strand

Langs de hele kust bij Zandvoort is er een zandstrand dat zich naar het noorden uitstrekt tot IJmuiden, en naar het zuiden tot Katwijk aan Zee.

Bioscoopjournaal uit 1965 over Zandvoort

Langs de boulevards zijn op het strand strandpaviljoens die veel dagjesmensen trekken. Bekende gelegenheden zijn Beach Club Tien, Mango's, De Haven, Club Nautique en Vooges. De meeste zijn familiebedrijven. Behalve vijf op betonnen palen gebouwde worden ze vanaf 1 februari geplaatst en open voor het publiek. Voor 1 november moeten de opbouwpaviljoens weer verwijderd zijn.

Op twee kilometer ten zuiden van het dorp begint het naaktstrand. Hier bevinden zich nog vijf paviljoens.

Aan de grens met de gemeente Noordwijk, is tussen strandpaal 70 en 73 in 2019 een drie kilometer lang strandreservaat geopend met de naam Noordvoort. Het is gelegen ter hoogte van het Natura 2000 gebied Amsterdamse Waterleidingduinen. Bezoekers worden hier met een wandelpad over de zeereep geleid.

Aangrenzende gemeenten

Aangrenzende gemeenten
		Bloemendaal
				Bloemendaal
		Noordwijk

Monumenten en bezienswaardigheden

In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten en oorlogsmonumenten, zie:

• Lijst van rijksmonumenten in Zandvoort
• Lijst van gemeentelijke monumenten in Zandvoort
• Lijst van oorlogsmonumenten in Zandvoort

Langs de Haarlemmerstraat en Kostverlorenstraat staan nog een hele reeks monumentale woonhuizen vakantievilla's uit omstreeks 1900, waarvan er diverse op de monumentenlijst staan.

In de Swaluëstraat is het Zandvoorts Museum gevestigd.

Kunst in de openbare ruimte

In de gemeente Zandvoort zijn diverse beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte, zie:

• Lijst van beelden in Zandvoort

Onderwijs

In Zandvoort zijn zes basisscholen, namelijk De School, De Duinroos, Hannie Schaftschool, Mariaschool, Nicolaasschool en Oranje Nassauschool. Tevens is er een school voor het voortgezet onderwijs, vmbo-Theoretische leerweg, Wim Gertenbach College Zandvoort.

Bestuur

Sinds 19 september 2019 is David Moolenburgh (CDA) burgemeester van Zandvoort. Hij volgde de VVD'er Niek Meijer op die het mandaat van 2007 tot 2019 hield.

Na de verkiezingen van 2022 kwam het tot een bestuurscoalitie van Jong Zandvoort, CDA, OPZ en VVD. Naast burgemeester Moolenburgh (CDA) zetelen in het College van burgemeester en wethouders Martijn Hendriks (Jong Zandvoort), Gert-Jan Bluijs (CDA), Peter Kramer (OPZ) en Lars Carree (VVD).

De gemeenteraad van Zandvoort bestaat uit 17 zetels. Hieronder de behaalde zetels per partij bij de gemeenteraadsverkiezingen sinds 1994:

Gemeenteraadszetels
Partij	1994	1998	2002	2006	2010	2014	2018	2022
Jong Zandvoort	-	-	-	-	-	-	-	3
Ouderen Partij Zandvoort*	-	1	3	4	3	5	4	3
CDA	3	2	3	2	2	2	2	3
VVD	4	6	4	5	5	3	3	2
PVV	-	-	-	-	-	-	2	2
GroenLinks	-	-	-	1	1	-	1	1
D66	3	1	-	-	1	3	3	1
PvdA	3	3	3	3	2	1	1	1
Zandvoort Echt Een (ZEE)	-	-	-	-	-	-	-	1
Gemeente Belangen Zandvoort	4	2	4	1	2	2	1	-
SP	-	2	-	1	-	-	-	-
Sociaal Zandvoort	-	-	-	-	1	1	-	-
Totaal	17	17	17	17	17	17	17	17

* Deed in 1998 mee als AOV/Unie55+.

Sport

• In Zandvoort worden autoraces gehouden op het Circuit Park Zandvoort. Het bevindt zich ten noorden van de bebouwing in de duinen vlak bij de zee.
• Sinds 2008 vindt ieder jaar in maart de Zandvoort Circuit Run plaats, een hardloopwedstrijd met meer dan 10.000 deelnemers en internationale topatleten.
• TC Zandvoort is de tennisclub.
• Aan het complex Duintjesveld is de Zandvoortsche Hockey Club gelegen.
• Er zijn diverse golfbanen in Zandvoort. De bekendste is de Kennemer Golf & Country Club, waar veel nationale en internationale toernooien gespeeld worden.
• In 1959 werden in Zandvoort de wereldkampioenschappen wielrennen georganiseerd. De Fransman André Darrigade won er de wegwedstrijd voor beroepsrenners.
• Voetbalvereniging SV Zandvoort speelt in de zaterdag- en in de zondagcompetitie.
• In de jaren 1970 speelde de basketbalvereniging Lions onder de naam 'Mars Energie Stars' op het hoogste niveau.

Telecommunicatie

In Zandvoort komt de onderzeekabel voor datacommunicatie Circe North vanuit het Engelse Lowestoft Nederland binnen en de kabel Concerto verbindt Nederland met België (Zeebrugge) en het Verenigd Koninkrijk (Sizewell en Thorpeness). De kabel Circe North, met een lengte van 203 kilometer, is eigendom van VTL Wavenet df (eigendom van het Ierse bedrijf Digiweb) en euNetworks (met hoofdkantoor in Londen). De kabel Concerto, met een totale lengte van 550 kilometer, is eigendom van Interoute (met hoofdkantoor in Londen).

Walk of fame

Zandvoort heeft sinds 2010 22 tegels met bekende artiesten, zangers, kunstenaars, etc. die iets met Zandvoort te maken hebben.
De volgende personen hebben een tegel (op alfabetische volgorde):

• Henri van Alphen
• Hans Boskamp
• Eugène Brands
• Alain Clark
• Simon van Collem
• Louis Davids
• Pete Felleman
• Maus Gatsonides
• Wim Gertenbach
• Herman Heijermans
• Toon Hermans
• Leo Horn
• Bert Jacobs
• Rika Jansen
• Johnny Jordaan
• John Kraaijkamp sr.
• Jan Lammers
• Frans Molenaar
• Roy Schuiten
• keizerin Sisi
• Rob Slotemaker
• Kees Verkade

Bevolkingsontwikkeling

Het inwoneraantal van Zandvoort ontwikkelde zich als volgt:

Zie bron Wikidata query.

Geboren

• Bep Schrieke (1890-1945), indoloog en minister
• Peter Schaap (1902-1949), collaborateur en SD-medewerker
• Wim Gertenbach (1904-1943), verzetsstrijder
• Ernst van 't Hoff (1908-1955), pianist en orkestleider
• Lies Koning (1917-1975), olympisch atlete
• Pete Felleman (1921-2000), eerste diskjockey
• Maurice Schellekes (1922-1988), kleermaker en overlevende van de Holocaust
• Ludwig Otten (1924-2016), componist
• Natascha Emanuels (1939-2018), cabaretier
• Bert Jacobs (1941-1999), voetbaltrainer
• Shirley Zwerus (1946), zangeres
• Stella Maessen (1953), zangeres
• Loes Schutte (1953), olympisch roeister
• Frank Paardekoper alias Dingetje (1954), zanger
• Jan Lammers (1956), autocoureur
• Piet Keur (1960), voetballer
• Harriet van Ettekoven (1961), olympisch roeister
• Suzanne Bosman (1965), televisiepresentatrice
• Nicole de Cock (1965), tekenares
• Richelle Plantinga (1999), actrice

Overleden

• Lovis Corinth (1858-1925), Duits schilder en graficus
• Thamine Tadama-Groeneveld (1871-1938), kunstschilderes
• Lou Bandy (1890-1959), zanger en conferencier
• Frits van Dijk (1895-1960), acteur
• Piers Courage (1942-1970), Brits autocoureur
• Roger Williamson (1948-1973), Brits autocoureur
• Rob Slotemaker (1929-1979), auto- en rallycoureur
• Joop van Santen (1908-1992), politicus en econoom
• Emmy van Vrijberghe de Coningh (1947-1992), kunstenares, galeriehoudster
• Zwarte Riek (1924-2016), zangeres

Muziek

• Louis Davids nam ooit een nummer over de streek op, Zandvoort bij de zee (1915).
• Willem Duyn had in 1983 een klein hitje met De eerste trein naar Zandvoort.
• Topstars hadden in 2006 een hitje met het nummer Met de sneltrein naar Zandvoort.

Fotogalerij

• 

  Het "Groot Badhuis" te Zandvoort (1860).

• 

  Het oude centrum van Zandvoort met de kerk; mei 1928.

• 

  De kerk van Zandvoort in het oude centrum van het dorp; mei 1928.

• 

  Luchtfoto van Zandvoort. In het midden het station met de spoorlijn richting Haarlem; circa 1930.

• 

  Luchtfoto van Zandvoort. In het midden de oude watertoren met erachter het centrum van het oude dorp; circa 1930.

• 

  Het bunker-vakantiedorp te Zandvoort; 11 augustus 1947.

• 

  Voor- en zijgevel van het Station Zandvoort aan Zee, met de watertoren, gezien vanaf de Statonsstraat; februari 1974.

• 

  Interieur van het Station Zandvoort aan Zee, de stationshal; februari 1974.

• 

  Watertoren van Zandvoort; augustus 2010.

• 

  Raadhuis van Zandvoort; 20 januari 2010.

• 

  Station Zandvoort aan Zee; 12 april 2012.

• 

  Appartementen in Zandvoort.

• 

  Luchtfoto van Zandvoort.

• 

  Strand van Zandvoort.

Externe links

• Gemeente Zandvoort
• Genootschap Oud Zandvoort, archief van Zandvoort

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

Zie de categorie Zandvoort van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

	Plaatsen in de gemeente Zandvoort
Zandvoort · Bentveld (deels) Noord-Holland: Steden en dorpen in Noord-Holland      Nederland: Provincies · Gemeenten

Agglomeraties in de Metropoolregio Amsterdam

Amsterdam: Amsterdam Flevoland: Almere · Lelystad Amstelland-Meerlanden: Haarlemmermeer · Amstelveen · Aalsmeer · Uithoorn · Ouder-Amstel · Diemen Gooi en Vechtstreek: Hilversum · Gooise Meren · Blaricum · Laren · Huizen · Wijdemeren IJmond: Velsen · Beverwijk · Heemskerk · Uitgeest Zaanstreek-Waterland: Zaanstad · Purmerend · Waterland · Oostzaan · Landsmeer · Wormerland · Edam-Volendam Zuid-Kennemerland: Haarlem · Heemstede · Zandvoort · Bloemendaal