Verstikking

Verstikking
Asfyxie
Coderingen
ICD-10	R09.0, T71
ICD-9	799.0
Portaal    Geneeskunde

Verstikking is de belemmering van het lichaam in zijn ademhalingsfunctie/gaswisseling: de uitwisseling van de gassen zuurstof (O₂) en koolstofdioxide (CO₂, koolzuurgas) tussen het lichaam en de omgeving. In de geneeskunde spreekt men van asfyxie, wat vanuit het Grieks: a = zonder en sfuxis, sfugmos = hart- of polsslag betekent.

Oorzaken

Verstikking treedt op bij een belemmering van de luchtwegen, zoals bij ingeslikte voorwerpen, in de luchtpijp terechtgekomen voedsel of braaksel, tumoren in de luchtwegen, stoornissen in het centrale zenuwstelsel of bij afwezigheid van lucht met voldoende zuurstof (onder water, of door verdringing door een ander gas, of in een afgesloten ruimte doordat de zuurstof opraakt). Ook kan overmatige vocht- en slijmvorming in de longruimte verstikking veroorzaken, zoals bij astma cardiale en kroep. Uiteraard kan men ook stikken door een te lage luchtdruk in het algemeen, bijvoorbeeld bij decompressie van een vliegtuig op grote hoogte. Verder kan het dichtknijpen van de keel, al dan niet door een misdrijf of op verzoek (wurgseks), eveneens tot verstikking leiden. De oorzaak van verstikking kan ook gelegen zijn in het onvoldoende functioneren van de longen zelf, bijvoorbeeld door longemfyseem, silicose of longkanker.

Het verhinderen van de ademfunctie door het uitoefenen van uitwendige druk op de borstkas (compressie) kan eveneens tot de dood leiden. Daarbij is geen sprake van belemmering van de luchtwegen zelf. In dat geval wordt gesproken over versmachting.

Asfyxiërende stoffen

Ook kunnen gassen (stikstof, helium, argon) verstikking veroorzaken doordat ze de zuurstof verdringen. Bewusteloosheid treedt vrijwel ongemerkt op doordat koolstofdioxide zich niet in het bloed ophoopt (dat kan immers gewoon worden uitgeademd) zodat geen voelbare verzuring optreedt. Het laten verdampen van 1 liter vloeibare stikstof produceert 700 liter stikstofgas, wat in een afgesloten ruimte al dodelijk kan zijn. In een pure stikstofatmosfeer verliest men reeds na enkele ademteugen het bewustzijn om enkele minuten later te overlijden. We spreken ook hier over verstikking en niet over vergassing, daar vergassing plaatsvindt door middel van giftige gassen.

Gevolgen

Aanvankelijk krijgt iemand die stikt door de opeenhoping van koolstofdioxide in de bloedsomloop het bekende benauwde gevoel, tenzij de verstikking door inerte gassen of decompressie geschiedt. Het zuurstoftekort in het bloed leidt na enkele minuten tot verlies van het bewustzijn en zeer snel tot het uitvallen van vitale organen, met name de hersenen. Er volgt onherstelbare hersenbeschadiging, en vervolgens de dood.

Verstikking voorkomen

In de algemene EHBO wordt aangeleerd om te allen tijde verstikking of de kans daarop te voorkomen, het slachtoffer wordt daarvoor in de zogenaamde stabiele zijligging geplaatst, en er moet gecontroleerd worden dat de mond leeg is, eventueel etenswaren zoals kauwgom verwijderen en ook loszittende gebitten om de ademhaling vrij te houden (bij rugligging bestaat de kans dat de tong de keel afsluit), de ademhaling dient elke minuut gecontroleerd te worden en bij het stilvallen daarvan dient men zo snel mogelijk met reanimatie te beginnen.

Wat te doen bij een verstikking

Er zijn twee soorten verstikkingen: een verstikking met matige obstructie en een verstikking met een hevige obstructie. Bij een verstikking met matige obstructie hoest het slachtoffer en heeft het een schrapende ademhaling. Als hulpverlener dient men het slachtoffer aan te moedigen om te blijven hoesten. Bij een slachtoffer met een hevige obstructie hoest het slachtoffer niet en grijpt het zijn keel met beide handen beet en maakt hij automatisch het gebaar alsof hij gewurgd wordt. Het slachtoffer heeft een haast geen hoorbare ademhaling (enkel een piepend geluid). Een hulpverlener dient het slachtoffer voorover te buigen en met de hand vijfmaal krachtig tussen de twee schouderbladeren te slaan. Met de andere hand dient het slachtoffer tegengehouden te worden om te voorkomen dat de persoon omvergeduwd wordt. Ondertussen moet er naar de mond van het slachtoffer van de persoon gekeken te worden om te kijken of het vreemde voorwerp uit de mond komt. Als het voorwerp uit de mond valt, moet er onmiddellijk worden gestopt. Indien het vreemde voorwerp niet uit de luchtweg is gekomen na vijfmaal op de rug geslagen te hebben, kan vijfmaal de heimlichmanoeuvre uitgevoerd worden. Indien dit niet direct helpt, moet deze handeling worden herhaald. Indien de persoon bewusteloos raakt dient de reanimatie te beginnen met de controle van het bewustzijn en controle van de ademhaling; indien het vreemde voorwerp zichtbaar is, dient het te worden verwijderd. Na de controle van de ademhaling begint de reanimatie met vijf beademingen, gevolgd door 30 borstcompressies en dan tweemaal een beademing, voortgezet met een normale reanimatie van 30/2.

Verstikkingsdood

Er is sprake van verstikkingsdood indien verstikking de doodsoorzaak is. Er zijn ook vormen van executie die van verstikking gebruikmaken, bekend zijn wurging, ophanging en het gebruik van de plastic zak over het hoofd, zoals bekend is geworden door de film The Killing Fields die gaat over de burgeroorlog in Cambodja waarbij vele duizenden met behulp van de plastic zak zijn geëxecuteerd. Stikstofverstikking is in de Verenigde Staten voorgesteld als alternatief voor de nog in gebruik zijnde dodelijke injectie. Verstikking met een plastic zak is ook een methode van euthanasie/zelfmoord.

Verstikking bij planten

Verstikking treedt ook op bij planten indien de bladeren belemmerd worden in hun uitwisseling (ademhaling) van gassen (zie: Fotosynthese). Dit vindt bijvoorbeeld plaats als er een dikke laag stof de bladeren bedekt of als een landplant onder water gehouden wordt.

Zie ook

• Coniotomie
• Ademdepressie
• Versmachting