Molière (schrijver): verschil tussen versies

Molière
Algemene informatie
Geboren	Parijs, 15 januari 1622
Geboorteplaats	Parijs
Overleden	Parijs, 17 februari 1673
Overlijdensplaats	Parijs
Werk
Periode	17e eeuw
Genre	Theater
Stroming	Classicisme
Bekende werken	L'école des femmes, 1662; Tartuffe, 1664; Le misanthrope, 1666; L'avare, 1668; Le malade imaginaire, 1673
	Dbnl-profiel
	(en) IMDb-profiel
Portaal	Literatuur

Interactief door geschiedenis bladeren

← Oudere bewerking Nieuwere bewerking →

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Versie van 9 aug 2021 21:34

Molière (geboren als Jean-Baptiste Poquelin) (Parijs, 15 januari 1622 - aldaar, 17 februari 1673) was een Frans toneelschrijver en acteur die bekendheid verwierf met zijn satirische komedies. Zijn bekendste werken zijn Dom Juan, Tartuffe en L'Avare (De Vrek).

Biografie

Jean-Baptiste was de zoon van Jean Poquelin, een rijke handelaar in wandtapijten die in 1631 de titel tapissier et valet de chambre du roi zou kopen, en Marie Cressé. Zijn moeder overleed toen hij 10 was. Jean hertrouwde met Catherine Fleurette die aan Jean-Baptiste twee halfzusters schonk alvorens in 1636 eveneens te overlijden. Vader Jean bleef achter als weduwnaar met 5 kinderen; het is misschien niet toevallig dat in de toneelstukken van Molière weinig moeders voorkomen, maar des te meer schoonmoeders en toegewijde dienstmeiden.^[4]

Tot 1639 liep hij school aan het prestigieuze Parijse jezuïetencollege Collège de Clermont, waar hij via zijn leraar Pierre Gassendi kennis maakte met het werk van Epicurus. Hij zou er Claude-Emmanuel Luillier (de latere dichter Chapelle), de filosoof François Bernier en Cyrano de Bergerac leren kennen. Uit die tijd zou ook zijn vertaling van het werk De Rerum Natura van Lucretius dateren.^[5]

Hij studeerde rechten aan de Universiteit van Orléans. In 1643 stichtte hij, naar eigen zeggen gedreven door een onweerstaanbare roeping, met de familie Béjart een toneelgezelschap l'Illustre Théâtre, en nam de naam Molière aan.

Heel abrupt was die keuze voor het theater echter niet. De families Poquelin en Béjart onderhielden al jaren een zakelijk contact. Het zou kunnen dat Jean-Baptiste handelde uit verliefdheid op de oudste dochter Madeleine (geb. 1618). Hij kreeg van zijn vader een voorschot op de erfenis en stond het recht op ambachtsopvolging af aan zijn jongere broer.^[6] Op 30 juni 1643 werd dan de oprichtingsakte van het gezelschap ondertekend.^[7]

Het gezelschap werkte zonder succes. Molière moest wegens schulden enige tijd in de gevangenis doorbrengen. Hij verliet Parijs en reisde met zijn kameraden gedurende een twaalftal jaren door de provincie. Al spoedig begon hij zelf komedies te schrijven.

Op 24 oktober 1658 trad hij voor het eerst op voor koning Lodewijk XIV en zijn hele hof in een zaal van het Louvre. De bijval was zo groot, dat Molières gezelschap de naam Troupe de Monsieur mocht voeren en een zaal van het Petit-Bourbon tot zijn beschikking kreeg. In 1659 opende hij met Les précieuses ridicules een reeks van ongeveer dertig kluchten en blijspelen, die hem de gunst en bescherming van Lodewijk XIV bezorgden en hem bij het nageslacht beroemd maakten.

Van ca. 1661 tot zijn dood in 1673 werkte hij samen met de componist Jean-Baptiste Lully, wat resulteerde in comédies-ballets, composities van illustratieve begeleidingen bij enkele van de beste toneelstukken van de schrijver. Zo componeerden zij samen het comédie-ballet Les Fâcheux voor Fouquets grote openingsfeest van het kasteel van Vaux-le-Vicomte op 17 augustus 1661.

In 1662 huwde hij met de jonge toneelspeelster Armande Béjart (verm. geb. 1642 of 1643), zuster^[8] of dochter^[9] van zijn aanvankelijke geliefde Madeleine.

In zijn komedies had Molière kritiek op edelen en geestelijken, die bevoorrecht leefden, op hun sleur, hun blinde aanbidding van gezag, hun minachting van ervaring en waarneming. Hij richtte zijn kritiek ook op medici, schijngeleerden en de overdreven bewonderaars van kunst en wetenschap. Lodewijk XIV kon hem wel waarderen en steunde het gezelschap van Molière. Hij gaf toestemming op te treden in zijn eigen Palais-Royal. Na de afbraak van het paleis 'Petit-Bourbon', wegens uitbreiding van de oostelijke vleugel van het Louvre, speelde het gezelschap vaker op de nieuwe locatie.

Molière overleed op 51-jarige leeftijd na de vierde voorstelling van zijn laatste komedie, Le malade imaginaire, waarin hij zoals gewoonlijk de hoofdrol vertolkte. In dit toneelstuk werd de spot gedreven met ziek zijn. Een goed recept tegen ziekte was onverdunde wijn met een groot stuk rundvlees en Hollandse kaas. Tijdens de opvoering werd Molière plotseling onwel. Hij werd naar huis gebracht en vroeg om een stuk Parmezaanse kaas, het enige dat hij nog kon eten. Het mocht echter niet baten, Molière stierf nog diezelfde avond. De aartsbisschop van Frankrijk verbood de parochiepriester hem als toneelspeler een kerkelijke begrafenis te geven, maar de leden van Molières toneelgezelschap wisten dankzij hun invloed op de koning te bewerkstelligen dat hij op het kerkhof van St. Joseph werd begraven. Later werd hij herbegraven op Père Lachaise.^[10]

Jean Racine en Pierre Corneille, beiden ook toneelschrijvers, waren tijdgenoten van Molière.

Naleven

In 1680, zeven jaar na zijn dood, werd bij decreet door Lodewijk XIV de Comédie Française opgericht waarvan Molière als de wegbereider beschouwd mag worden.

Er zijn verscheidene speelfilms gemaakt over het leven van Molière.

Later werd het talent van Molière ook in intellectuele kringen erkend. Hij werd postuum lid van de Académie Française. Op zijn borstbeeld in de erezaal van de Academie werd in 1778 de tekst aangebracht: Rien ne manque à sa gloire, il manquait à la nôtre ('niets ontbreekt aan zijn eer, hij ontbreekt aan de onze').

Bibliografie

Tekening door Jean-Michel Moreau
van 'Le Malade imaginaire'

Tekening door Jean-Michel Moreau
van 'Le Bourgeois gentilhomme'

Le Médecin volant (1645)
La Jalousie du barbouillé, 1650
L'Étourdi ou les Contretemps (De doordraver), 1655
Le Dépit amoureux, 16 december 1656
Le Docteur amoureux, 1658, (Gespeeld voor Lodewijk XIV)^[11]
Les Précieuses ridicules, 18 november 1659
Sganarelle ou le Cocu imaginaire, 28 mei 1660
Dom Garcie de Navarre ou le Prince jaloux, 4 februari 1661
L'École des maris, 24 juni 1661
Les Fâcheux, 17 augustus 1661
L'École des femmes, 26 december 1662 (Leerschool der vrouwen, vertaling Hans van Pinxteren)
La Jalousie du Gros-René, 15 april 1663, tekst verloren gegaan
La Critique de l'école des femmes, 1 juni 1663
L'Impromptu de Versailles, 14 oktober 1663
Le Mariage forcé, 29 januari 1664 (Tegen wil en dank getrouwd)
Gros-René, petit enfant, 27 april 1664, tekst verloren gegaan
La Princesse d'Élide, 8 mei 1664
Tartuffe ou l'Imposteur, 12 mei 1664 (Tartuffe, of De huichelaar)
Dom Juan ou le Festin de pierre, 15 februari 1665 (Dom Juan, of De stenen gast)
L'Amour médecin, 15 september 1665
Le Misanthrope ou l'Atrabilaire amoureux, 4 juni 1666 (De Mensenhater)
Le Médecin malgré lui, 6 augustus 1666 (Dokter tegen wil en dank)
Mélicerte, 2 december 1666
Pastorale comique, 5 januari 1667
Le Sicilien ou l'Amour peintre (14 februari 1667)
Amphitryon (13 januari 1668)
George Dandin ou le Mari confondu (18 juli 1668)
L'Avare ou l'École du mensonge, 9 september 1668 (De vrek)
Monsieur de Pourceaugnac, 6 oktober 1669 (De heer van Pourceaugnac, Of een vrijage met hindernissen)
Les Amants magnifiques (4 februari 1670)
Le Bourgeois gentilhomme, 14 oktober 1670 (De parvenu)
Psyché, 17 januari 1671
Les Fourberies de Scapin, 24 mei 1671 (De schelmenstreken van Scapin)
La Comtesse d'Escarbagnas, 2 december 1671 (Het huwelijk van Gravin van Escarbagnas)
Les Femmes savantes, 11 maart 1672 (Geleerde dames)
Le Malade imaginaire, 10 februari 1673 (De ingebeelde zieke)

Toneelgezelschap

In chronologische volgorde:

Madeleine Béjart
Joseph Béjart
Geneviève Bejart
Pierre Réveillon, onder de naam Châteauneuf
René Berthelot, onder de naam Du Parc of Gros-René
Catherine Leclerc du Rosé, ook du Rozet oder du Rozay, onder de naam Mademoiselle de Brie, echtgenote van Edme Villequin de Brie
Louis Béjart
Michel Baron
Edme Villequin de Brie
Marie Ragueneau de l’Estang, onder de naam Mademoiselle de La Grange
Marquise-Thérèse de Gorle, onder de naam Mademoiselle du Parc
Armande Béjart
Charles Varlet, onder de naam La Grange
Guillaume Marcoureau, onder de naam Brécourt
André Hubert
Philibert Grassot, onder de naam Du Croisy
Marie Claveau, onder de naam Mademoiselle Du Croisy, echtgenote van Philibert Grassot
François Le Noir, onder de naam La Thorillière
François Bedeau , onder de naam Gorgibus oder L’Espy
Julien Geoffrin Bedeau, onder de naam Jodelet

Bron

Spaargaren, F. (1992) Pompadour, pompernickel en pique-nique. De namen van beroemde gerechten verklaard.

Literatuur

Album Molière. Iconographie choisie et annotée par François Rey. Bibliothèque de la Pléiade. Éditions Gallimard, 2010. ISBN 9782070118298
Baron Theun de Vries 1987 ISBN 9021486660

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Gemeinsame Normdatei; geraadpleegd op: 10 december 2014.
↑ ^a ^b Grote Sovjetencyclopedie (1969–1978); geraadpleegd op: 28 september 2015; paragraaf of sectie: Мольер.
↑ Gemeinsame Normdatei; geraadpleegd op: 30 december 2014.
↑ (fr) Razgonnikoff, Jacqueline (2015). Le Paris de Molière. Editions Alexandrines, Parijs, "Autour de Saint-Eustache", pp. 16-17. ISBN 9782370890269.
↑ (en) Canova-Green, Marie-Claude (2006). "The career strategy of an actor turned playwright: "de l'audace, encore de l'audace, toujours de l'audace"". The Cambridge Companion to Molière. Red. Bradby, David en Calder, Andrew. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1-13.
↑ Dat recht zou hem bij de dood van zijn broer in 1660 terug toevallen; overigens liet hij ook in de tussentijd niet na geregeld de nuttige titel valet de chambre ordinaire du Roi te voeren.
↑ (de) Grimm, Jürgen (1984). Molière (Sammlung Metzler Band 212). J.B. Metzlersche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart, "A.b.2 L'Illustre Théâtre", pp. 24-25. ISBN 978-3-476-10212-6.
↑ (de) Grimm, Jürgen (1984). Molière (Sammlung Metzler Band 212). J.B. Metzlersche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart, "A.b.5 Molière und Armande Béjart", pp. 30-31. ISBN 978-3-476-10212-6.
↑ (en) Goldsby, Robert W. (2012). Molière On Stage: What's So Funny?. Anthem Press, Londen, "1.II The First Stages", pp. 9-10. ISBN 978-0-85728-442-6.
↑ Bericht uit Parijs van 24 februari (1673) in Oprechte Haerlemse Courant van 7 Maart 1673.
↑ Toneeltekst

Op andere Wikimedia-projecten

Media
op Commons

Bronnen
op Wikisource

Citaten
op Wikiquote

[wikidata-205eabda4a2cf7d4f8ede558f514fc289fb74afd-v3-1] Gemeinsame Normdatei; geraadpleegd op: 10 december 2014.

[wikidata-c9f928cf80f2470e8fa3d1d2e34164c689ea67c3-v3-2] Grote Sovjetencyclopedie (1969–1978); geraadpleegd op: 28 september 2015; paragraaf of sectie: Мольер.

[wikidata-503c8b8879ebe3e0e1614b921627708c0b8228ca-v3-3] Gemeinsame Normdatei; geraadpleegd op: 30 december 2014.

[razgonnikoff-4] (fr) Razgonnikoff, Jacqueline (2015). Le Paris de Molière. Editions Alexandrines, Parijs, "Autour de Saint-Eustache", pp. 16-17. ISBN 9782370890269.

[canova-5] (en) Canova-Green, Marie-Claude (2006). "The career strategy of an actor turned playwright: "de l'audace, encore de l'audace, toujours de l'audace"". The Cambridge Companion to Molière. Red. Bradby, David en Calder, Andrew. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1-13.

[valet-6] Dat recht zou hem bij de dood van zijn broer in 1660 terug toevallen; overigens liet hij ook in de tussentijd niet na geregeld de nuttige titel valet de chambre ordinaire du Roi te voeren.

[grimm-7] (de) Grimm, Jürgen (1984). Molière (Sammlung Metzler Band 212). J.B. Metzlersche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart, "A.b.2 L'Illustre Théâtre", pp. 24-25. ISBN 978-3-476-10212-6.

[grimm2-8] (de) Grimm, Jürgen (1984). Molière (Sammlung Metzler Band 212). J.B. Metzlersche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart, "A.b.5 Molière und Armande Béjart", pp. 30-31. ISBN 978-3-476-10212-6.

[goldsby-9] (en) Goldsby, Robert W. (2012). Molière On Stage: What's So Funny?. Anthem Press, Londen, "1.II The First Stages", pp. 9-10. ISBN 978-0-85728-442-6.

[haerlemse-10] Bericht uit Parijs van 24 februari (1673) in Oprechte Haerlemse Courant van 7 Maart 1673.

[11] Toneeltekst

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

@@ Regel 21: / Regel 21: @@
 == Biografie ==
-Jean-Baptiste was de zoon van Jean Poquelin, een rijke handelaar in wandtapijten die in 1631 de titel ''tapissier et valet de chambre du roi'' zou kopen, en Marie Cressé. Zijn moeder overleed toen hij 10 was. Jean hertrouwde met Catherine Fleurette die aan Jean-Baptiste twee halfzusters schonk alvorens in 1636 eveneens te overleden. Vader Jean bleef achter als weduwnaar met 5 kinderen; het is misschien niet toevallig dat in de toneelstukken van Molière weinig moeders voorkomen, maar des te meer schoonmoeders en toegewijde dienstmeiden.<ref name="razgonnikoff">{{Citeer boek | achternaam = Razgonnikoff | voornaam = Jacqueline | datum =  2015 | titel = Le Paris de Molière | hoofdstuk = Autour de Saint-Eustache | uitgever = Editions Alexandrines | plaats = Parijs | ISBN = 9782370890269 | pagina's = 16-17 | taal = fr}}</ref>
+Jean-Baptiste was de zoon van Jean Poquelin, een rijke handelaar in wandtapijten die in 1631 de titel ''tapissier et valet de chambre du roi'' zou kopen, en Marie Cressé. Zijn moeder overleed toen hij 10 was. Jean hertrouwde met Catherine Fleurette die aan Jean-Baptiste twee halfzusters schonk alvorens in 1636 eveneens te overlijden. Vader Jean bleef achter als weduwnaar met 5 kinderen; het is misschien niet toevallig dat in de toneelstukken van Molière weinig moeders voorkomen, maar des te meer schoonmoeders en toegewijde dienstmeiden.<ref name="razgonnikoff">{{Citeer boek | achternaam = Razgonnikoff | voornaam = Jacqueline | datum =  2015 | titel = Le Paris de Molière | hoofdstuk = Autour de Saint-Eustache | uitgever = Editions Alexandrines | plaats = Parijs | ISBN = 9782370890269 | pagina's = 16-17 | taal = fr}}</ref>
-Tot 1639 liep hij school aan het prestigieuze Parijse jezuïetencollege [[Lycée Louis-le-Grand|Collège de Clermont]], waar hij via zijn leraar [[Pierre Gassendi]] kennis maakte met het werk van [[Epicurus]]. Hij zou er [[Claude-Emmanuel Luillier]] (de latere dichter ''Chapelle''), de filosoof [[François Bernier]] en [[Cyrano de Bergerac (persoon)|Cyrano de Bergerac]]. Uit die tijd zou ook zijn vertaling van het werk [[Titus_Lucretius_Carus#De_Rerum_Natura|De Rerum Natura]] van [[Titus Lucretius Carus|Lucretius]] dateren.<ref name="canova">{{Citeer encyclopedie | achternaam = Canova-Green | voornaam = Marie-Claude | redacteur = Bradby, David en Calder, Andrew | encyclopedie = The Cambridge Companion to Molière | titel = The career strategy of an actor turned playwright: "de l'audace, encore de l'audace, toujours de l'audace" | taal = en | datum = 2006 | uitgever = Cambridge University Press | locatie = Cambridge | pagina's = 1-13}}</ref>
+Tot 1639 liep hij school aan het prestigieuze Parijse jezuïetencollege [[Lycée Louis-le-Grand|Collège de Clermont]], waar hij via zijn leraar [[Pierre Gassendi]] kennis maakte met het werk van [[Epicurus]]. Hij zou er [[Claude-Emmanuel Luillier]] (de latere dichter ''Chapelle''), de filosoof [[François Bernier]] en [[Cyrano de Bergerac (persoon)|Cyrano de Bergerac]] leren kennen. Uit die tijd zou ook zijn vertaling van het werk [[Titus_Lucretius_Carus#De_Rerum_Natura|De Rerum Natura]] van [[Titus Lucretius Carus|Lucretius]] dateren.<ref name="canova">{{Citeer encyclopedie | achternaam = Canova-Green | voornaam = Marie-Claude | redacteur = Bradby, David en Calder, Andrew | encyclopedie = The Cambridge Companion to Molière | titel = The career strategy of an actor turned playwright: "de l'audace, encore de l'audace, toujours de l'audace" | taal = en | datum = 2006 | uitgever = Cambridge University Press | locatie = Cambridge | pagina's = 1-13}}</ref>
 Hij studeerde rechten aan de [[Universiteit van Orléans]]. In 1643 stichtte hij, naar eigen zeggen gedreven door een onweerstaanbare roeping, met de familie Béjart een toneelgezelschap ''l'Illustre Théâtre'', en nam de naam Molière aan.
@@ Regel 33: / Regel 33: @@
 Op 24 oktober 1658 trad hij voor het eerst op voor koning [[Lodewijk XIV]] en zijn hele hof in een zaal van het Louvre. De bijval was zo groot, dat Molières gezelschap de naam ''Troupe de Monsieur'' mocht voeren en een zaal van het [[Petit-Bourbon]] tot zijn beschikking kreeg. In 1659 opende hij met ''Les précieuses ridicules'' een reeks van ongeveer dertig kluchten en blijspelen, die hem de gunst en bescherming van Lodewijk XIV bezorgden en hem bij het nageslacht beroemd maakten.
-Van ca. 1661 tot zijn  dood in 1673 werkte hij samen met de componist [[Jean-Baptiste Lully]], wat resulteerde in ''cómedies-ballets'', composities van illustratieve begeleidingen bij enkele van de beste toneelstukken van de schrijver. Zo componeerden zij samen het ''comédie-ballet Les Fâcheux'' voor [[Nicolas Fouquet|Fouquet]]s grote openingsfeest van het [[kasteel van Vaux-le-Vicomte]] op 17 augustus 1661.
+Van ca. 1661 tot zijn  dood in 1673 werkte hij samen met de componist [[Jean-Baptiste Lully]], wat resulteerde in ''comédies-ballets'', composities van illustratieve begeleidingen bij enkele van de beste toneelstukken van de schrijver. Zo componeerden zij samen het ''comédie-ballet Les Fâcheux'' voor [[Nicolas Fouquet|Fouquet]]s grote openingsfeest van het [[kasteel van Vaux-le-Vicomte]] op 17 augustus 1661.
 In 1662 huwde hij met de jonge toneelspeelster Armande Béjart (verm. geb. 1642 of 1643), zuster<ref name="grimm2">{{Citeer boek | achternaam = Grimm | voornaam = Jürgen | datum = 1984 | titel = Molière (Sammlung Metzler Band 212) | hoofdstuk = A.b.5 Molière und Armande Béjart | uitgever = J.B. Metzlersche Verlagsbuchhandlung | plaats = Stuttgart | ISBN = 978-3-476-10212-6 | pagina's = 30-31 | taal = de}}</ref> of dochter<ref name="goldsby">{{Citeer boek | achternaam = Goldsby | voornaam = Robert W. | datum = 2012 | titel = Molière On Stage: What's So Funny? | hoofdstuk = 1.II The First Stages | uitgever = Anthem Press | plaats = Londen | ISBN = 978-0-85728-442-6 | pagina's = 9-10 | taal = en}}</ref> van zijn aanvankelijke geliefde Madeleine.