Opwekking van de dochter van Jaïrus

Opwekking van de dochter van Jaïrus (1546), Paolo Veronese.

De opwekking van de dochter van Jaïrus is een verhaal over de wonderen van Jezus in het Nieuwe Testament dat door de drie synoptische evangeliën op verschillende manieren wordt verteld. De drie versies van het verhaal zijn allemaal verweven met het verhaal van de genezing van de bloedvloeiende vrouw. De narratieven kunnen worden gevonden in Marcus 5:21–43, Matteüs 9:18–26 en Lucas 8:40–56.

Samenvatting

Wetenschappers hebben algemeen erkend dat dit verhaal een typische voorbeeld is van een synoptische drievoudige traditie en dat de Lucasversie en de Matteüsversie van de Marcusversie zijn afgeleid. Er bestaat geen equivalent verhaal in het Evangelie volgens Johannes. Hoewel sommige geleerden vergelijkingen hebben getrokken met narratieven over de genezing van de zoon van de koningsdienaar (Johannes 4:46–53) en de opwekking van Lazarus (Johannes 11:1–54), schreef Zwiep (2015) dat 'dit tot dusver volgens de meeste Bijbelwetenschappers geheel andere en ongerelateerde verhalen zijn.'

Premisse

Wetenschappers zijn zich goed bewust van de verschillen tussen de drie narratieven in de evangeliën. De premisse van het verhaal in Marcus en Lucas is dat een leider van een synagoge (Marcus: εἷς τῶν ἀρχισυναγώγων 'een van de synagogenleiders'; Lucas: ἄρχων τῆς συναγωγῆς 'een leider van een synagoge') in Galilea die Jaïrus heet (Grieks: Ἰάειρος Iaeiros, van de Hebreeuwse naam Jaïr) wil dat Jezus zijn 12-jarige dochter komt 'genezen/redden' (Marcus: σωθῇ) omdat zij 'stervende' was (Lucas: ἀπέθνῃσκεν; 'op sterven lag' (NVB21, NBG-1951)) of 'op het (punt van het) einde (vast)hield' (Marcus: ἐσχάτως ἔχει; 'ligt op sterven' (NBV21); 'ligt op haar uiterste' (NBG-1951)). In Matteüs wordt de naam van de synagogeleider niet vermeld, noch de leeftijd van het meisje; het meisje is al 'zojuist gestorven' (ἄρτι ἐτελεύτησεν) en haar vaders verzoek aan Jezus is dat hij zijn hand op haar legt, want 'dan zal ze weer leven' (Matteüs: καὶ ζήσεται). Met andere woorden, in Matteüs vraagt hij Jezus om haar dood terug te draaien in plaats van te voorkomen, zoals in Marcus en Lucas.

Setting

De timing en setting van het verhaal verschilt enigszins per evangelie. In Marcus en Lucas volgt het verhaal onmiddellijk na de demonenuitdrijving bij de Gerasenen (of 'Gergesenen'); Jaïrus komt naar Jezus toe zodra hij uit zijn boot stapt en aan wal gaat. In hoofdstuk 9 van Matteüs speelt Jezus na zijn demonenuitdrijving bij de Gadarenen eerst nog de hoofdrol in drie andere verhalen: de genezing van de verlamde (in Kafarnaüm), de roeping van Matteüs en de gelijkenis over nieuwe wijn in oude zakken. Jezus bevindt zich in het huis van de apostel Matteüs en gaat daar om met tollenaars en zondaars terwijl hij discussies voert met farizeeën en discipelen van Johannes de Doper op het moment dat de synagogeleider arriveert.

Marcus en Lucas vermelden een grote menigte (ὄχλος) die Jezus volgt en tegen hem aanduwt / zich om hem heen verdringt (συνέθλιβον/συνέπνιγον αὐτόν) terwijl hij Jaïrus naar zijn huis volgt. Matteüs maakt hiervan geen gewag; bij hem zijn het slechts Jezus en zijn discipelen (μαθηταὶ) die achter de synagogeleider aan lopen.

De bloedvloeiende vrouw

Zie Genezing van de bloedvloeiende vrouw voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het narratief over de dochter van Jaïrus wordt onderbroken door de verschijning van een vrouw die al 12 jaar last had van een bloeding (hemorragie) (Matteüs: αἱμορροοῦσα haimorroousa; letterlijk "een bloedvloeiing gehad hebbende", volgens NBV21 "die aan bloedverlies leed"; Marcus/Lucas: οὖσα ἐν ῥύσει αἵματος ousa en rhysei haimatos; letterlijk "zijnde met een vloeiing van bloed", volgens NBV21 "die aan bloedverlies leed"). Marcus en Lucas informeren de lezer dat al deze tijd niemand haar had kunnen genezen, waaraan Marcus dramatisch toevoegt: 'Ze had veel ellende doorgemaakt door de behandeling van allerlei artsen, aan wie ze haar hele vermogen had uitgegeven zonder dat ze ergens baat bij had gehad; integendeel, ze was alleen maar achteruitgegaan' (Marcus 5:25–26 NBV21; Lucas 8:43). Zodra ze de kleding/mantel (Marcus: ἱματίου) of de zoom/rand van de kleding/mantel (Lucas: κρασπέδου τοῦ ἱματίου) van Jezus aanraakte, stopte haar bloeding meteen volgens Marcus en Lucas. In Matteüs werd ze pas genezen nadat Jezus tegen haar had gezegd: "Houd moed, mijn dochter, uw geloof heeft u gered." Matteüs' verhaal van de bloedvloeiende vrouw eindigt daar ook (Matteüs 9:20–22).

In Marcus en Lucas blijkt de aanraking van zijn kleding door de vrouw Jezus te verontrusten: hij lijkt geïrriteerd of zelfs boos te zijn (aangezien vermeld wordt dat de vrouw φοβηθεῖσα καὶ τρέμουσα 'bang was en trilde' door zijn reactie) wanneer hij voelt (Marcus) of zegt (Lucas) dat 'er kracht van hem/mij is uitgegaan'. Jezus ondervraagt mensen in de menigte: 'Wie heeft mij/mijn kleding aangeraakt?' Lucas beweert dat iedereen in de menigte ontkent het te hebben gedaan en laat Petrus zeggen dat de mensen om Jezus heen staan te duwen en te dringen (Marcus vermeldt alleen dat laatste, bij monde van 'de discipelen'). Jezus neemt daar echter geen genoegen mee en blijft de menigte net zo lang inspecteren totdat de nu genezen vrouw zich trillende en bang zijnde aan Jezus' voeten werpt en toegeeft dat zij het heeft gedaan. Jezus antwoordt: 'Uw geloof heeft u gered/behouden, mijn dochter; ga in vrede,' (met de toevoeging 'u bent van uw kwaal genezen' of 'wees genezen van uw kwaal' in Marcus). Hiermee worden de Marcus- en Lucasversies van het verhaal van de bloedvloeiende vrouw afgesloten (Marcus 5:25–34, Lucas 8:43–48).

Overlijdensbericht dochter

In het narratief van Marcus en Lucas 'kwamen [mensen]' (Marcus: ἔρχονται, meervoud) of 'kwam iemand' (Lucas: ἔρχεταί τις, enkelvoud) met het bericht dat de dochter van Jaïrus is overleden en Jaïrus wordt gevraagd om Jezus niet verder lastig te vallen. Maar Jezus reageert: "Wees niet bang, geloof alleen [maar]," waarbij Lucas het citaat oprekt met de woorden "en ze zal worden genezen/gered" (σωθήσεται). Zodra ze bij het huis van Jaïrus arriveren staat Jezus het niemand toe om met hem mee naar binnen te gaan 'behalve Petrus, Jakobus en Johannes, de broer van Jakobus', waar Lucas aan toevoegt: 'en de vader van het kind en de moeder', die er later door Marcus ook aan toegevoegd worden (Marcus 5:35–37,40; Lucas 8:49–50).

In de versie van Matteüs was de dochter al vanaf het begin van het verhaal dood, dus deze gebeurtenis vindt niet plaats. Bovendien laat Matteüs' Jezus 'geen omstamders toe om getuige te zijn van hoe Jezus het opwekkingswonder verricht (Matt. 9:25)'.

Jezus wekt dochter op

Bij het huis van Jaïrus vermelden Marcus en Lucas dat Jezus "een groep mensen [ziet] die luid stonden te huilen en weeklagen / zich van verdriet op de borst sloegen" (Marcus 5:38; Lucas 8:52 NBV21); volgens Matteüs ziet hij "de fluitspelers en de luid weeklagende menigte" (Matteüs 9:23 NBV21). Jezus vraagt volgens Marcus retorisch waarom de mensen klagen; volgens Lucas zegt hij dat ze moeten stoppen met klagen; volgens Matteüs zegt Jezus tegen de menigte: 'Ga weg'. De drie synoptici zijn het erover eens dat Jezus daarna aan alle aanwezigen vertelt: 'Het kind/meisje/ze is niet gestorven, maar slaapt.' Maar de menigte lacht Jezus uit. Marcus zegt dat Jezus de menigte naar buiten stuurt; Matteüs bevestigt dat iedereen wordt weggestuurd, maar zegt niet door wie; Lucas vermeldt dit niet, maar benadrukt dat de aanwezigen 'wisten dat ze was gestorven'.

Jezus ging daarna weer naar binnen (Marcus, Matteüs). Hij nam het meisje bij de hand en zij stond op. In de versie van Marcus wordt er een Aramese frase aan Jezus toegeschreven: "Talitha koum", in het Grieks getranslitereerd als ταλιθα κουμ, dat volgens Marcus betekent: "Meisje, ik zeg je, sta op!" (Τὸ Κοράσιον, σοὶ λέγω, ἔγειρε. Marcus 5:41 NBV21). Lucas' Jezus zegt: "Kind, sta op!" (Ἡ Παῖς, ἔγειρε). Matteüs' Jezus zwijgt. De verhaalversies van Marcus en Lucas eindigen met de instructies van Jezus dat het meisje iets te eten moet worden gegeven en dat Jaïrus en zijn vrouw niemand mogen vertellen wat er is gebeurd. Aan de andere kant vermeldt Matteüs niets over eten en sluit het verhaal af door te zeggen dat zij het zwijgbevel negeerden: 'Maar na hun [=van Jezus en de discipelen] vertrek verspreidden ze het nieuws over [Jezus] in de hele omgeving.'

Narratieve vergelijking

Onderstaande vergelijking is hoofdzakelijk gemaakt op basis van de NBV21.

	Matteüs	Marcus	Lucas
Jaïrus vraagt om hulp	Matteüs 9:18–19 Bij Matteüs' huis [9:10] knielde een synagogeleider voor Jezus en zei: 'Mijn dochter is zojuist gestorven. Kom alstublieft en leg haar de hand op, dan zal ze weer leven.' Jezus en zijn discipelen volgden hem.	Marcus 5:21–24 Jezus ging terug, stak het Meer van Galilea over en kwam een menigte tegen. Synagogeleider Jaïrus viel aan Jezus' voeten en smeekte: 'Mijn dochter ligt op sterven; kom haar de handen opleggen om haar te redden en te zorgen dat ze in leven blijft.' Jezus en een grote menigte die zich om hem verdrong ging met Jaïrus mee.	Lucas 8:40–42 Jezus keerde terug naar Galilea en kwam een menigte tegen. Synagogeleider Jaïrus viel aan Jezus' voeten en smeekte hem om naar zijn huis te komen omdat zijn enige dochter (ongeveer 12 jaar oud) op sterven lag. Jezus volgde hem, werd bijna geplet door de menigte.
De bloedvloeiende vrouw	Matteüs 9:20–22 Een vrouw die al twaalf jaar aan bloedvloeiingen leed raakte Jezus' kleding aan in de hoop te genezen. Jezus zag haar en zei: 'Houd moed, dochter, uw geloof heeft u gered.' En vanaf dat moment was de vrouw genezen.	Marcus 5:25–34 Een vrouw die al twaalf jaar aan bloedvloeiingen leed en alles wat ze had vergeefs gespendeerd had aan artsen, maar er alleen slechter op was geworden, hoorde over Jezus en raakte zijn kleding aan in de hoop te genezen. Haar bloedingvloeiing stopte meteen en ze voelde het. Jezus voelde dat er kracht van hem was uitgegaan en vroeg: 'Wie heeft mijn kleren aangeraakt?' Discipelen: 'U ziet toch dat de menigte zich om u verdringt, dus waarom vraagt u dat?' Jezus bleef rondkijken om te zien wie het had gedaan. De vrouw viel aan zijn voeten en vertelde de waarheid terwijl ze trilde van angst. Jezus: 'Uw geloof heeft u gered, dochter; ga in vrede, u bent / wees van uw kwaal genezen.'	Lucas 8:43–48 Een vrouw die al twaalf jaar aan bloedvloeiingen leed en die door niemand kon worden genezen raakte de zoom van Jezus' kleding aan. Haar bloedingvloeiing stopte meteen. Jezus: 'Wie heeft mij aangeraakt?' Allen ontkenden. Petrus: 'Mensen staan om u heen te duwen en dringen.' Jesus: 'Iemand heeft me aangeraakt, ik weet dat kracht van mij is uitgegaan.' Toen de vrouw snapte dat ze zou worden gezien, trilde ze van angst, viel aan zijn voeten, vertelde waarom ze hem had aangeraakt en dat ze meteen was genezen. Jezus: 'Uw geloof heeft u gered; ga in vrede.'
Bericht dochter overleden		Marcus 5:35–37 Mensen kwamen van Jaïrus' huis en vertelden hem: 'Uw dochter is gestorven, waarom valt u de meester nog lastig?' Jezus hoorde hen en zei: 'Wees niet bang, geloof alleen [maar].' Jezus stond niemand toe om hem te volgen behalve Petrus, Jakobus en Johannes, de broer van Jakobus.	Lucas 8:49–50 Iemand kwam van Jaïrus' huis en vertelde hem: 'Uw dochter is gestorven. Val de meester niet langer lastig.' Jezus hoorde hen en zei: 'Wees niet bang, geloof alleen [maar], dan zal ze worden gered.' Toen Jezus aankwam bij het huis van Jaïrus, stond hij niemand toe om met hem mee naar binnen te gaan behalve Petrus, Jakobus, Johannes en de ouders.
Jezus wekt dochter op	Matteüs 9:23–26 Jezus betrad het huis van de synagogeleider, zag fluitspelers en een luid weeklagende menigte. Jezus: 'Ga weg. Het meisje is niet gestorven, maar slaapt.' De menigte lachte Jezus uit. Ze werden naar buiten gestuurd. Jesus went in, took the girl by the hand, and she got up. News spread throughout that region.	Marcus 5:38–43 Jezus zag bij het huis van de synagogeleider een groep huilende en weeklagende mensen en hij ging naar binnen. Jezus: 'Waarom maken jullie zo'n misbaar en huilen jullie? Het kind is niet gestorven, maar slaapt.' De menigte lachte Jezus uit. Hij stuurde ze naar buiten. Jesus took the parents and his 3 disciples in, took the child by the hand and said: 'Talitha koum! (Little girl, I say to you, get up!)' The girl stood up and walked around (she was 12 years old). Jesus strictly ordered people not to tell anyone about this and to give her something to eat.	Lucas 8:51–56 Alle aanwezigen weeklaagden en sloegen zich van verdriet op de borst. Jesus: 'Houd op met klagen. Ze is niet gestorven, maar slaapt.' De menigte lachte Jezus uit, want ze wisten dat ze was gestorven. Jesus took the girl by the hand and said: 'My child, get up!' Her spirit returned and she stood up. Jesus told them to give her something to eat. The parents were astonished, but Jesus ordered them not to tell anyone what happened.

Interpretatie

Betekenis van 12 jaar

The combined stories have been used as an example of intercalation ("sandwich story"), where one incident is inserted within another, linked in this case by the connection between the 12-year ailment and the 12-year-old girl. 12 years also represents the age at which girls come of age in Judaism, and so it appears that Mark and Luke mention the girl's age to emphasise the tragedy of her dying before her father could marry her off, receive a dowry and expect grandchildren to continue his lineage. Mary Ann Getty-Sullivan (2001): 'Thus the father may have faced financial loss as well as social disgrace, in addition to the personal sorrow of his daughter's illness and death.'

Status van vrouwen

Other links established by Getty-Sullivan include the fact that Jesus calls the bleeding woman 'daughter' while he's on the way to Jairus' daughter; the apparent inferior status of both females as the girl's father represents her (and she is not given her own name, but rather the 'daughter of'), and the woman dares not face Jesus directly to ask for healing, but secretly approaches him from behind to touch his clothes; and the fact that both the woman and girl are rendered ritually unclean by their afflictions, and yet Jesus miraculously heals them by touching them.

According to Barbara E. Reid (1996), it is significant that Luke adds that it is the father's only daughter, and that the Raising of the son of the widow of Nain narrative (only told in Luke's gospel, 7:11–17) mirrors it exactly by stating that he was the mother's only son. Seeing that the genders are reversed here, but nevertheless treated in the same way, Reid concluded that daughters and sons were treated as equals by Luke's Jesus, in contrast to that society's culture, which valued sons far above daughters.

Rol van geloof

John Donahue and Daniel Harrington state that this episode shows that "faith, especially as embodied by the bleeding woman, can exist in seemingly hopeless situations". Michael Keene states that there is a link between Jairus and the woman: "The link between them is faith since both Jairus and the bleeding woman showed great faith in Jesus". John Walvoord and Roy Zuck state that: "What appeared to be a disastrous delay in the healing of the woman actually assured the restoration of Jairus' daughter. It was providentially ordered to test and strengthen Jairus' faith." Johann Lange also states that: "This delay would serve both to try and to strengthen the faith of Jairus."

Beschrijving van de opwekking

William Robertson Nicoll (1897) suggested that the instruction to feed the girl is placed "in a more prominent position" in Luke than in Mark "to show that as she had been really dead, she was now really alive and well; needing food and able to take it". Frédéric Louis Godet remarks "on the calmness with which Jesus gave the order after such a stupendous event": "As simply as a physician feels the pulse of a patient He regulates her diet for the day". Getty-Sullivan (2001) pointed out that, rather than Mark/Luke's verb ἀνίστημι ("to stand up, to get up"), Matthew used the verb ἐγείρω ("to (a)rise") that is commonly connected to the resurrection of Jesus, suggesting that Matthew wanted to cast Jesus' miraculous revival of Jairus' daughter as a foreshadowing of what would later happen to Jesus himself.

Zie ook

• Jezus (historisch)
• Jezus (traditioneel-christelijk)
• Openbaar optreden van Jezus
• Gelijkenissen van Jezus

Bronnen, noten en/of referenties

• Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Raising of Jairus' daughter op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.

Gebruikte literatuur

• Donahue, John R., Daniel J. Harrington (2005), The Gospel of Mark. ISBN 0-8146-5965-9.
• Edwards, James R. (1989). Markan Sandwiches. The Significance of Interpolations in Markan Narratives. Novum Testamentum 31 (3) (JSTOR). ISSN: 0048-1009. DOI: 10.2307/1560460.
• Godet, Frédéric (1889), A commentary on the Gospel of St. Luke. T. & T. Clark, Edinburgh.
• Keene, Michael (2002), St Mark's Gospel and the Christian faith. ISBN 0-7487-6775-4.
• Lange, Johann Peter (1960), A commentary on the Holy Scriptures. Zondervan.
• Shepherd, Tom (1995). The Narrative Function of Markan Intercalation. New Testament Studies 41 (4): 522–540 (Cambridge University Press (CUP)). ISSN: 0028-6885. DOI: 10.1017/s0028688500021688.
• Walvoord, John F., Roy B. Zuck (1983), The Bible Knowledge Commentary. ISBN 0-88207-812-7.

Noten

Referenties

Mediabestanden

Zie de categorie Raising of Jairus' daughter van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Categorie:Nieuwe Testament Categorie:Wonder van Jezus