Moraal
Dit artikel beschrijft moreel gedrag. Voor de morele mentale toestand zie moreel
Moraal (of zeden) is de opdeling van de handelingen (ofwel gedragingen), in een gegeven (voorgestelde of bestaande) maatschappelijke context, in handelingen die correct zijn of als wenselijk worden gezien en handelingen die dat niet zijn. Voorbeelden: seksuele zeden (of seksuele moraal; strengere varianten worden ook wel aangeduid als kuisheid), manieren, etiquette, natuurwet (ethiek), medische ethiek, humanitaire principes. Het filosofisch vakgebied van de ethiek richt zich op de vraag 'wat is een goede moraal?'. Soms wordt het woord ethiek gebruikt voor moraal, maar doorgaans betekent ethiek, moraalfilosofie waaronder valt de verdediging van een moraal. Bovengenoemd onderscheid kan gedefinieerd of beschreven worden d.m.v. een gedragsregel. Met een universele moraal of moraliteit (morele universaliteit) wordt doorgaans een moraal bedoeld, met een morele gedragsregel die geldt voor of kan worden toegepast op alle gelijke personen en onafhankelijk is van ordening. Personen kunnen bijvoorbeeld als gelijken worden gezien indien ze moreel bekwaam waren voor de te evalueren situatie. Vaak wordt hieraan toegevoegd dat de moraal altijd en overal en in elke situatie geldt of kan worden toegepast. Een handeling is immoreel als het ingaat tegen de wetten van de moraal en moreel indien het eraan voldoet. Iets is amoreel als het niets met goed of kwaad te maken heeft. Men kan spreken van een bepaalde moraal of zedenleer.
Daarnaast wordt het begrip moraal gebruikt in de betekenis van zedenles. De moraal is dan het motief van een verhaal, de achterliggende gedachte of aanleiding. Motieven worden in elk soort literatuur gebruikt, ingebed in de tekst, vaak op het eerste gezicht niet te herkennen, tenzij je het verhaal ontleedt. Oudere voorbeelden zijn de parabel en het sprookje, maar ook in recente vormen, zoals stripverhalen, wordt een moraal ingebracht. Een eenvoudig voorbeeld geldt de recente verhalen van Suske en Wiske, die dikwijls over de natuur en haar bescherming gaan.
Moraal wordt in hoge mate bepaald door traditie en de normen / normen en waarden van de samenleving waar iemand deel van uitmaakt. Zo bestuderen antropologen samenlevingen over heel de wereld. Zij beschrijven de zeden, moraal van volkeren, en merken op hoe sterk verschillend of gelijkend deze zijn met die van andere groepen. Wat 'immoreel' is in de ene samenleving kan dus 'normaal' gedrag zijn in een andere samenleving. Antropologe Celia Green maakte bijvoorbeeld een onderscheid tussen 'tribale' (stammen-) en 'territoriale moraal' De laatste bevat tal van verbodsbepalingen die het grondgebied en het eigendom afbakenen en beschermen. Territoriale moraal is echter wel tolerant, zolang een persoon zich niet bemoeit met het eigendom van een ander. Daarentegen is tribale moraal normatief, het legt de normen van het collectief op aan het individu. Deze normen zijn echter arbitrair, cultureel afhankelijk en 'flexibel', terwijl territoriale moraal zich richt op regels die universeel en absoluut zijn, zoals Kants 'categorische imperatief' .
