Zigeunermonument

Sinds 1978 verrijst in steeds meer Nederlandse gemeenten een 'zigeunermonument'. De zigeuners (Roma en Sinti) waren, evenals de Joden, een van de hoofdgroepen waarop de vernietigingsdrift van de nazi's zich richtte. Doordat de nazi’s geen registratie bijhielden van de moord op de Roma en Sinti, weet men nog steeds niet hoeveel er zijn omgekomen. Als betrouwbaarste schatting wordt een aantal tussen 400.000 en 500.000 genoemd.

Zie Zigeunervervolging voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Na de Tweede Wereldoorlog heeft het lang geduurd voor men de tragedie van de Roma en Sinti erkende als gelijkwaardig aan het lot van de Joden. De Sinto Häns'che Weiss maakte in de jaren zeventig van de twintigste eeuw in Duitsland een plaat waarop hij over de vervolging van de zigeuners (Romani: Porajmos) zong in zijn eigen taal. Pas in 1978 werd in Amsterdam een monument opgericht voor de vermoorde Roma en Sinti. Het Monument met de 102.000 Stenen in Kamp Westerbork (onthuld op 15 juli 1992) herinnert aan de 102.000 Joden, Roma en Sinti die vanuit Nederland werden gedeporteerd en het niet overleefden. Op de kop van de stenen is een davidster (voor de Joodse slachtoffers), een vlammetje (voor de Roma en Sinti) of geen teken (voor de in Westerbork gefusilleerde verzetsstrijders) te zien. Sindsdien zijn er verschillende monumenten gevolgd.

Voorbeelden van zigeunermonumenten in Nederland zijn:

Het Zigeunermonument Hel en vuur in Amsterdam, onthuld op 25 november 1978: het eerste monument ter wereld voor Roma en Sinti
Het Monument voor de gedeporteerde zigeuners in Beek, onthuld op 16 mei 1993
Het Roma- en Sinti-monument in Den Haag, onthuld op 27 maart 2006 (onderdeel van dit monument is een herinneringsplaquette die in 1990 werd onthuld)
Het Zigeunermonument in Drachten, onthuld op 18 januari 2007
Het monumentje voor Settela Steinbach in de parochiekerk van Buchten, onthuld in 2009
Aan de Weesperstraat in Amsterdam is op 19 september 2021 het Holocaust Namenmonument onthuld door koning Willem-Alexander en Jacques Grishaver, voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité, ondanks protest van de buurt.^[1] Het is het eerste nationale gedenkteken waarop de namen van alle slachtoffers van de holocaust en de porajmos genoemd worden, die geen graf hebben.^[2] Volgens de planning is het monument in 2021 gereed gekomen.^[3]