Dioxine

3D model van de meest giftige dioxine

2,3,7,8 tetrachloordibenzo-p-dioxine

2,3,7,8 tetrachloordibenzofuraan

Een dioxine is een verzamelnaam voor een groep van organische verbindingen, waaronder enkele zeer giftige, die kunnen ontstaan bij verbranding van materialen die chloor en veel chloriden (zoals gechloreerde koolwaterstoffen en keukenzout) bevatten.

Onder de aanduiding dioxine vallen ongeveer 210 dioxinen en furanen. Hiervan zijn er zeventien sterk giftig. Een van de eerste symptomen van blootstelling aan dioxinen is het ontstaan van chlooracne.

Dioxinen zijn onder te verdelen in twee klassen:

• Polygechloreerde dibenzo-p-dioxinen (PCDD);
• Polygechloreerde dibenzofuranen (PCDF).

De zeventien giftigste dioxinen hebben een chlooratoom op de posities 2, 3, 7 en 8. Het giftigste dioxine is 2,3,7,8-TCDD (2,3,7,8-tetrachloordibenzo-p-dioxine).

Dioxines ontstaan vooral bij de verbranding van chloorhoudende kunststoffen.

Dioxines zijn in vet oplosbaar en kunnen zich daardoor ophopen in plantaardige en dierlijke vetten.

Effecten van dioxines op de hersenen van mensen en dieren

Uit dierenexperimenten blijkt dat deze stoffen schadelijk zijn voor de zich ontwikkelende hersenen.

Bij de volgende opgenoemde situaties zijn mensen onderzocht op de gevolgen, waarbij door ongeluk blootstelling heeft plaatsgevonden.

• Bij ongeboren kinderen die via de placenta aan deze stof werden blootgesteld.
• Na de bevalling, bij in vet oplosbare stoffen die via de moedermelk zijn overgedragen.

Uit onderzoek is gebleken dat de negatieve effecten van deze stof op het cognitief en motorisch functioneren van jonge kinderen aantoonbaar waren.

Schadelijke gevolgen van blootstelling aan dioxine

Chlooracne, leveraandoeningen en kanker.

Ontstaan van dioxinevervuiling

Dioxine komt van zichzelf al voor in de natuur, zoals bij bosbranden en vulkaanuitbarstingen. Alleen is de hoeveelheid vrijgekomen dioxine bij natuurfenomenen kleiner dan bij branden veroorzaakt door mensen, bijvoorbeeld het verbranden van huisafval in de tuin.

De meeste afvalverwerkingsbedrijven hebben verbrandingsfilters die de verspreiding van dioxine in de atmosfeer moeten verhinderen.

Brand veroorzaakt het vrijkomen van dioxine. Als bijvoorbeeld auto's, huizen of bedrijven in brand staan, wordt dioxine gevormd en verspreid in de atmosfeer. In derdewereldlanden zorgt het verbranden van elektronica, om metalen terug te winnen, voor dioxinevervuiling.

Producten die dioxine bevatten

Via verontreinigde lucht en water komen dioxines terecht in voedsel. Dioxine zit voornamelijk in vis, vlees, melk, kaas en eieren. Doordat mensen deze producten eten, komt de dioxine in hun lichaam terecht. Mensen slaan dioxine op in hun lichaamsvet, waar het heel langzaam uit verdwijnt. Ook moedermelk bevat een beperkte hoeveelheid dioxines.

Ongevallen en incidenten

• In de Vietnamoorlog (1961-1971): in het ontbladeringsmiddel "Agent Orange"
• In 1963 bij een ontploffing bij Philips-Duphar te Amsterdam. Bij het opruimen van de fabriekshal werden schoonmakers blootgesteld aan de dioxinen, waardoor er zo'n vijftig schoonmakers ziek werden, van wie er uiteindelijk vier overleden.
• In Seveso kwamen in 1976 grote hoeveelheden dioxine vrij uit een chemische fabriek. Er waren geen dodelijke slachtoffers.
• In 1978 was dioxine een van de stoffen waardoor de Love Canal-wijk in de stad Niagara Falls in de staat New York ontruimd moest worden.
• Dioxine veroorzaakte de evacuatie van Times Beach in Missouri in 1983.
• Delen van de chemische fabriek Sponala in Neratovice (Tsjecho-Slowakije) werden sterk vervuild door dioxines in de jaren 1960. Tientallen werknemers werden ernstig ziek.
• Rond 1989 speelde De Lickebaert-affaire een grote rol in Rijnmond waarbij dioxine in kaas werd gevonden dat besmet werd door rookgassen van onder andere AVR en AKZO
• In 1999 had België een dioxinecrisis: dioxines en pcb's waren via veevoeder in de voedselketen terechtgekomen.
• De Oekraïense politicus Viktor Joesjtsjenko werd vergiftigd met hoge doses dioxines in 2004. Het duurde twee jaar voor de verminking in zijn gezicht verdween.
• Oktober 2004: Ongeveer 1500 bedrijven in Nederland, Duitsland en België mochten geen dieren laten slachten of melk leveren, omdat er een te hoog dioxinegehalte in de melk en het vet was aangetroffen. De dioxine bleek afkomstig van mergelklei uit Duitsland, die gebruikt werd om aardappels te sorteren. De schillen werden verwerkt in veevoer. De melk en het vlees van deze dieren zijn niet in de voedselketen terechtgekomen.
• In januari 2006 werd bekend dat opnieuw dioxine in varkensvoer terechtgekomen is in België. Dit keer was de dioxine afkomstig uit verontreinigd zoutzuur dat wordt gebruikt voor het verwijderen van vet van botten.
• In juli 2010 was er in Valkenswaard een brand in een plasticfabriek. Bij nader onderzoek bleken er toch schadelijke stoffen, waaronder dioxines, te zijn vrijgekomen.
• In september 2010 werd bekend dat er in Nederland al jaren paling met een dioxinegehalte hoger dan de Europese norm verkocht werd en dat desondanks door Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij geen vangstverbod wordt ingesteld.
• Begin 2011 bleek dat er in Duitsland, door verwerking van vervuilde vetten in veevoer, ruim 150.000 ton veevoer pluimvee- en varkensvoer vervuild is geraakt met dioxine. Inmiddels zijn meer dan 4700 boerderijen in Duitsland, voornamelijk varkenshouderijen, uit voorzorg op slot gedaan.
• Naar aanleiding van een brand in Moerdijk op 5 januari 2011 bij een chemische fabriek zijn er door het RIVM verhoogde dioxinegehaltes gemeten in dichtbijgelegen gemeentes. De waarden waren weliswaar duidelijk verhoogd, maar die verhoging zou niet heel veel afwijken van de waarden die in het betrokken gebied in deze tijd van het jaar voorkomen. In een later rapport wordt dat standpunt door het RIVM herbevestigd.

Externe link

• MIRA - Milieurapport Vlaanderen: achtergrondinformatie over de dioxineproblematiek in Vlaanderen (Nederlands)

Bronnen

Mediabestanden

Zie de categorie Dioxins van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.