Gebruiker:IJzeren Jan/Hoogijslands versie 2006-11-07

Het Hoogijslands (háfrónska) is de benaming van een een geconstrueerde woordenlijst, met de bedoeling om leenwoorden uit het moderne IJslands te verwijderen. Het is een eenmansproject van de uit het Belgische Lier afkomstige Jozef Braekmans. Het Hoogijslands bevat een ultrapuristisch samenstelsel van bestaande IJslandse neologismen en andere neologismen die door Braekmans zelf zijn bedacht. De meeste van deze woorden hebben geen acceptatie verkregen van het algemene publiek en de woorden van de lijst worden nergens daadwerkelijk gesproken.

Naam

De IJslandse naam 'háfrónska' is gevormd naar het voorbeeld van de naam 'høgnorsk' (Hoognoors), de meeste conservatieve vorm van het Nynorsk. Frónska is een dichterlijke benaming voor de IJslandse taal en is afgeleid van frón, een van de namen voor de aarde die vermeld staan in de Snorra-Edda.

Oorsprong en status

Braekmans, die zich ook wel van de zelfbedachte verijslandste naam 'Timbur-Helgi Hermannsson' (Timmer-Heilige Hermanszoon) bedient, heeft oude en in onbruik geraakte neologismen gecompileerd en samengevoegd met eigen nieuwvormingen ter vervanging van leenwoorden waarvoor geen in zijn ogen zuiver IJslands woord bestond. Braekmans begon zijn hobby in 1992. Vanaf 1998 maakte hij uitvoerig gebruik van Internet om zijn activiteiten onder de aandacht van een groter publiek te brengen. Hij postte veelvuldig op opvallende en agressieve wijze op de IJslandse nieuwsgroep 'is.islenska'. Een eerste presentatie van zijn woordenlijst verscheen op Internet in 2000 onder de naam 'Nýyrðasmiðja Málþvottahús' in samenwerking met de Nederlandse taalkundige Fabian Valkenburg van de 'Bond tegen Leenwoorden'. De IJslandse dominee Pétur Þorsteinsson werd (als betere spreker van het IJslands) gevraagd om op het werk van Braekmans voort te bouwen. Deze Þorsteinsson is momenteel voorzitter van de Hoogijslandse taalbeweging. Het streefdoel van het project is een zo zuiver mogelijke kunstmatige taalvorm voor IJslanders te ontwikkelen, waarbij het gaat om purisme vanwege het purisme.

Braekmans hobby heeft in IJsland enige aandacht gekregen in de media. Voor de natuurlijke ontwikkeling van het IJslands hebben Braekmans' activiteiten geen relevantie. Er is slechts een fanatieke aanhang onder de puristen met wie Braekmans sedert enkele jaren samenwerkt. Evenmin als het Hoognoors (Høgnorsk) in Noorwegen, heeft deze kunstmatige variant van het IJslands geen officiële status.

Het project heeft enige media-aandacht gekregen in IJsland. Enkele kranten besteedden een artikel aan de taal, de krant DV had in 1999 een interview met Braekmans. In november 2005 besteedde de IJslandse televisiezender 'Stöð 2' in een luchtig nieuwsprogramma enkele minuten aandacht aan het project. Het IJslandse radiostation Rás 2 heeft een wekelijks radioprogramma met ongebruikelijke IJslandse woorden, waarin zo nu en dan Hoogijslandse woorden geintroduceerd worden, waarbij bij wijze van spel de betekenis geraden kan worden. In de taalwetenschap is het Hoogijslands geen onderwerp van serieuze aandacht.

Waar het Hoogijslands op het Internet ter sprake komt, volgen er veelal zeer agressieve discussies door voorstanders van deze woordenlijst met artificiële IJslandse neologismen.

Ultrapurisme

De nadruk ligt op ultrapurisme. Dit betekent dat letterlijk alles vertaald wordt, dus ook eigennamen, aardrijkskundige namen, scheikundige namen, namen van planeten, enz. Kenmerkend voor het Hoogijslands is het gebruik van poëtische omschrijvingen voor wetenschappelijke termen. De eerste uitingen van deze extreme vorm van taalzuivering gaan terug tot de neologistische buitensporigheden van de 19de eeuwse dichtergroep 'Fjölnismenn'. In hun magazine Skínir vertaalden zij onder andere de eigennamen Robert Peel en John Russell respectievelijk als 'Hróbjartur Píll' en 'Jón Hrísill'. Plaatsnamen als Caïro en Buenos Aires werden vertaald als respectievelijk 'Sigurborg' en 'Góðviðra'. Ook de uitzonderlijk puristische vertaling van Goethe's Faust door Bjarni Jónsson frá Vogi was een inspiratiebron. Zo vertaalde deze het eeuwenlang ingewortelde leenwoord 'náttúra' (natuur) als 'eðlisheimur'.

Kritiek

Op IJslandse Internetfora wordt gediscussieerd over de taal, waarbij naast bewondering ook kritiek klinkt. De woorden van Braekmans' lijst worden nergens ter wereld gesproken. Het extreme taalpurisme, waarbij ook leenwoorden uit andere Scandinavische talen uit de taal worden geweerd, wordt niet realistisch genoemd. Dit zou de gehele geschiedenis van IJsland ontkennen waarin de eerste bewoners van IJsland Noren, Zweden en Ieren waren, terwijl IJsland voor die tijd (voor 874) niet daadwerkelijk bewoond was en dus geen 'eigen' lokale cultuur en taal had. Het verwerpen van leenwoorden uit de andere Scandinavische talen staat daarmee gelijk aan het stellen dat de IJslandse taal en cultuur uit het niets zijn ontstaan. Het Hoogijslands is daarmee te beschouwen als een particulier initiatief, dat een lijst van kunstmatig bedachte woorden tot resultaat heeft die geen enkele relatie heeft tot de historische werkelijkheid achter het hedendaagse IJslands.

Zie ook

• Katharevousa
• Taalpurisme

Externe links

• Centrum van de hoogijslands taal
• Debat over Hoogijslands op de site 'Language hat'
• Een rubriek over het hoogijslands in het IJslandse nieuwsprogramma 'Ísland í dag' (IJsland Vandaag) over het Hoogijslands

{{kunsttaal}}