Gebruiker:PeHa/Ruimte-trilogie
De Ruimte-trilogie,[1] ook wel Ransomtrilogie genoemd,[2] is een drietal theologische sciencefictionboeken van de Britse schrijver en letterkundige C.S. Lewis, die ook de Kronieken van Narnia schreef.
De trilogie bestaat uit Malacandra - Ver van de Zwijgende Planeet (1938), Perelandra - Een reis naar Venus (1943) en Thulcandra - Confrontatie op Aarde (1945).
Algemeen[bewerken | brontekst bewerken]
Aanleiding en indeling[bewerken | brontekst bewerken]
Het schrijven aan de ruimte-trilogie begon in 1937. In feite is de Ruimte-trilogie voortgekomen uit een soort weddenschap tussen J.R.R. Tolkien en Lewis. Beiden vonden dat ze in de literatuur uit hun tijd te weinig tegenkwamen van wat zij leuk vonden. Ze besloten daarom hun eigen werken te schrijven, waarbij Lewis over de ruimte en Tolkien over de tijd. Bij Lewis kwam hier de Ruimte-trilogie uit voort, bij Tolkien resulteerde dit in de vele verhalen over Midden-aarde.[3][4]
Vermoedelijk is het van tevoren niet direct Lewis' plan geweest om een trilogie te schrijven, maar liep dit min of meer vanzelf. Met de eerste twee boeken, Malacandra en Perelandra, wordt vooral aangegeven hoe de wereld had kunnen zijn (zonder zondeval), en in Thulcandra wordt laten zien hoe de wereld ís (met zondeval).[5] In het tweede boek wordt een bijna-zondeval op Venus beschreven, wat daardoor als overgang kan worden gezien. Er heerst onduidelijkheid en onenigheid over de authenticiteit van de schrijver van The Dark Tower, een conceptverhaal waarin Ransom ook de hoofdrol heeft.
Invloeden[bewerken | brontekst bewerken]
Het beste werk dat Lewis naar eigen zeggen in deze sciencefictioncategorie over de ruimte had gelezen, was The First Men in the Moon (1901) van H.G. Wells. In de Ruimte-trilogie zijn dan ook veel invloeden van dit boek terug te vinden; vooral het verhaal Malacandra heeft veel gemeenschappelijk met dit werk van Wells;[6] het verhaal wordt daarin ook aangehaald.
Lewis was een mediëvist; hij had grote kennis van de Middeleeuwse literatuur. Hij wijdde hier meerdere boeken en lezingen aan.[7] Ook voor de ruimte-trilogie putte hij hier veel inspiratie uit. Lewis liet zich in de drie verhalen bijvoorbeeld gedeeltelijk leiden door de opvattingen van de Griekse geleerde Claudius Ptolemaeus. Kenmerkend in diens opvattingen is onder meer het denkbeeld dat de Aarde het middelpunt van het heelal is. Hoewel dit later wetenschappelijk is ontkracht en deze gedachte als egoïstisch werd gezien omdat in deze opstelling 'alles om de mens zou draaien', zag Lewis hierin een tegenovergestelde gedachte: wanneer de aarde in het centrum staat, is deze het verst van de hemel verwijderd en daarmee eigenlijk het slechtst af.[8][9]
Lewis schreef met de ruimte-trilogie een 'interplanetaire' christelijke mythologie. Bij de Oyarsa baseerde Lewis zich op de idee van platonist Bernardus Silvestris uit de twaalfde eeuw, die al schreef over Oyéresu die als Aartsengelen heersen over verschillende planeten.[10] Daarnaast werd de beduiding hnau al vaker gebruikt, waaronder door Lewis' vriend J.R.R. Tolkien in Sauron Defeated (The Notion Club Papers). In datzelfde boek wordt ook een conversatie over de Ruimte-trilogie beschreven.
Personages[bewerken | brontekst bewerken]
De naam van de hoofdpersoon in de trilogie, Ransom, blijkt in het eerste boek fictief te zijn. Hij lijkt naar Lewis zelf te zijn gevormd, maar eveneens wordt hij vergeleken met Tolkien, die ook gespecialiseerd was in talen (filologie). Hoewel Tolkien een paar van zijn ideeën inderdaad 'verlewist' in Ransom terugzag, dacht hij niet dat hij werkelijk als beeld van hem was 'geschapen'. Lewis zelf gaf aan dat Ransom een filoloog moest zijn om snel de interplanetaire taal, Hressa-Hlab, eigen te maken.[11] Humphrey Carpenter vergelijkt hem daarnaast met Charles Williams, om zijn spirituele kracht (met name in Thulcandra). Opvallend is dat ook R.E. "Humphrey" Havard, die eveneens lid was van de Inklings, een rol in Perelandra krijgt als vriend van Ransom en Lewis.[12] Lewis zei dat Ransom een Christusfiguur is, maar slechts in de betekenis van hoe elke christen zou moeten zijn en hoe van elke christen verwacht wordt om Christus na te volgen.[13]
Er zijn verschillende speculaties en gedachten over Weston en Devine, die de slechte partij in het boek vertegenwoordigen. Veelal wordt beweerd dat Weston is gebaseerd op J.B.S. Haldane, van wie veel opvattingen uit zijn boek Possible Worlds en Man's Destiny zijn terug te zien. Volgens Lewis zelf is Weston een samenstelling van verschillende personen. Dit blijkt onder meer in Malacandra, waar ook gedachten van onder meer George Bernard Shaw, Herbert George Wells en Henri Bergson terug te vinden zijn. Devine wordt (onder andere door Carpenter)[14] geassocieerd met T.D. "Harry" Weldon, die Lewis' tutor was geweest in Oxford.[11]
Aanval op de wetenschap[bewerken | brontekst bewerken]
Er wordt gedacht dat Lewis in zijn boeken, met name in Thulcandra, de wetenschap aanvalt. Lewis zei echter dat hij niet de wetenschappers aanviel, maar het geloof (door Lewis 'scientism' genoemd) dat met wetenschap alle problemen van de mens en de wereld zijn op te lossen. In het N.I.C.E., het wetenschappelijk instituut in Thulcandra, beschouwde Lewis één man (Hingest) als een echte wetenschapper, maar die wordt vermoord.[15]
J.B.S. Haldane (die, zoals hierboven genoemd, met Weston vergeleken wordt), die zich als een van de eersten op de biochemie toelegde, schreef in 1946 een kritische recensie van de ruimte-trilogie. Hij beschreef Lewis als een van de betere sciencefictionschrijvers, maar beweerde dat Lewis een volkomen verkeerd beeld gaf van de moderne wetenschap en wetenschappers, terwijl Lewis zelf geen enkele kennis van de exacte wetenschappen had. Volgens Haldane gaf Lewis zijn kritiek op de wetenschap omdat deze wetenschappers de wereld zelf durven te verbeteren zonder hulp van geestelijke wezens te verwachten. Haldane vond het een vaststaand feit dat de mensheid wel op eigen kracht vooruit kan komen. Een voorbeeld daarvan zag hij in het feit dat een zesde deel van de aarde van de Mammon (het kapitalisme) bevrijd was, dat volgens hem niet het werk van engelen, maar van mensen was.
Lewis schreef hierop een reactie, maar omdat hij deze niet had afgemaakt is die nooit gepubliceerd. Pas na hun beider dood verscheen het in Of This and Other Worlds. In het stuk blijkt dat Lewis vond dat wanneer Haldane De afschaffing van de mens had gelezen zijn kritiek wellicht waardevoller was geweest, maar Haldane nu onzinnige kritieken levert, terwijl hij beweert dat de mens zichzelf steeds verder kan verbeteren naarmate hij zijn lot in eigen hand neemt.[16]
Malacandra[bewerken | brontekst bewerken]
Zie voor meer informatie het hoofdartikel MalacandraMalacandra verscheen in 1938. Lewis vond de gedachte die in veel sciencefictionverhalen naar voren kwam dat de mens vrijwel altijd rechtvaardiger was dan andere wezens gevaarlijk; in het algemeen, maar ook specifiek voor het christelijk geloof. Vanuit de tegenovergestelde positie, waarin de mens in een gevallen wereld voor de andere wezens onderdoet, schreef hij Out of the Silent Planet.[16]
Malacandra heeft veel overeenkomsten met The First Men in the Moon van H.G. Wells[17] Lewis heeft zich voor Malacandra naast de eerdergenoemde invloeden laten inspireren door het boek A Voyage to Arcturus, het bekendste werk van David Lindsay.[18] Lewis schreef Malacandra vanuit het christelijk geloof, maar dit werd lang niet door iedereen gezien. Lewis vond dit zelf erg jammer, maar tegelijk ook grappig; hij zag dit als een manier om indirect het evangelie te verspreiden.[16]
Perelandra[bewerken | brontekst bewerken]
Zie voor meer informatie het hoofdartikel Perelandra (boek)Perelandra werd oorspronkelijk eveneens als Perelandra (1943) uitgegeven. Het verhaal bestaat voor een belangrijk deel uit een variant op het Bijbelse verhaal in Genesis 3, waarin de duivel Eva verleidt van de verboden vrucht te eten. Het vaste eiland wordt als parallel voor de verboden vrucht wordt gebruikt.[19] Lewis schreef Perelandra een jaar na A Preface to Paradise Lost (1942), een boek over het tien boeken tellende gedicht Paradise Lost (1667) van John Milton. Ook hierin wordt uitgebreid op de zondeval ingegaan.
In het eerste boek reisde Ransom in een raket, maar in het tweede deel wordt hij in een wazig doorzichtige kist voortbewogen. Hoewel dit ongeloofwaardiger kan overkomen prefereert Lewis hier deze opzet, waarschijnlijk om het theologische perspectief waarin het verhaal zich afspeelt te benadrukken. Hierdoor is Perelandra meer poëtisch of theologisch te noemen dan 'wetenschappelijke sciencefiction'.[20]
Thulcandra[bewerken | brontekst bewerken]
Zie voor meer informatie het hoofdartikel ThulcandraThulcandra kwam in 1945 uit. J.R.R. Tolkien zag tot zijn teleurstelling in Thulcandra sterke invloeden van het werk en gedachtegoed van Charles Williams, die met Lewis en Tolkien lid was van de Inklings. Tolkien had bezwaar tegen de paranormale gebeurtenissen in de verhalen van Williams, die volgens hem soms tegen het occulte aanhingen.[21] Williams was van 1917 tot 1928 actief lid geweest van de magische orde Orde der Golden Dawn.[22] Tolkien gaf na de dood van Lewis aan dat deze (vermeende) invloeden één van de oorzaken was van de afnemende vriendschap tussen Lewis en hem.[23]
The Dark Tower[bewerken | brontekst bewerken]
Zie voor meer informatie het hoofdartikel The Dark Tower (roman)In 1977 bracht Walter Hooper, redacteur en biograaf van Lewis, The Dark Tower and Other Stories uit, waarin The Dark Tower en The Man Born Blind waren opgenomen. De eerste zou een onafgemaakt werk zijn van Lewis, dat door Hooper was afgeschreven. Het verhaal lijkt als vervolg op Malacandra te zijn geschreven. Kathryn Lindskoog (1934-2003) meende dat het boek een volledige vervalsing was, maar Hooper weerlegde deze beschuldigingen.[24] Toch verschillen nog altijd de meningen over de authenticiteit van het boek.
Literatuur:
Bronnen en noten:
|
Categorie:Werk van C.S. Lewis Categorie:Sciencefictionboek
de:Perelandra-Trilogie en:Space Trilogy es:Trilogía cósmica fr:La Trilogie cosmique pt:Trilogia Espacial