Prinsjesdag

De Gouden Koets op Prinsjesdag

De Ridderzaal is de plaats waar de troonrede wordt uitgesproken.

Prinsjesdag is een belangrijke dag voor de Nederlandse politiek. Hij vindt elk jaar plaats op de derde dinsdag in september. Op prinsjesdag spreekt het staatshoofd, thans is dat Koningin Beatrix, de troonrede uit. Daarin geeft de regering aan wat het regeringsbeleid zal zijn voor het komende jaar.

Artikel 65 van de Grondwet bepaalt dat op de derde dinsdag van september (...) door of namens de Koning in een verenigde vergadering van de Staten-Generaal een uiteenzetting van het door de regering te voeren beleid gegeven. Artikel 105 lid 2 van de Grondwet voegt daaraan toe dat dit samenvalt met de indiening van de begroting.

Hierop volgen in de Tweede Kamer de algemene beschouwingen, waarna ook de Rijksbegroting wordt besproken (miljoenennota).

Prinsjesdag gaat met veel ritueel gepaard. De koningin maakt een rijtoer met de Gouden Koets door Den Haag, van Paleis Noordeinde naar de Ridderzaal, en de minister van Financiën loopt met een geheimzinnig koffertje rond dat het opschrift "Derde Dinsdag In September" draagt. In dit koffertje bevindt zich de miljoenennota. De inhoud hiervan wordt officieel tot prinsjesdag geheim gehouden, al lekken delen ervan doorgaans uit.

De dames die het uitspreken van de troonrede bijwonen dragen naar gebruik van de laatste jaren opvallende hoeden, die later in de media worden besproken.

Geschiedenis

Vanouds is in de Grondwet bepaald op welke dag prinsjesdag valt. In de eerste helft van de negentiende eeuw werd de zitting van de Staten-Generaal aanvankelijk op de eerste maandag in november geopend, en later op de derde maandag in oktober. Toen in 1848 een eenjaarlijkse begroting werd ingevoerd, wilde de Kamer meer tijd hebben om deze begroting te behandelen. Daarom werd het zittingsjaar van het parlement verlengd door de openingsdatum nog een maand te vervroegen, naar september.

De maandag was echter geen ideale dag. Voor een groot aantal kamerleden uit afgelegen delen van het land, was het moeilijk om op maandag tijdig in Den Haag te zijn. Om te voorkomen dat zij op zondag moesten reizen (zondagsrust), werd bij de grondwetswijziging van 1887 de maandag vervangen door de dinsdag.

De jaarlijkse zitting van het parlement werd niet alleen verlengd door haar vroeger te openen, maar ook door haar later te sluiten. Uiteindelijk reed op maandag, daags voor prinsjesdag, de minister van binnenlandse zaken in een hofrijtuig naar de Ridderzaal om de zitting te sluiten. Minister De Gaay Fortman ging gewoon in zijn dienstauto, maar zijn opvolger Hans Wiegel herstelde de koets in ere en trok zelfs een negentiende-eeuws uniform aan, compleet met steek.

Sinds 1983 spreekt de Grondwet niet meer over de zitting van de Staten-Generaal. Deze hoeft dus ook niet meer geopend en gesloten te worden. Sindsdien is deze dag in de Grondwet gehandhaafd als de dag waarop de troonrede wordt uitgesproken.

De benaming prinsjesdag voor de opening van de zitting der Staten-Generaal raakte rond 1930 in zwang. Oorspronkelijk was prinsjesdag de feestelijk gevierde verjaardag van de stadhouder Prins Willem V (8 maart). In de patriottische tijd werd Prinsjesdag aangegrepen om demonstraties van Oranjegezindheid te houden. Waarschijnlijk is op grond hiervan later besloten de dag van de plechtige opening van de Staten-Generaal ook prinsjesdag te noemen.

Koninklijke stoet

Voorafgaand aan de troonrede trekt er een koninklijke stoet door Den Haag. De koningin maakt een rijtoer met de Gouden Koets van Paleis Noordeinde naar de Ridderzaal. Dit gebruik stamt van 1912, voor die tijd werd gebruik gemaakt van de Glazen Koets, die thans wordt gebruikt bij de generale repetitie van Prinsjesdag.

De koninklijke stoet gaat vergezeld van veel militair vertoon en bestaat achtereenvolgens uit de Koninklijke Militaire Kapel Johan Willem Friso, uit verschillende eenheden te voet en te paard van de Koninklijke Landmacht en de Koninklijke Marechaussee, een koets met daarin prinses Margriet en Pieter van Vollenhoven, en de Gouden Koets]] met daarin Koningin Beatrix, Prins Willem-Alexander en Prinses Máxima.

Langs de route staan erewachten en orkesten van alle krijgsmachtdelen; Het Korps Mariniers staat voor de Ridderzaal, voor Paleis Noordeinde staat de Koninklijke Luchtmacht. De burgerbevolking wordt in de erewacht vertegenwoordigd door groepen van verschillende studentenweerbaarheden, die op het Binnenhof langs de route staan. De deelname van de studentenweerbaarheden aan de route is overigens niet geheel zonder controverse. In 1990 presteerde de delegatie van de Leidse weerbaarheid het om zonder geweren aanwezig te zijn, en de delegatie uit Delft verscheen zelfs in brasjas in plaats van in ceremonieel tenue. Daarbij zouden de Delftse studenten tevens liederen uit hun groentijd hebben aangeheven (over drankmisbruik en dames van lichte zeden) bij het passeren van de Gouden Koets. De Koningin was niet te spreken over het gedrag van beide weerbaarheden. De gemoederen liepen zo hoog op, dat de beide verenigingen hierop haast bij koninklijk besluit voor een jaar geschorst van deelname aan de ceremonie op Prinsjesdag, en voor even kwam zelfs de deelname van studentenweerbaarheden überhaupt aan de erewacht ter discussie te staan.

Plaats van het staatshoofd

Prinsjesdag ontleent een groot deel van zijn luister aan de rol van de Koningin en haar Huis. Maar onomstreden is die rol nooit geweest. Al in 1872 uitte Abraham Kuyper in De Standaard kritiek op het voorlezen van de troonrede door de koning. Gezien de in 1848 ingevoerde ministeriële verantwoordelijkheid diende volgens hem een der ministers deze taak uit te voeren. Maar in zijn regeerjaren heeft hij de traditie in ere gelaten.

Honderd jaar na Kuyper kwam kamervoorzitter Vondeling met een voorstel tot wijziging van het scenario: de Koningin zou voortaan bij het uitspreken van de troonrede niet worden omringd door de leden van haar Huis, maar door de leden van haar regering.

Prinsjesdag.nl

Eind 2000 ontstonden er juridische problemen rond de domeinnaam Prinsjesdag.nl. De domeinnaam was geregistreerd door een onbekende particulier die daar een leuke en informatieve website van wilde maken rond het thema Prinsjesdag. De site werd, samen met de bijpassende domeinnamen troonrede.nl en miljoenennota.nl, toepasselijk de Prinsjesdag Sites genoemd.

Dit goed bedoelde initiatief monde uit in een reeks rechtszaken omdat de Overheid de domeinnamen voor zichzelf opeiste. Iets wat de Overheid in de tijd veelvuldig deed: domeinnamen opeisen die het zelf jaren lang ongeregistreerd had gelaten. De rechtszaak rond de Prinsjesdag Sites monde echter uit in een debacle voor de Staat. Vele kostbare procedures werden er gevoerd tot en met het gerechtshof aan toe om te horen te krijgen dat de Prinsjesdag Sites gewoon in handen mochten blijven van die particulier die er wat leuks mee wilde doen.

Het geheel aan procedures rond dit thema is wat in de volksmond de Prinsjesdag Kees is gaan heten. En hoewel de Staat de rechtszaken al 2003 verloren heeft doet het elk jaar zijn best om te voorkomen dat de Prinsjesdag Sites on-line zijn. De redactie van de Prinsjesdag Sites heeft moeten constateren dat de Prinsjesdag Sites afgelopen jaren steeds op of rond Prinsjesdag professioneel gehackt werden door iemand met een Haags IP-nummer en dat het ministerie van finacien toepasselijke verwijzingen in Wikipedia naar de Prinsjesdag Sites verwijdert.

Zie ook

• Verantwoordingsdag

Externe links

• Officiële interdepartmentale website Prinsjesdag
• De Prinsjesdag Sites, met de leuke en serieuze kanten van Prinsjesdag