Blond

Voor het gelijknamige bier, zie Blond (bier). Voor de gemeente in Frankrijk, zie Blond (Haute-Vienne).

Lichtblond haar

Een blonde jongen in Vanuatu, ten zuiden van de Salomonseilanden.

Percentage lichtharigen onder de bevolking: geel 80% - oranje 50-79% bruin 20-49% - donkerbruin 1-19% - zwart bijna 100% donkerharigen onder de autochtonen.

Blond is de aanduiding voor een aantal lichte haarkleurvarianten die van origine in het bijzonder voorkomen in de gematigde klimaatzones. Als zodanige varianten kunnen onderscheiden worden:

• Witblond (in beginsel vooral voorkomende in het hoogste noorden en ook nu nog met name in Scandinavische landen);
• Halfblond (in beginsel in de minder noordelijke regionen van de gematigd klimaatzone, waar het klimaat al iets zonniger is, deze variant wordt ook wel peper-en-zout-blond genoemd);
• Goudblond;
• Oranjeblond (veelal rood, of rossig genoemd);
• Donkerblond.

Over de herkomst en de oorspronkelijke betekenis van het woord blond bestaat geen duidelijkheid.

Gering percentage mensheid

Het percentage mensen met blond haar is wereldwijd gezien naar schatting minder dan vijf. Tot voor kort dacht men dat blond alleen in Europa voorkwam, met name boven de lijn die ruwweg loopt van de Britse Eilanden over het Noorden van Nederland, Duitsland en Polen naar de Kaukasus. Vooral in Noord Europa is blond wijdverbreid, met percentages van boven de 80. In Nederland was in de provincie Groningen het geschatte aandeel blondharigen in 1937 met 81% het hoogst.

Buiten het hierboven genoemde gebied heeft onderzoek uit 2012 aangetoond dat ook in Oceanië de haarkleur blond van oorsprong voorkomt, onder meer op de Salomonseilanden.

Invloed van de leeftijd op de blondheid

Blond haar wordt met het ouder worden steeds donkerder. Is een groot percentage van de kleuters in Nederland bijvoorbeeld nog medium-blond of witblond, in de puberjaren is dat doorgaans medium-blond dan wel donkerblond, waarna lichte tinten uit het haar blijven afnemen met de jaren. Bij mensen met een oranjeblonde haarkleur verloopt dit proces ongeveer hetzelfde maar meestal wel iets langzamer. Zij worden meestal eerst goudblond. Naar men zegt worden blondharigen op latere leeftijd overigens ook eerder grijs vergeleken met mensen met een andere haarkleur.

Verondersteld uitsterven

In het mode- en lifestyleblad Vogue verklaarde de hoogleraar genetica Steve Jones van de Universiteit van Londen in 1996 dat het 'blonde gen' naar verwachting zal verdwijnen. Met het blonde gen wordt het gen bedoeld, dat ervoor zorgt, dat haar blond is. Door de sterk vergrote mobiliteit van mensen zou het aantal tot voortplanting leidende contacten van blondharigen met donkerharigen zo sterk zijn vergroot dat het 'donkere-haar gen' - dat veelal domineert, het 'blonde gen' verdringt. Zijn werk inspireerde anderen die eveneens het uitsterven van blonde mensen voorspellen.

In 2002 publiceerde de BBC een artikel over een Duits onderzoek waaruit zou blijken dat blonde mensen in 200 jaar zouden uitsterven. Later bleek dit onderzoek een hoax te zijn. Desondanks werd het in 2006 wederom genoemd en door de Engelse dermatoloog Jonathan Rees op grond van populatiegenetische argumenten weerlegd, in de The Sunday Times.

Ook eerder was het 'uitsterven' van blondharigen voorspeld, maar door het belang van seksuele selectie kunnen de relevante genen mogelijk lang in de populatie blijven bestaan.

Veronderstelde evolutie

Europa

Japans onderzoek stelde vrij recentelijk aanwijzingen gevonden te hebben, dat de speciale mutatie van het haarkleurgen MC1R die de blonde kleur veroorzaakt, niet ouder geweest kan zijn dan zo'n 11.000 jaar. In Europa bestaat daarbij een opmerkelijke genetische variatie van het gen met zeven verschillende basistypen. Dit leverde voor de heersende 'Out of Africa'-theorie van de menselijke evolutie, die onder andere stelt dat de moderne mens enkele tienduizenden jaren geleden vanuit het zuiden naar Europa gemigreerd is, de vraag op, hoe in een zo korte tijd een zo verregaande evolutionaire verandering plaatsgehad zou kunnen hebben. De alternatieve multiregionale theorie die veronderstelt dat er menging heeft plaatsgevonden met al honderdduizenden jaren aanwezige populaties Neanderthalers, stelt die vraag niet.

Bio-antropoloog Peter Frost kwam in een publicatie uit 2006 in Evolution And Human Behavior tot de theorie, dat er een mannentekort ontstond aan het eind van de laatste ijstijd doordat de jacht vanwege de snel veranderende omstandigheden gevaarlijker werd. De concurrentie tussen de vrouwen over de beschikbare mannen zou daardoor verhevigd zijn. Uit veel ouder psychologisch onderzoek zou men kunnen concluderen dat het verkiezen van een blonde haarkleur een aangeboren constante is van de menselijke psychologie en dit blonde vrouwen in de ogen van mannen aantrekkelijker maakt. Een mutatie zou zich dus door deze selectiedruk snel over de in die tijd vermoedelijk zeer kleine populatie mensen in Europa hebben kunnen verspreiden.

Oceanië

In mei 2012 is in Science een studie verschenen die aantoont dat een mutatie van TYRP1 de blonde kleur veroorzaakt bij inwoners op de Salomonseilanden. De frequentie ligt daar tussen de 5 en 10 procent. Eerder nam men aan dat de haarkleur blond in Oceanië het resultaat was van de Europese ontdekkingsreizigers, handelaars en anderen die daar in de vorige eeuwen een bezoek brachten. De eilanders zelf gaven een aantal alternatieve verklaringen voor het blonde haar, zoals blootstelling aan de zon, of een dieet rijk aan vis. Nu aangetoond is dat het gaat om een mutatie die niet in Europa voorkomt, is duidelijk dat de blonde haarkleur op minstens twee plaatsen onafhankelijk van elkaar is ontstaan.

Zie ook

• Blonderen
• Haarkleur
• Huidskleur

Literatuur

• Joanna Pitman, Blond. De geschiedenis van de blondine. Van Afrodite tot Madonna, 2003, ISBN 9789050005319 (vertaling van On Blondes, 2003)

Noten

Mediabestanden

Zie de categorie Blond hair van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.