Formateur
Een formateur is een persoon die in het kader van een kabinetsformatie een kabinet vormt. In Nederland wordt de formateur sinds 2012 door de Tweede Kamer benoemd in plaats van door de Koning. De formateur is vaak de beoogde minister-president. In België benoemt de koning der Belgen de formateur, die later meestal eerste minister wordt.
Voordat een formateur met zijn werkzaamheden begint, hebben doorgaans een of meer informateurs een concept-regeerakkoord opgesteld dat zij met de beoogde coalitiepartners zijn overeengekomen. Bovendien hebben de informateurs het staatshoofd een formateur aanbevolen.
Waren in vroegere jaren formateurs degene die het hele proces tot de vorming van een nieuw kabinet begeleidden, inmiddels is gegroeid dat daaraan voorafgaand informateurs worden aangesteld en is de formateur meer en meer verworden tot de beoogd nieuwe minister-president of eerste minister. Als de informatiefase slaagt dan bevelen de informateurs een formateur aan. Vaak wordt dat dan de nieuwe minister-president of eerste minister.
België[bewerken | brontekst bewerken]
In België wordt de formateur benoemd door de koning. Dit gebeurt na raadpleging van een aantal politici en adviseurs uit de financiële en socio-economische wereld. De formateur is meestal de leider van de politieke partij die bij de parlementsverkiezingen de grootste winst boekte of het grootste aantal zetels behaalde. Anders dan in Nederland, waar de formateur zijn opdracht in beraad houdt tot de afronding van zijn taak, aanvaardt de formateur zijn opdracht voor het begin van zijn werkzaamheden. Slaagt de formateur niet in zijn taak, dan geeft hij de formatieopdracht terug en benoemt de koning een andere formateur. In moeilijke politieke omstandigheden en tegenwoordig vrijwel altijd, wordt de taak van de formateur voorbereid door een informateur, meestal een ervaren politicus, die een informatieronde belegt.
In 2014 bij de vorming van een nieuwe federale regering stelde Filip van België uitzonderlijk twee formateurs aan, de zogenoemde coformateurs Kris Peeters en Charles Michel. De laatste werd uiteindelijk de premier of eerste minister. Op 23 september 2020 werd deze formule herhaald met de aanstelling door koning Filip van de coformateurs Alexander De Croo en Paul Magnette. Nu werd de eerste uiteindelijk de premier of eerste minister.
Bij de vorming van regeringen in de deelstaten is er geen tussenkomst van de koning. De koning beëdigt alleen nog de minister-president.
Nederland[bewerken | brontekst bewerken]
(kandidaat-)bewindslieden[bewerken | brontekst bewerken]
De formateur benadert vervolgens, in overleg met onderhandelaars van de toekomstige coalitie, kandidaat-ministers en kandidaat-staatssecretarissen. In het eindverslag aan de koning(in) vermeldt de formateur welke ministers en staatssecretarissen bereid zijn toe te treden tot het nieuwe kabinet.
Concept-regeerakkoord[bewerken | brontekst bewerken]
De opdracht kan ook zo ruim zijn dat de (in)formateur het regeerakkoord opstelt. Ook kan hiervoor een nieuwe informateur worden aangesteld. Deze onderhandelt met de coalitiepartijen over de gezamenlijke doelstellingen en de hoofdlijnen van beleid van het toekomstige kabinet. Als ze het eens zijn, leggen ze de afspraken vast in een regeerakkoord. Het nieuwe kabinet is gebonden aan het regeerakkoord en moet de vastgelegde afspraken de komende jaren omzetten in beleid.
Formateurs en informateurs in Nederland[bewerken | brontekst bewerken]
Voor de Nederlandse lijst van (in)formateurs, inclusief verkenners, zie Lijst van Nederlandse (in)formateurs.| Kabinet | Periode | Formateur | Coalitie | Opm. |
|---|---|---|---|---|
| Kabinet-Rutte IV | 16 december 2021 - 9 januari 2022 | Mark Rutte (VVD) | VVD + D66 + CDA + CU | |
| Kabinet-Rutte III | 12 oktober 2017 - 26 oktober 2017 | Mark Rutte (VVD) | VVD + CDA + D66 + CU | |
| kabinet-Rutte II | 1 november 2012 - 5 november 2012 | Mark Rutte (VVD) | VVD + PvdA | |
| kabinet-Rutte I | 7 oktober 2010 - 14 oktober 2010 | Mark Rutte (VVD) | VVD + CDA | Met gedoogsteun van PVV |
| kabinet-Balkenende IV | 9 februari 2007 - 22 februari 2007 | Jan Peter Balkenende (CDA) | CDA + PvdA + ChristenUnie | |
| kabinet-Balkenende III | 5 juli 2006 - 7 juli 2006 | Jan Peter Balkenende (CDA) | CDA + VVD | |
| kabinet-Balkenende II | 20 mei 2003 - 27 mei 2003 | Jan Peter Balkenende (CDA) | CDA + VVD + D66 | |
| kabinet-Balkenende I | 4 juli 2002 - 22 juli 2002 | Jan Peter Balkenende (CDA) | CDA + VVD + LPF | |
| kabinet-Kok II | 20 juli 1998 - 3 augustus 1998 | Wim Kok (PvdA) | PvdA + VVD + D66 | |
| kabinet-Kok I | 29 juli 1994 - 22 augustus 1994 | Wim Kok (PvdA) | PvdA + VVD + D66 | |
| kabinet-Lubbers III | 27 oktober 1989 - november 1989 | Ruud Lubbers (CDA) | CDA + PvdA | |
| kabinet-Lubbers II | 11 juli 1986 - 14 juli 1986 | Ruud Lubbers (CDA) | CDA + VVD | |
| kabinet-Lubbers I | 30 oktober 1982 - 4 november 1982 | Ruud Lubbers (CDA) | CDA + VVD |
Gemeentelijk en provinciaal niveau[bewerken | brontekst bewerken]
Na de invoering van de Wet dualisering gemeentebestuur op 7 maart 2002 en de Wet dualisering provinciebestuur in 2003 heeft de (in)formateur ook op gemeentelijk- en provinciaal niveau zijn intrede gedaan. Voordien was het gebruikelijk dat na Raads- of Provinciale Staten verkiezingen de grootste partij het voortouw nam in de besprekingen om te komen tot een nieuwe coalitie. Inmiddels wordt er vaak van buiten een informateur aangesteld door de betrokken partijen om hen zo als een meer neutraal 'voorzitter' te ondersteunen in het formatieproces voor een nieuw college van burgemeester en wethouders c.q. College van Gedeputeerde Staten en de coalitie-onderhandelingen. In de toekomst zal -zeker bij invoering van de gekozen burgemeester- in Nederland deze een meer nadrukkelijker rol krijgen bij de vorming van een nieuw dagelijks bestuur op gemeentelijk niveau.
Verwante onderwerpen[bewerken | brontekst bewerken]
Externe link[bewerken | brontekst bewerken]
- Overheid.nl, website van de Nederlandse overheid