Garumbatitan
Garumbatitan is een geslacht van plantenetende sauropode dinosauriërs, behorende tot de Titanosauriformes, dat tijdens het vroege Krijt leefde in het gebied van het huidige Spanje. De enige benoemde soort is Garumbatitan morellensis.
Vondst en naamgeving[bewerken | brontekst bewerken]
In 2005 en 2008 werden op de vindplaats Sant Antoni de la Vespa bij Morella, skeletten gevonden van sauropoden. Die werden in 2016 en 2017 gemeld in de literatuur. De conclusie werd getrokken dat een nieuw taxon ontdekt was.
In 2023 werd de typesoort Garumbatitan morellensis benoemd en beschreven door Pedro Mocho, Fernando Escaso, José Miguel Gasulla, Àngel Galobart, Begoña Poza, Andrés Santos-Cubedo, José Luis Sanz Alonso en Francisco Ortega. De geslachtsnaam combineert een verwijzing naar de Mola de la Garumba, een van de hoogste bergpieken in de streek, met een Grieks titaan, een lid van een geslacht van reuzen. De soortaanduiding verwijst naar de herkomst bij Morella.
De vondsten uit de Arcillas de Morella-formatie die dateert uit het Barremien, ongeveer 122 miljoen jaar oud, vertegenwoordigen minstens vier individuen. Van het grootste exemplaar werd een ruggenwervel, SAV05-40, aangewezen als het holotype. Dit ruimere type-exemplaar omvat een reeks halswervels en ruggenwervels, een wervellichaam van de rug, staartwervels, ribben, chevrons, een interclavicula, een darmbeen, beide dijbeenderen, beide scheenbeenderen, beide kuitbeenderen, het rechtersprongbeen, de rechtervoet en twee losse middenvoetsbeenderen. De wervelreeks, het bekken en de linkerachterpoot waren in 2023 nog niet geprepareerd. De beenderen van een kleiner exemplaar werden bij die van het holotype aangetroffen. Dit werd aangewezen als het paratype. Het omvat ribben, beide schaambeenderen en beide achterpoten. Drie linkermiddenvoetsbeenderen en twee linkerteenkootjes van een vermoedelijk derde exemplaar werden aan de soort toegewezen. Aanvullende resten konden nog niet met zekerheid geïdentificeerd worden.
Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]
Garumbatitan moet een van de grootste sauropoden zijn die uit Europa bekend is. Mocho schatte in een persbericht de lichaamslengte op vijfentwintig meter. De kop zou volgens hem op elf meter hoogte gebracht kunnen zijn. De gevonden dijbeenderen zijn tegen de twee meter lang en de ruggenwervels hebben een breedte van tegen een meter.
Verschillende onderscheidende kenmerken werden vastgesteld, vooral in de voet. Het hielbeen is volledig gereduceerd en is er dus niet meer. Het tweede, derde en vierde middenvoetsbeen zijn slank vergeleken met het verkorte maar brede eerste en vijfde middenvoetsbeen. De vierde teen heeft maar drie teenkootjes. De derde voetklauw is gereduceerd, dus verkleind. In het dijbeen is de bult van de bovenste zijkant extreem goed ontwikkeld.
Het dijbeen toont verder kenmerken die typerend zijn voor de Titanosauriformes, zoals een krachtig bovenste beenplateau, een opvallende linea intermuscularis cranialis en een sterke verbreding overdwars van de dijbeenschacht. Het onderbeen is relatief lang waarbij het scheenbeen 64% van de lengte van het dijbeen bezit. Het kuitbeen is relatief recht.
Fylogenie[bewerken | brontekst bewerken]
Gurambatitan werd in 2023 binnen de Titanosauriformes basaal in de Somphospondyli geplaatst, boven Dongbeititan maar onder Tastavinsaurus in de evolutionaire stamboom. Er werd geen ondersteuning gevonden voor de bruikbaarheid van een clade Laurasiformes die de soort met Noord-Amerikaanse vormen zou verenigen. Wel zou de soort daar wat nauwer aan verwant kunnen zijn en lijkt het complexe patroon van sauropode vondsten erop te duiden dat Iberia als een verbinding fungeerde tussen Laurasia en Gondwana.
Het volgende cladogram toont de stamboom die de cladistische analyse van het benoemende artikel opleverde.
| Macronaria |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]
- Mocho, P.; Escaso, F.; Gasulla, J. M.; Galobart, A.; Poza, B.; Santos-Cubedo, A.; Sanz, J. L. & Ortega, F. 2016. "A new titanosauriform sauropod from the Arcillas de Morella Formation (Early Cretaceous, Spain)". Conference: VII International Symposium about Dinosaurs Palaeontology and their Environment: 97–98
- Mocho, P.; Pérez-García, A.; Gasulla, J. M. & Ortega, F. 2017. "High sauropod diversity in the upper Barremian Arcillas de Morella Formation (Maestrat Basin, Spain) revealed by a systematic review of historical material". Journal of Iberian Geology. 43(2): 111–128
- Mocho, Pedro; Escaso, Fernando; Gasulla, José M.; Galobart, Àngel; Poza, Begoña; Santos-Cubedo, Andrés; Sanz, José L. & Ortega, Francisco. 2023. "New sauropod dinosaur from the Lower Cretaceous of Morella (Spain) provides new insights on the evolutionary history of Iberian somphospondylan titanosauriforms". Zoological Journal of the Linnean Society