Lijst van krijgsgevangenkampen in de Sovjet-Unie tijdens de Tweede Wereldoorlog

Deze lijst bevat de kampen voor krijgsgevangen op het grondgebied van de Sovjet-Unie tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. De locaties van het kampbestuur zijn met kampnummers gerangschikt in tabelvorm met links daarvan de hedendaagse steden.

Overzicht

Het kampsysteem

Duitse krijgsgevangen in Moskou, 1944.

De meer dan drie miljoen Duitse krijgsgevangenen in de Sovjet-Unie werden overgebracht naar de doorgangskampen, en daarvandaan naar de individuele krijgsgevangenenkampen getransporteerd. Een krijgsgevangenenkamp had een hoofdlocatie met een hoofdkwartier van het kampadministratie en subkampen die administratief verbonden (maximaal 25 subkampen per hoofdlocatie) waren.

Uit de informatie van de voormalige krijgsgevangenen die waren vrijgelaten en teruggekeerd naar (West)-Duitsland, werden 216 kampbesturen met hun respectieve administratieve nummers en 2454 afzonderlijke kampen achterhaald. Daarnaast waren er 166 arbeidsbataljons van het Rode Leger en 159 krijgsgevangenziekenhuizen en opvangcentra geregistreerd met hun administratieve nummers. Daarnaast werden de landinwaarts gebouwde kampen verplaatst vanwege de wederopbouw na de bevrijding en naar het westen verplaatst – zo bijvoorbeeld het kamp 126, in Sjadrinsk opgericht in 1943.

De regionale structuur van de krijgsgevangenenkampen

Economische zone	Aantal kampbesturen	Aantal losse kampen
Centrale regio	50	655
Noordwestelijke regio	15	153
Noordelijk regio	05	038
Westelijke regio	30	315
Zuidelijke regio	34	515
Wolgaregio	16	135
Noordelijke Kaukasus	12	129
Zuidelijke Kaukasus (Transkaukasië)	11	116
Oeral	27	281
West-Siberië	06	054
Zuidelijk Centraal-Azië	03	013
Kazachstan	07	050
Oost-Siberië	Geen krijgsgevangenenkampen ontdekt.
Federaal district Verre Oosten
Noord-Siberië /Noordoostelijke regio
Totaal	216	2.454

Tabellen

Centrale regio

Ivanovo

Woikowo

Kinesjma

Michailowo

Kaart 1: oblast Ivanovo. Woikowo lag 25 kilometer ten zuidwestelijk van de stad Ivanovo. Michailowo lag 40 kilometer ten zuidoostelijk van Kinesjma.

Nizjni Novgorod

Oranki

Kaart 2: Oblast Nizjni Novgorod. Oranki ligt 45 kilometer zuidwestelijk van de stad Nizjni Novgorod.

Josjkar-Ola

Schora

Kaart 3: republiek Mari El. Schora ligt 90 kilometer oostzuidoost van Josjkar-Ola, aan de gelijknamige rivier. Het is een stadsdeel van Manyet.

Jaroslavl

Berendejewo

Kaart 4: Oblast Jaroslavl. Berendejewo ligt 125 kilometer zuidwestelijk van de stad Jaroslavl.

In de centrale regio bestonden 50 kampbesturen met 655 losse kampen. Die lagen in het Europese deel van het hedendaags Rusland.

Nr.	Steden met kampbestuur
027	Krasnogorsk
035	Lebedjanski
041	Ostasjkov
048	Woikowo (kaart 1)
053	Aleksin
058	Temnikov
064	Morsjansk
074	Oranki (kaart 2)
082	Voronezj
095	Oesmanski
101	Kirov
107	Kaloega
117	Nizjni Novgorod
145	Koersk
160	Soezdal
165	Vjazniki
171	Schora (kaart 3)
178	Rjazan
185	Michailowo (kaart 1)
188	Tambov
190	Vladimir
216	Vysjni Volotsjok
218	Smolensk
221	Oeglitsj
252	Beschizki, Stadtrajon in Brjansk
259	Rybinsk (Schtscherbakow)
263	Orjol
276	Jaroslavl
282	Berendejewo (kaart 4)
307	Kirov
320	Koelebaki
323	Toela
324	Ivanovo
326	Brjansk
327	Oenetsja
384	Tver
388	Novomoskovsk
395	Tver
399	Penza
401	Jartsevo
406	Orjol
435	Chovrino
452	Oeglitsj
453	Moskou
454	Rjazan
463	Alatyr
465	Mozjaysk
466	Toesjino
467	Ljublino
469	Dzerzjinsk

Noordwestelijke regio

In de noordwestelijke regio bestonden 15 kampbesturen met 153 losse kampen. Die lagen in het Europese deel van het hedendaags Rusland.

Nr.	Steden met kampbestuur
120	Petrozavodsk
157	Boksitogorsk
166	Pitkjaranta
212	Segezja
213	Swirstroi, s. Lodejnoje Pole
219	Antropschino, deel van Kommoenar
254	Sint-Petersburg
270	Borovitsji
285	Velikieje Loeki
322	Slantsy
339	Sint-Petersburg
343	Pskov
363	Moermansk
447	Poedozj
448	Montsjegorsk

Noordelijke regio

Nr.	Steden met kampbestuur
150	Grjazovets
158	Vologda
193	Sokol
211	Archangelsk
437	Tsjerepovets

Westelijke regio

In de westelijke regio bestonden 30 kampbesturen met 315 losse kampen. Die lagen in de landen Estland, Letland, Litouwen en Wit-Rusland evenals de Russische exclave Oblast Kaliningrad (Königsberg).

Nr.	Steden met kampbestuur
056	Babroejsk
057	Klaipėda (Memel)
135	Ahtme, hedendaags een deel van Kohtla-Järve
168	Minsk
183	Borisov
184	Šilutė (Heydekrug)
189	Homel
195	Vilnius (Wilna)
266	Jelgava (Mitau)
271	Vitebsk
277	Riga
279	Kiviõli
281	Vawkavysk
284	Brest
286	Tallinn (Reval)
287	Valga (Walk)
289	Kohtla-Järve
291	Ogre (Oger)
292	Daugavpils (Dünaburg)
294	Šiauliai (Schaulen)
296	Kaunas (Kauen)
311	Mahiljow (Mogilew)
317	Riga
331	Tartu (Dorpat)
349	Liepāja (Libau)
350	Riga
393	Narva
410	Baranavitsjy
445	Majowka (Georgenburg)
533	Bagrationovsk (Pruisisch Eylau)

Zuidelijke regio

In de zuidelijke regio bestonden 34 kampbesturen met 515 losse kampen. Die lagen in de landen Oekraïne en Moldavië.

Nr.	Steden met kampbestuur
062	Kiev
100	Zaporizja
110	Korosten
125	Lysytsjansk
Krijgsgevangenkamp 126	Mykolajiv
134	Soemy
136	Poltava
144	Loehansk
149	Charkiv
159	Odessa
177	Tsjernihiv, later Stalino
198	Chisinau
217	Kramatorsk
232	Stryi
241	Sebastopol
242	Horlivka
253	Vinnytsja
256	Krasnyj Loetsj
275	Lviv (Lemberg)
280	Donetsk
299	Simferopol
304	Ivano-Frankivsk (Stanislau)
306	Shepetivka
315	Kamjanske
414	Berezan'
415	Charkiv
417	Dnipro
424	Melitopol, eerder Naltsjik
460	Dnjepropetrovsk
470	Dovzjansk
471	Makijivka
472	Horlivka
473	Donetsk
474	Loehansk

Wolgaregio

In de Wolgaregio bestonden 16 kampbesturen met 135 losse kampen. Die lagen in het Europese deel van het hedendaags Rusland.

Nr.	Steden met kampbestuur
050	Frolovo
097	Jelaboega
108	Wolgograd
119	Kazan
123	Oerjoepinsk
137	Volsk
163	Frolovo
204	Astrachan
215	Oeljanovsk
234	Samara
238	Saratov
265	Volsk
338	Atkarsk
361	Wolgograd
362	Wolgograd
368	Engels

Noordelijke Kaukasus

In de Noordelijke Kaukasus bestonden 12 kampbesturen met 129 losse kampen. Die lagen in het hedendaags Rusland.

Nr.	Steden met kampbestuur
147	Georgiejevsk
148	Krasnodar
182	Sjachty
228	Vladikavkaz (Ordzjonikidze)
237	Grozny
251	Rostov aan de Don
356	Taganrog
379	Machatsjkala
421	Rostov aan de Don
424	Naltsjik, later Melitopol
430	Novotsjerkassk
475	Rostov aan de Don

Transkaukasië

Tbilisi

Molotowo

Kaart 5: Georgië. Molotowo (vermeld als imeni Molotova = Molotowo genaamd) ligt 60 kilometer ten westzuidwesten van Tbilisi, in de buurt van Tsalka

In Transkaukasië bestonden 11 kampbesturen met 116 losse kampen. Die lagen in het hedendaags Armenië, Azerbeidzjan en Georgië, evenals in het door Georgië opgeëist Abchazië.

Nr.	Steden met kampbestuur
115	Jerevan
146	Otsjamtsjire
181	Roestavi
223	Gəncə
236	Tbilisi
328	Sumqayıt
441	Molotowo (kaart 5)
442	Salyan
444	Mingəçevir
461	Soechoemi
518	Tkiboeli (plaats)

Oeral

Ryabovo

Izjevsk

Kaart 6: Oedmoertië. Ryabovo lig 70 kilometer ten westen van Izjevsk.

In de regio Oeral bestonden 27 kampbesturen met 281 lossen kampen. Die lagen in het Europese deel van het hedendaags Rusland.

Nr.	Steden met kampbestuur
068	Tsjeljabinsk
075	Ryabovo (kaart 6)
084	Asbest
102	Magnitogorsk
130	Asja
153	Nizjni Tagil
180	Kysjtym
197	Toerinsk
200	Alapajevsk
207	Perm
235	Novotroitsk
245	Nizjni Tagil
260	Orsk
313	Degtjarsk
314	Asbest
318	Novaja Ljalja
319	Oefa
346	Kizel
366	Borovsk, stadsdeel van Solikamsk
369	Orenburg (Orenburg)
371	Izjevsk
376	Krasno-oeralsk
377	Jekaterinenburg
476	Degtjarsk
504	Karpinsk
523	Rezj
531	Jekaterinenburg

West-Siberië

Er bestonden 6 kampbesturen met 54 lossen kampen. Die lagen in het Aziatische deel van het hedendaags Rusland.

Nr.	Steden met kampbestuur
093	Tjoemen
199	Novosibirsk
503	Kemerovo
511	Roebtsovsk
525	Novokoeznetsk
526	Jurga

Zuidelijk Centraal-Azië

Kyzyl-Kyya

Oš

Kaart 7: Kirgizië. Kyzyl-Kyya ligt 60 kilometer zuidwestelijk van Oš.

In dit gebied bestonden 3 kampbesturen met 13 losse kampen. Die lagen in het hedendaags Kirgizië en Oezbekistan.

Nr.	Steden met kampbestuur
288	Bekobad
386	Tasjkent
387	Kyzyl-Kyya (kaart 7)

Kazachstan

Tasjkent

Pachta Aral

Kaart 8: Oezbekistan. Dat is in het gelegen Kazachstan Pachta Aral (ca. 80 kilometer zuidwestelijk van Tasjkent), bestaat uit verschillende kleine nederzettingen, twee aan de zuidwestelijke rand van Ilyich, andere noordelijk tot zes kilometer verderop.

Er bestonden 7 kampbesturen met 50 losse kampen. Die lagen in het hedendaags Kazachstan.

Nr.	Steden met kampbestuur
029	Pachta Aral (kaart 8)
040	Alma-Ata
045	Öskemen
099	Karaganda
222	Aqtöbe
330	Astana
347	Ridder

Externe links

• (de) GULAG, Union der Sozialistischen Sowjetrepubliken.
• (de) Deutsches Rotes Kreuz, zoekdienst.
• (de) Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge.
• (de) WASt,
• (de) Dokumentationsstelle Dresden, informatie over het boek 'Orte des Gewahrsams von deutschen Kriegsgefangenen in der Sowjetunion (1941-1956)".

Literatuur

• Erich Maschke (Hrsg.): Zur Geschichte der deutschen Kriegsgefangenen des Zweiten Weltkrieges. Gieseking, Bielefeld 1962–1977. Die Bände 2 bis 8 (Band 5 in drei Teilbänden) und das 1. Beiheft befassen sich mit den Kriegsgefangenen in der Sowjetunion; die Angaben beziehen sich auf Heimkehreraussagen, die in erheblichem Umfang in den 1940er- bis 1960er-Jahren systematisch gesammelt und ausgewertet wurden.
  • Bd. 2: Diether Cartellieri: Die deutschen Kriegsgefangenen in der Sowjetunion. Die Lagergesellschaft. Eine Untersuchung der zwischenmenschlichen Beziehungen in den Kriegsgefangenenlagern. 1967.
  • Bd. 3: Hedwig Fleischhacker: Die deutschen Kriegsgefangenen in der Sowjetunion. Der Faktor Hunger. 1965.
  • Bd. 4: Werner Ratza: Die deutschen Kriegsgefangenen in der Sowjetunion. Der Faktor Arbeit. 1973.
  • Bd. 5: Kurt Bährens: Deutsche in Straflagern und Gefängnissen der Sowjetunion. 1965 (3 Bände).
  • Bd. 6: Wolfgang Schwarz: Die deutschen Kriegsgefangenen in der Sowjetunion. Aus dem kulturellen Leben. 1969.
  • Bd. 7: Kurt W. Böhme: Die deutschen Kriegsgefangenen in sowjetischer Hand. Eine Bilanz. 1966.
  • Bd. 8: Gert Robel: Die deutschen Kriegsgefangenen in der Sowjetunion. Antifa. 1974.
  • Beiheft 1: Michael Beck: Tagebuch aus sowjetischer Kriegsgefangenschaft 1945–1949. 1967.
• Orte des Gewahrsams von deutschen Kriegsgefangenen in der Sowjetunion (1941–1956): Findbuch, Stiftung Sächsische Gedenkstätten, Dresden, 2010. ISBN 978-3-934382-22-0