Tbilisi
Stad in Georgië
 | |||||
| |||||
  | |||||
| Situering | |||||
| Regio | Tbilisi | ||||
| Coördinaten | 41° 43′ NB, 44° 47′ OL | ||||
| Algemeen | |||||
| Oppervlakte | 726 km² | ||||
| Inwoners (2014) | 1.485.293 | ||||
| Burgemeester | Kacha Kaladze | ||||
| Website | tbilisi.gov.ge | ||||
Foto's
| |||||
| |||||
| Panorama van Tbilisi | |||||
| |||||
| Vrijheidsplein | |||||
,_built_19th_century_in_Rococo_style.jpg)
| |||||
| Roestavelilaan in Tbilisi | |||||
| |||||
Tbilisi (Georgisch: თბილისი Tbilisi; letterlijk Warme Waterbron) is de hoofdstad van Georgië. Tot 1936 heette de stad Tiflis, een naam die nog populariteit geniet. Tbilisi ligt aan de rivier de Mtkvari en heeft meer dan 1,4 miljoen inwoners. Tbilisi is, behalve hoofdstad, een van de regio's (mchare) van het land. De stad heeft een oppervlakte van 726 km².
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
De stad zou gesticht zijn in 5de eeuw door Vachtang I Gorgasali, koning van Iberië (Kartli) en hij maakte er in de 6de eeuw zijn hoofdstad van. Volgens een legende werd het huidige grondgebied van Tiflis nog tot 485 bedekt met bossen. Een algemeen aanvaarde versie van de legende verhaalt dat de koning van Iberië, Vachangt I Gorgasali, op jacht was in de dichtbeboste regio met een valk (soms ook vervangen door een havik of andere kleine roofvogel). Toen de valk een fazant gevangen had, vielen zij samen in een warmwaterbron. Hij was zo onder de indruk van de warmwaterbronnen dat hij beval het bos te rooien en er een stad te stichten. De naam van de stad is afgeleid van warm, Tpili (თბილი). De naam "Tbili" of "T'pilisi" ("warme locatie") werd gegeven aan de stad vanwege de aanwezigheid van zwavelzuurrijke warmwaterbronnen.
De stad is de hoofdstad van diverse Georgische staten geweest, maar is evengoed door buitenlandse heersers bezet, onder meer door Arabieren en de Turken.
In 1801 kwam Tiflis onder het gezag van het Russische Rijk. Vanaf 1846 was Tiflis het bestuurlijk centrum van het gelijknamige gouvernement Tiflis. Vanaf het begin van de 19de eeuw begon Tiflis economisch en politiek te groeien. De gebouwen in de stad kregen een meer Europese stijl. Er werden nieuwe wegen en spoorwegen gebouwd om Tiflis te verbinden met andere belangrijke Russische steden. Na de jaren 1850 kwam Tbilisi weer op als een belangrijk cultureel en handelscentrum. Ilia Tsjavtsjavadze, Akaki Tsereteli, Iakob Gogebasjvili, Aleksandr Gribojedov en andere staatslieden, dichters en kunstenaars vonden hun geluk in Tbilisi.
Na de Russische Revolutie was Georgië korte tijd onafhankelijk, met Tiflis als hoofdstad. In 1921 viel het Rode Leger Georgië binnen. Tiflis werd vervolgens de hoofdstad van de Trans-Kaukasische Federatie, en later van de Sovjetrepubliek Georgië, die deel uitmaakte van de Sovjet-Unie. In 1936 werd de naam veranderd in Tbilisi.
In 1991 werd Tbilisi de hoofdstad van de onafhankelijke republiek Georgië. In 2015 kreeg de stad te kampen met hevige overstromingen.
Voorzieningen[bewerken | brontekst bewerken]
De stad heeft een universiteit en enkele hogescholen. Een thermische krachtcentrale in de stad Gardabani in de provincie Kvemo Kartli voorziet Tbilisi in het grootste deel van zijn energie.
Openbaar vervoer[bewerken | brontekst bewerken]
Tbilisi beschikt over een metrosysteem, de metro van Tbilisi. Het systeem bestaat uit twee lijnen.
Bezienswaardigheden[bewerken | brontekst bewerken]
- Sionikikathedraal, waarvan de fundering dateert uit de 7e eeuw maar die is herbouwd in 1795
- Samebakathedraal
- Narikala, een kasteel uit de 4e eeuw dat diverse malen opnieuw is opgebouwd
- Enkele monumentale botanische tuinen
Politiek[bewerken | brontekst bewerken]
De status van Tbilisi als hoofdstad, is bepaald door artikel 10 in het grondwet van Georgië (1995) en de Wet op de hoofdstad van Georgië - Tbilisi van 20 februari 1998.
Tbilisi wordt bestuurd door het Algemene Vergadering van Tbilisi (Sakrebulo). De Algemene Vergadering wordt één keer per vier jaar verkozen. De burgemeester wordt verkozen door de Algemene Vergadering van Tbilisi. De zittende burgemeester van Tbilisi is Kacha Kaladze.
De stad is op administratief vlak verdeeld in districten (raions), die elk een centrale en lokale regering hebben met een beperkte jurisdictie. Deze onderverdeling van Tbilisi werd ingesteld onder het Russische bestuur in de jaren 30 van de twintigste eeuw. Toen Georgië weer onafhankelijk werd, werd het indelingssysteem gewijzigd en herschikt. Volgens de laatste herziening bestaat Tbilisi uit de volgende districten:
- Oud-Tbilisi (ძველი თბილისი)
- Vake-Saboertalo (ვაკე-საბურთალო)
- Didoebe-Tsjoegoereti (დიდუბე-ჩუღურეთი)
- Gldani-Nadzaladevi (გლდანი-ნაძალადევი)
- Isani-Samgori (ისანი-სამგორი)
- Didgori (დიდგორი)
De meeste districten zijn vernoemd naar de respectievelijke historische buurten van de stad. De burgers hebben nog een kleinere niet-formele onderverdeling van de districten.
Burgemeesters van Tbilisi[bewerken | brontekst bewerken]
- Otar Litanisjvili (1992-1993)
- Konstantine Gabasjvili (1993)
- Nikoloz Lekisjvili (1993-1995)
- Badri Sjosjitaisjvili (1995-1998)
- Ivane Zodelava (1998-2004)
- Zurab Ttsjiaberasjvili (2004-2005)
- Giorgi Oegoelava (2005-2013)
- Sevdia Oegrekhelidze (2013-2014)
- Davit Narmania (2014-2017)
- Kacha Kaladze (2017-heden)
Klimaat[bewerken | brontekst bewerken]
Het klimaat van Tbilisi is een combinatie van een vochtig subtropisch en een, relatief gezien, mild landklimaat. Het klimaat van de stad wordt beïnvloed door zowel droge (Centraal-Azië/Siberische) lucht uit het oosten en vochtige subtropische (Atlantische/Zwarte Zee) lucht uit het westen. Tbilisi heeft relatief koude winters en hete zomers. Gezien het feit dat de stad aan de meeste zijden begrensd wordt door bergketens, de relatieve nabijheid van grote hoeveelheden water (Zwarte en Kaspische Zee) en het feit dat het machtige Kaukasusgebergte (meer naar het noorden) de doorstroming van koude luchtmassa's uit Rusland blokkeert, heeft Tbilisi een soort van mild micro-klimaat vergeleken met andere steden met eenzelfde continentaal klimaat op dezelfde breedtegraad (B.v. Chicago of Pittsburgh).
De gemiddelde jaartemperatuur in Tbilisi bedraagt 12,7 graden Celsius. Januari is de koudste maand met een gemiddelde van 0,9 graden Celsius. Juli is de heetste maand met een gemiddelde van 24,4 graden Celsius. Het absolute kouderecord is -23 graden Celsius en het absolute warmterecord is 40 graden Celsius. Gemiddeld valt er jaarlijks 568 mm neerslag. De natste maand is mei (90 mm) en januari is de droogste (20 mm). Sneeuw valt er gemiddeld 15-25 dagen per jaar. De bergen die Tbilisi omringen houden vaak de wolken vast en geven, vooral in de lente en herfst, langdurige regenval en/of bewolkt weer. In de meeste delen van Tbilisi overheerst gedurende het jaar de noordwestenwind. Zuidoostenwind komt ook vaak voor.
| Maand | Jan | Feb | Maa | Apr | Mei | Jun | Jul | Aug | Sep | Okt | Nov | Dec | Jaar |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| gem. Temperatuur [°C] | 0,9 | 2,5 | 6,5 | 12,3 | 17,2 | 21,1 | 24,4 | 23,7 | 19,6 | 13,2 | 7,9 | 3,5 | 12,7 |
| Neerslag (mm) | 20,0 | 25,8 | 48,3 | 57,5 | 90,2 | 76,0 | 44,9 | 45,5 | 48,6 | 42,5 | 36,9 | 24,0 | 560,2 |
Sport[bewerken | brontekst bewerken]
Voetbalclub FC Dinamo Tbilisi is de recordkampioen van Georgië. Voor de Georgische onafhankelijkheid won de club in 1964 en 1978 de landstitel van de Sovjet-Unie en in 1981 de Europacup II. FC Dinamo Tbilisi speelt haar wedstrijden in het Boris Pajtsjadzestadion. In dit grootste stadion van Georgië, won FC Barcelona in 2015 de UEFA Super Cup. Andere belangrijke voetbalclubs uit Tbilisi zijn Lokomotivi Tbilisi, dat speelt in het Micheil Meschistadion, en FC Saburtalo.
Stedenbanden[bewerken | brontekst bewerken]
Ankara (Turkije), sinds 1996
Nur-Sultan (Kazachstan), 2005
Atlanta (Verenigde Staten), sinds 1987
Bristol (Verenigd Koninkrijk)
Jerevan (Armenië)
Innsbruck (Oostenrijk)
Kiev (Oekraïne)
Nantes (Frankrijk), sinds 1979- Parijs (Frankrijk), sinds 1997
Palermo (Italië) sinds 1987
Saarbrücken (Duitsland), sinds 1975
Amsterdam (Nederland)
Geboren in Tbilisi[bewerken | brontekst bewerken]
- Sergej Witte (1849-1915), Russisch staatsman
- Petre Melikisjvili (1850-1927), scheikundige
- Aleksej Broesilov (1853-1926), generaal
- Gigo Gabashvili (1862-1936), kunstschilder, graficus en kunstdocent
- Ludomila Scheiwiler-von Schreyder (1888-1980), Zwitserse feministe en suffragette
- Rouben Mamoulian (1897-1987), Amerikaans filmregisseur van Armeense afkomst
- Akim Tamiroff (1899-1972), Amerikaans-Armeens acteur
- Aram Khachaturian (1903-1978), componist en cellist
- Viktor Amazaspovich Ambartsumian, (1908-1996), astrofysicus
- Vakhtang Shabukiani (1910-1992), balletdanser
- Otar Taktakisjvili (1924-1989), componist
- Andrej Zazrojev (1925-1986), Sovjet voetballer en trainer
- Tigran Petrosjan (1929-1984), voormalig wereldkampioen schaken
- Zaoer Kaloevi (1931-1997), Sovjet voetballer
- Avtandil Tsjkoeaseli (1931-1994), Sovjet voetballer
- Gia Kantsjeli (1935-2019), componist
- Zviad Gamsachoerdia (1939-1993), dissident, schrijver en president
- Tedo Dzjaparidze (1946) politicus en diplomaat
- Davit Qipiani (1951-2001), voetballer en trainer
- Vladimer Goetsaevi (1952), voetballer en trainer
- Boris Kokorev (1959-2018), schutter
- Otar Korghalidze (1960), voetballer en voetbalcoach
- Merab Zjordania (1960), zakenman, ex-eigenaar van voetbalclub SBV Vitesse
- Dmitri Koedinov (1963), voetballer
- Zoerab Zjvania (1963-2005), politicus en premier
- Gia Jisjkariani (1967), voetballer
- Micheil Saakasjvili (1967), president van Georgië (2004-2007, 2008-2013) en echtgenoot van Sandra Roelofs
- Giorgi Margvelasjvili (1969), president van Georgië (2013-heden)
- Yona Kosashvili (1970), schaker
- Vasili Davidenko (1970), wielrenner
- Akaki Devadze (1971), voetballer
- Micheil Kavelasjvili (1971), voetballer
- Georgi Nemsadze (1972), voetballer
- Artsjil Arveladze (1973), voetballer
- Shota Arveladze (1973), voetballer
- Giorgi Kinkladze (1973), voetballer
- Khatuna Lorig (1974), Amerikaans-Georgisch handboogschutster
- Giorgi Gachokidze (1975), voetballer
- Nika Gilauri (1975), politicus en premier van Georgië
- Georgi Demetradze (1976), voetballer
- Zaza Janasjia (1976), voetballer
- Aleksander Iasjvili (1977), voetballer
- Levan Kobiasjvili (1977), voetballer
- Rati Aleksidze (1978), voetballer
- Vladimir Boerdoeli (1980), voetballer
- Lasja Jakobia (1980), voetballer
- Tamta Godoeadze (1981), zangeres
- Zoerab Chizanisjvili (1981), voetballer
- Nino Gvetadze (1981), pianiste
- David Siradze (1981), voetballer
- Tako Gatsjetsjiladze (1983), zangeres
- Sopho Gelovani (1983), zangeres
- Hanna Melnitsjenko (1983), atlete
- Nino Haratischwili (1983), theateregisseuse, toneel- en romanschrijfster
- Otar Martsvaladze (1984), voetballer
- Tejmoeraz Gabasjvili (1985), tennisser
- Vladimir Dvalisjvili (1986), voetballer
- Goeram Kasjia (1987), voetballer
- Beka Gotsiridze (1988), voetballer
- Levan Mchedlidze (1990), voetballer
- Levan Kenia (1990), voetballer
- Giorgi Tsjantoeria (1993), voetballer
- Giorgi Aboerdzjania (1995), voetballer
- Loeka Zarandia (1996), voetballer
- Chvitsja Kvaratschelia (2001), voetballer
Externe links[bewerken | brontekst bewerken]
| Bestuurlijke indeling van Georgië | | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Hoofdsteden in Azië | ||||
|---|---|---|---|---|
|