S1 (Georgië)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Tbilisi - Senaki - Leselidze (Russische grens)
De S1 tussen Tbilisi en Gori
De S1 tussen Tbilisi en Gori
Tbilisi - Senaki - Leselidze (Russische grens)
Tbilisi - Senaki - Leselidze (Russische grens)
Land Vlag van Georgië Georgië
Regio Tbilisi, Mtscheta-Mtianeti, Sjida Kartli, Imereti, Samegrelo-Zemo Svaneti, Abchazië
Gemeente Tbilisi, Mtscheta, Kaspi, Gori, Kareli, Chasjoeri, Charagaoeli, Zestafoni, Terdzjola, Tskaltoebo, Samtredia, Abasja, Senaki, Chobi, Zoegdidi, Gali, Otsjamtsjyra, Goelripsji, Soechoemi, Goedaoeta, Gagra
Lengte 542,7 km
Beheerder Wegendepartement Georoad
Lijst van Georgische hoofdwegen
Portaal  Portaalicoon   Verkeer & Vervoer
Georgië
Traject
Traject in kilometers van oost naar west
Plaats 0 - Tbilisi
Afrit autosnelweg 12 - Didi Digomi (Tbilisi)
Afrit autosnelweg 16 - Zahesi (Tbilisi)
Afrit autosnelweg 17 - ▲ Dzjvariklooster
Begin stad 18 - Einde Tbilisi
Afrit autosnelweg 18 - ▼ Moechatgverdi)
Afrit autosnelweg 19 - Mtscheta შ29
Begin autosnelweg Autosnelweg
Brug over het water 19 - Mtkvari
Knooppunt van wegen 20 - Jerevan / Bakoe} ს9E60
Afrit autosnelweg 23 - Tsitsamuri
Afrit autosnelweg 24 - Sagoeramo შ149
Brug over het water 25 - Aragvi
Afrit autosnelweg 26 - ▲ Mtscheta შ64
Knooppunt van wegen 27 - Stepantsminda / Vladikavkaz} ს3E117
Afrit autosnelweg 29 - Tserovani IDP Refugee Camp
Afrit autosnelweg 32 - Gorovani / Tserovani
Knooppunt van wegen 39 - Achalgori / Ksani შ28
Brug over het water 41 - Ksani
Afrit autosnelweg 42 - Agajani
Afrit autosnelweg 45 - ▲ Tsikhisdziri
Afrit autosnelweg 47 - ▼ Ferma
Afrit autosnelweg 51 - Okami
Afrit autosnelweg 55 - ▼ Samtavisi შ62შ63
Viaduct 55 - Igojeti Viaduct (220 m)
Afrit autosnelweg 56 - ▼ Samtavisi შ133
Brug over het water 56 - Lechura
Afrit autosnelweg 57 - ▲ Samtavisi / Kaspi / Lamiskana შ133
Afrit autosnelweg 59 - Gamdlistskaro / Zemo Rene
Afrit autosnelweg 64 - Nigoza / Kodistskaro
Afrit autosnelweg 67 - Choervaleti / Nadarbazevi
Afrit autosnelweg 71 - Sjavsjebi / Tsiteloebani
Afrit autosnelweg 73 - ▲ Sjavsjebi
Afrit autosnelweg 75 - Achalsopeli / Achalsjeni
Afrit autosnelweg 79 - Sveneti
Afrit autosnelweg 80 - Gori / Mejvrishevi / Oeplistsiche შ60
Brug over het water 80 - Tortla
Afrit autosnelweg 81 - ▲ Mejvrishevi შ138
Brug over het water 82 - Mejoeda
Afrit autosnelweg 51 - Gori / Tschinvali ს10
Brug over het water 84 - Grote Liachvi
Tankstation Restaurant 86 - ▼ Wissol Service station
Tunnel 87 - Gori-tunnel (800 m)
Afrit autosnelweg 88 - ▲ Otarsjeni შ202
Tankstation Restaurant 90 - ▲ SOCAR Service station
Afrit autosnelweg 94 - Roeisi / Oerbnisi შ136
Afrit autosnelweg 97 - Roeisi / Bebnisi შ135
Afrit autosnelweg 101 - Kareli / Sagolasjeni შ59შ198შ203
Brug over het water 103 - Prone
Afrit autosnelweg 105 - ▼ Kvenatkotsa / Agara შ203
Afrit autosnelweg 114 - Gomi / Satsjchere შ203
Afrit autosnelweg 120 - Agarebi შ203 / Chasjoeri / Bordzjomi ს8
Afrit autosnelweg 132 - Soerami
Einde autosnelweg Autosnelweg
Begin stad 133 - Soerami
Rotonde 133 - Chasjoeri / Bordzjomi ს8
Splitsing 136 - Phona შ55
Begin stad 137 - Einde Soerami
Splitsing 139 - Rikotitunnel bypass შ56
Tunnel 140 - Rikotitunnel 1722 m)
Splitsing 144 - Rikotitunnel bypass შ56
Splitsing 168 - Oebisa / Ghoresja
Splitsing 180 - Dziroela შ55
Begin stad 187 - Sjorapani
Begin stad 189 - Zestafoni
Splitsing 192 - Tsjiatoera შ22
Splitsing 195 - Baghdati შ54
Begin stad 196 - Einde Zestafoni
Splitsing 199 - ▼ Argveta
Begin autosnelweg Autosnelweg
Afrit autosnelweg 199 - ▲ Argveta
Tankstation Restaurant 200 - ▼ Wissol Service station
Brug over het water 201 - Kvirila
Afrit autosnelweg 202 - Terdzjola შ19
Afrit autosnelweg 203 - ▼ Khareba Winery
Tankstation Restaurant 203 - ▲ Rompetrol Service station
Brug over het water 204 - Tsjchari
Tankstation Restaurant 204 - ▲ SOCARService station
Afrit autosnelweg 205 - Siktarva
Brug over het water 206 - Dzevroela
Afrit autosnelweg 209 - Etseri
Brug over het water 210 - Tsjartsjchulisghele
Afrit autosnelweg 211 - Kveda Simoneti
Afrit autosnelweg 215 - Nachshirghele შ204
Brug over het water 217 - Tsjesjoera (630 m)
Brug over het water 222 - Tskaltsitela (100 m)
Brug over het water 223 - Rioni Hydropower Plant Canal
Afrit autosnelweg 223 - Koetaisi / Baghdati შ14
Brug over het water 224 - Rioni (850 m)
Knooppunt van wegen 227 - Koetaisi / Gegoeti შ104
Afrit autosnelweg 231 - Oekaneti / Moechiani
Afrit autosnelweg 235 - Opsjkviti
Afrit autosnelweg 246 - Basji / Achalsopeli შ104
Afrit autosnelweg 252 - Achalsopeli შ204
Brug over het water 255 - Otsjopa (330 m)
Afrit autosnelweg 257 - Batoemi ს12E692
Samtredia / Poti / Soechoemi ს12ს1E60
Einde autosnelweg Autosnelweg
Begin stad 257 - Samtredia
Rotonde 258 - Achalsopeli შ204 / Poti / Soechoemi ს1E60
Overweg 258 - Samtredia — Batoemi spoorlijn
Begin stad 260 - Einde Samtredia
Brug over het water 261 - Tschenistskali (120 m)
Splitsing 271 - Martvili შ4
Splitsing 272 - Soejoena შ3
Brug over het water 275 - Abasja (100 m)
Brug over het water 282 - Techoeri (180 m)
Begin stad 282 - Senaki
Afrit weg  282 - Nokalakevi შ5
Splitsing 286 - Tsjchorotskoe შ6
Begin stad 287 - Einde Senaki
Brug over het water 288 - Tsivi (120 m)
Splitsing 291 - Poti / Batoemi ს2E60E97
Overweg 291 - Senaki - Poti spoorlijn
Splitsing 300 - Zeni შ87
Kruising 301 - Chobi station / Achalsopeli შ98
Brug over het water 301 - Chobi (150 m)
Begin stad 301 - Chobi
Splitsing 300 -

Poti / Tsjaladidi შ48

Begin stad 304 - Einde Chobi
Brug over het water 306 - Moentsjia
Brug over het water 317 - Joemi (100 m)
Begin stad 326 - Zoegdidi
Kruising 326 - Anaklia შ88შ8
Splitsing 330 - შ84
Rotonde 330 - Tsalendzjicha შ6
Brug over het water 331 - Tsjchooesji (110 m)
Splitsing 331 - Mestia შ7
Begin stad 333 - Einde Zoegdidi
Brug over het water 337 - Roechi (110 m)
Checkpoint 338 - Georgisch checkpoint
Brug over het water 340 - Engoeri (600 m)

Checkpoint 340 - Abchazisch checkpoint, geen doorgang
Splitsing 343 - Tagiloni შ185
Plaats 349 - Gali (5 km)
Brug over het water 364 - Okoemi (150 m)
Splitsing 371 - Otsjamtsjyre
Brug over het water 375 - Ghalidzga (150 m)
Kruising 376 - Otsjamtsjyre / Tkvartsjeli შ9
Brug over het water 381 - Mokvi (150 m)
Splitsing 382 - Mokvi შ186
Brug over het water 407 - Kodori (170 m)
Splitsing 414 - Baboesjara / Luchthaven Soechoemi შ189
Plaats 417 - Goelripsji
Brug over het water 420 - Matsjara
Splitsing 420 - Mercheoeli შ10
Plaats 421 - Tchoeboeni (strand) (2 km)
Brug over het water 423 - Kelasoeri (140 m)
Begin stad 426 - Soechoemi
Kruising 429 - Esjera შ188
Splitsing 436 - შ188
Begin stad 437 - einde Soechoemi
Brug over het water 438 - Goemista (170 m)
Begin stad 452 - Nieuw Athos
Splitsing 455 - Klooster / Ruïnes van Anacopia შ191
Begin stad 456 - Einde Nieuw Athos
Brug over het water 466 - Aapsta (140 m)
Begin stad 470 - Goedaoeta
Splitsing 472 - Lychny შ190
Begin stad 474 - Einde Goedaoeta
Brug over het water 478 - Chipsta (120 m)
Splitsing 472 - Myoessera შ50
Checkpoint 493 - Abchazisch politie checkpoint
Brug over het water 498 - Bzipi (390 m)
Splitsing 499 - Ritsameer შ11
Splitsing 504 - Pitsoenda შ29
Splitsing 508 - Gagra შ192
Tunnel 514 - Gagra bypass tunnel 1 (800 m)
Tunnel 515 - Gagra bypass tunnel 1 (1300 m)
Splitsing 516 - Gagra შ192
Begin stad 529 - Gantiadi
Brug over het water 532 - Chasjoepse (160 m)
Splitsing 532 - Cheivani შ193
Begin stad 534 - Einde Gantiadi
Begin stad 536 - Leselidze
Splitsing 537 - Salme შ194
Splitsing 537 - Leselidze შ193
Checkpoint 537 - Abchazisch checkpoint

Grens 538 - Grenspost Rusland Rusland
van/naar Sotsji / Novorossiejsk via A147E97

De S1 (Georgisch: საერთაშორისო მნიშვნელობის გზა ს1, Saertashoriso mnishvnelobis gza S1, weg van internationaal belang), ook bekend als 'Tbilisi-Senaki-Leselidze (grens van de Russische Federatie)', is een 543 kilometer lange hoofdroute binnen het Georgische wegennet.[1] De weg loopt vanaf Tbilisi via de steden Gori, Koetaisi, Samtredia, Senaki, Zoegdidi en Soechoemi naar de grens met Rusland bij Leselidze en passeert daarbij de regio's Mtscheta-Mtianeti, Sjida Kartli, Imereti, Samegrelo-Zemo Svaneti en de autonome maar feitelijk afgescheiden republiek Abchazië. In Rusland loopt de weg als A-147 verder via Sotsji richting Novorossiejsk. De S1 is onderdeel van de Europese E60, E97 en de E117. Verder maakt de S1 deel uit van Aziatische routes AH5, AH81 en AH82 en sluit de weg aan op zes andere S-hoofdwegen.

In de afscheidingsregio Abchazië staat de S1 niet onder centraal Georgisch gezag en is de de-facto grens gesloten voor autoverkeer. Hoewel het grootste deel van de S1 een tweebaansweg is, zijn belangrijke delen sinds 2006 verlegd en uitgebouwd naar autosnelweg/expresweg in het kader van het ambitieuze East-West Highway Project, een grote investering in de internationale wegverbindingen van Georgië.[2] Sinds 2006 is ruim 160 kilometer van de S1 tussen Tbilisi en Samtredia aangepast naar autosnelweg configuratie met twee rijstroken per richting. Daar komt tot medio 2024 nog een kleine 60 kilometer bij dat sinds 2019 in aanbouw is tussen Soerami en Zestafoni.

Achtergrond[bewerken | brontekst bewerken]

Tussen 1960 en 1982 bestond de route van de huidige S1 uit de Sovjet-Unie hoofdwegen 17 (Tbilisi - Samtredia) en 19 (Novorossiejsk-Batoemi via Soechoemi en Samtredia). Het korte stuk tussen Tbilisi en Natachtari bij Mtscheta was ook onderdeel van de Sovjet route 16 (Beslan - Tbilisi - Gjoemri - Jerevan).[3] Dat waren destijds een van de weinige genummerde wegen in de Sovjet-Unie. Sinds de herziening van de wegnummering in 1982 maakte de huidige S1-route volledig deel uit van de hoofdweg M-27 Bakoe-Novorossiejsk.[4] Toen Georgië in 1991 weer onafhankelijk werd, bleef de oude wegnummering nog tot 1996 in stand. In dat jaar werd het huidige routenummeringssysteem geïntroduceerd en werd de "S1 Tbilisi - Senaki - Leselidze (Russische grens)" een feit.[5] Sindsdien is de route met circa 10 kilometer ingekort tot 542,7 kilometer als gevolg van het verleggen van de weg voor het uitbouwen naar autosnelweg.

De S1 was een tweebaans weg vóór de start van het East-West Highway Project in 2005, met uitzondering van de stad Tbilisi en de daaropvolgende 11 km langs Mtscheta tot aan de aftakking van de S3 bij Natachtari, die al langer meerdere rijstroken hebben. In de jaren tachtig van de 20e eeuw was de uitbreiding van de (toen nog M-27) hoofdweg naar vier rijstroken voorzien. De grondwerkzaamheden waren al begonnen tot Igoeti, halverwege Tbilisi-Gori, toen de Sovjet-Unie in 1991 ineenstortte en Georgië onafhankelijk werd. Dit en de daaropvolgende turbulente jaren in Georgië zette een streep door deze plannen, die na de Rozenrevolutie van 2003 weer werden opgepakt.[6] Rond 2004 werd de aansluiting met de S3 bij Natachtari opgewaardeerd tot een ongelijkvloerse kruising.

East-West Highway[bewerken | brontekst bewerken]

Sinds 2006 is meer dan 160 kilometer van de S1 uitgebouwd en verlegd naar snelweg- of expreswegstandaarden in het kader van het internationaal gesponsorde East-West Highway-project. Dit ambitieuzeproject heeft tot doel een ruim 450 kilometer lange oost-west transportcorridor door Georgië naar hogere standaarden te brengen en daarmee Azerbeidzjan, Armenië en Turkije met elkaar te verbinden via de Georgische delen van de Europese E60 en E70 routes. Dit moet ook de Georgische positie als vervoersknooppunt in de Zuidelijke Kaukasus versterken.[7] Het East-West Highway project omvat het herontwerp van grote delen van de Georgische hoofdwegen S1, S2, S4, S12 en meer recentelijk de S7 naar ongelijkvloerse en bredere weg.[8] De Georgische hoofdwegen zijn namelijk meestal tweebaans, gelijkvloers en gaan door veel bebouwde kommen.

Het grootste deel van de East-West Highway is gepland als autosnelweg/expresweg met twee rijstroken per richting. In sommige gevallen volstaat vooralsnog een ongelijkvloerse tweebaans autoweg met vluchtstroken, zoals de Koeboeleti en Batoemi Bypasses in de S2. De Koetaisi Bypass in de S1 werd aanvankelijk als een brede tweebaans expresweg met vluchtstroken gebouwd, maar werd een paar jaar later verdubbeld tot een vierstrooks autosnelweg. Hoewel de meeste delen van de S1 binnen dit project volledig opnieuw zijn aangelegd en verlegd om steden en dorpen heen, volgt het segment tussen Natachtari en Gori grotendeels de oorspronkelijke route. Dit deel is tussen 2006 en 2009 verdubbeld door de aanleg van een extra parallelle tweestrooks rijbaan, met bypasses bij Igojeti en Agajani. De 15 kilometer lange bypass langs Gori (Sveneti - Roeisi) was de eerste echte test van het project in 2009-2011, met twee nieuwe parallelle viaducten van 880 meter en twee parallelle tunnelbuizen van 800 meter in één project verdeeld over drie aanbestedingen.

Ondanks eerdere politieke beloften dat de East-West Highway in 2020 klaar zou zijn,[9] duurt de aanleg van grote delen van de S1, S2 en S12 tot ten minste 2024.[10] Het project wordt gesponsord door zowel Europese als Aziatische ontwikkelingsbanken, de Wereldbank, de Europese Unie en anderen. Voor de S1 upgrades alleen is al meer dan twee miljard dollar krediet verstrekt (met aanvullende staatsfinanciering). Bedrijven uit verschillende Europese en Aziatische landen zijn bij de bouw betrokken (geweest), met wisselend succes. Sommige aanbestedingen stuitten op technische en juridische problemen, waarbij sommige contracten door de Georgische regering zijn beëindigd vanwege buitensporige ondermaatse prestaties van de contractpartij. Dit heeft geleid tot meerdere jaren vertragingen op verschillende deelprojecten.[11][12] De Georgische regering won verschillende arbitragezaken tegen buitenlandse bouwbedrijven.[13]

Voor de S1 betreft het (E60/E70) East-West Highway project het circa 230 kilometer lange traject Mtscheta - Samtredia. Het gaat hierbij om het opwaarderen van de S1 naar autosnelweg standaarden tot aan Samtredia, waar de S1 naadloos zal overgaan in een nieuwe als als autosnelweg te bouwen S12 in de richting van Batoemi. Zoals het er anno 2022 uitziet, blijft de S1 tussen Samtredia en Zoegdidi een tweebaansweg waarbij er geen opwaardering of uitbreiding gepland staat.

Het laatste grote project in de S1, de 51 kilometer 'Rikoti-weg' via de Rikotipas door het Lichigebergte (Tsjoemateteli - Argveta), is sinds 2019 in aanbouw en zal vanaf 2022 in delen opengaan om in 2023 geheel klaar te zijn, zo stelde de minister van infrastructuur in mei 2022.[14] Dit deel van de S1 gaat door een rivierkloof in bergachtig gebied. Het traject wordt geheel nieuw aangelegd als autosnelweg met twee rijstroken per rijrichting en gaat vrijwel geheel over bruggen en door tunnels.

Hieronder een gedetailleerd overzicht van de uitbouw van de S1 sinds de lancering van het East-West Highway project in 2005.

Deel Kavel Lengte Financiering Constructeur Start
Bouw
Opgeleverd/
Geopend
Opmerkingen
Natachtari - Aghajani[15] 16 km $40m Staatskas[16] Caucasus Road Project (GE)
ZIMO LLC (GE)
Mar 2006 Oct 2006[17] Rijbaan zuidzijde geopend in tweerichtingsmodus
Dec 2007[18] Rijbaan noordzijde geopend. Verkeer in 2x2.
Aghajani - Igojeti[15] 12 km $19m Wereldbank via IDA Caucasus Road Project (GE)
ZIMO LLC (GE)
Jun 2007 Nov 2008 Igoeti bypass viaducten voltooid in 2011
Igojeti - Sveneti 25 km $55m Wereldbank via IDA Ashtrom Group Ltd (IL) 2008[19] Jun 2009[20] Rijbaan zuidzijde geopend in tweerichtingsmodus
Nov 2009[21] Rijbaan noordzijde geopend. Verkeer in 2x2.
Sveneti - Roeisi Lot-1 km 80-85 5 km $147m Wereldbank via IBRD[22]
$37m Staatskas
Akkord (AZ) Jul 2009[23] Oct 2010[24]
Lot-2 km 85-86 1 km Akkord (AZ) Nov 2011[25] Rivier Liachvi Viaduct (2x 877 m)
Lot-3 km 86-95 9 km Todini Costruzioni (IT) Nov 2011[26] Inclusief Gori Tunnels (2x 800 m)
Roeisi - Agara (Mochisi) 19 km $43m Wereldbank via IDA[22] China Nuclear Industry
23 Construction Co (CN)
Aug 2012 Dec 2015[27]
Agara (Mochisi) - Zemo Osiaoeri Lot-1 Gomi Bypass 7 km $55m Wereldbank via IDA/IBRD Copri Construction (KW)
Black Sea Group (GE)
Feb 2015[28] Jun 2016[29]
Lot-2 Agarebi - Zemo Osiaoeri 5 km Copri Construction (KW)
Black Sea Group (GE)
Nov 2017[30] Geopend voor verkeer op 22 aug 2020 samen met aansluitende Chasjoeri Bypass (Lot-1)
Zemo Osiaoeri - Tsjoemateteli
(Rikotitunnel oost portaal)
Lot-1 Zemo Osiaoeri - Soerami 8 km €49,5m EIB
Sinohydro (CN) Sept 2017 Aug 2020[31] Lot-1 is in gebruik genomen tegelijk met bovenstaande "Lot-2 Agarebi - Zemo Osiaoeri" (totaal 13 km). Op 8 oktober 2020 werd de 2e brug over de weg Soerami-Tsotschnara geopend[32]
Lot-2 Soerami - Tsjoemateteli 6 km $140m Wereldbank via IBRD Astaldi (IT, 2017)[33]
Sinohydro (CN, 2020)[34]
In 2019 werd het contract met Astaldi beëindigd,[35] Sinohydro won in 2020 een nieuwe aanbestedingsprocedure en hervatte in 2021 de aanleg. Verwachte oplevering 2023. Astaldi verloor een arbitragezaak door de Georgische staat aangespannen.[13]
Rikotipas Tunnel renovatie 2 km $28m Wereldbank via IBRD
$7m Staatskas
Sinohydro (CN) Jul 2010 Nov 2011[36] Inclusief renovatie van 4 km Tunnel Bypass (Sh56)
Rikotipass weg[37]
(Tsjoemateteli-Argveta)
F1 Tsjoemateteli-Chevi 12 km $160m Wereldbank via IBRD
€76m EIB
$44m Staatskas
China State Construction
Engineering CSCEC (CN)
Oct 2019[38] Inclusief 22 bruggen en 3 tunnels
Tweede parallelle Rikotitunnel (1800 m)
F2 Chevi-Oebisa 12 km $300m ADB[39]
$140m Wereldbank
$130m Staatskas
Hunan Road & Bridge
Construction Group (CN)
May 2019[40] Inclusief 35 bruggen en 20 tunnels
F3 Iebisa-Sjorapani 13 km €332m EIB
€20m Staatskas
China Road and Bridge
Corporation CRBC (CN)
Mei 2019[40] Inclusief 27 bruggen en 18 tunnels
F4 Sjorapani-Argveta 15 km $278m ADB[41]
$89m Staatskas
Guizhou Highway
Engineering Group (CN)
Apr 2021 Bevat 14 bruggen en 12 tunnels. In eerste instantie te financieren door Japanse JICA. Aannemer gecintracteerd in januari 2020, werkzaamheden zijn gestart in voorjaar 2021
Argveta - Samtredia[42] Lot-3 Argveta-Nachshirghele
(Argveta-Koetaisi Bypass)
15 km $212m JICA Takenaka (JP)
Todini Costruzioni (IT)
Jun 2013[11] Jun 2017[43] Argveta naar Nachshirghele (2x2 rijstroken)
Lot-1 Nachshirghele-Oekaneti
(Koetaisi Bypass)
17 km Feb 2012[44] Nov 2014[45] Aanvankelijk gebouwd als 2-baans weg. Opening in 2014 samen met 15 km Lot-2 tot afslag Basji. In 2018 is een gecombineerd project van lot-1 en 2 gestart om de weg te verdubbelen naar 2x2.[46]
Lot-2 Oekaneti-Samtredia
(Koetaisi bypass-Samtredia)
24 km Nov 2012 Jul 2016[47] Oorspronkelijk gebouwd met 2 rijstroken, opening in 2016 van de resterende 9 km Basji - Samtredia.
Lot-1 + Lot-2 tweede rijbaan
Nachshirghele-Samtredia
41 km $73m Staatskas Black Sea Group (GE, 3 lots)
Akkord (AZ, 1 lot)
Mei 2019[48] Dec 2020[49] Verdubbeling oorspronkelijke lot 1 & 2 naar autosnelweg (2x2)
 In aanleg
 Bouw opgeschort

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

Commons heeft mediabestanden in de categorie S1.