Initiatiefwet

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

Een initiatiefwet is in het Nederlandse en Surinaamse parlementaire stelsel een wet waarvan het ontwerp door een lid van het parlement bij de Tweede Kamer der Staten-Generaal aanhangig wordt gemaakt met een begeleidende brief en als hij wordt aangenomen wordt ingediend bij de Eerste Kamer.

Nederland[bewerken | brontekst bewerken]

In Nederland is de basis het recht van initiatief (het recht om wetsvoorstellen in te dienen) dat de Tweede Kamerleden hebben. Dit initiatiefrecht is al sinds 1814 in de Nederlandse Grondwet opgenomen. Een van de eerste voorstellen was eind juni 1815 een verzoek aan Koning Willem I om een wet te publiceren om om paleis Soestdijk namens het Nederlandse volk aan te bieden aan de Prins van Oranje als 'bewijs van dankbaarheid' voor de geslaagde veldslagen bij Quatre Bras en Waterloo een paar weken eerder.[1]

Aantallen[bewerken | brontekst bewerken]

Eerst werd er door Tweede Kamerleden slechts sporadisch gebruik van gemaakt. Tussen 1814 en 1977 betrof het ongeveer 230 voorstellen.[2] Het gebruik van dit recht wisselde in de loop van de tijd. Het aantal initiatiefwetsvoorstellen bedroeg tussen 1970 en 2000 175, waarvan er 63 wet zijn geworden. Tussen 1945 en 1970 waren deze getallen resp. 16 en 3. Na 2000 is het aantal verder toegenomen. Tussen 1 januari 2000 en 1 januari 2023 zijn er in totaal meer dan 250 voorstellen aanhangig gemaakt bij de Tweede Kamer, waarvan 88 voorstellen sinds 1 januari 2017. In zowel 2021 als 2022 waren het er 14. Onderstaande tabel maakt de cijfers (tot 1 januari 2023) per periode inzichtelijk.[2][3][4]

Periode Aantal In Staatsblad
1814-1848 >26 3
1848-1887 44 6
1887-1918 41 12
1918-1940 57 10
1945-1967 8 2
1967-1986 101 36
1986-2004 120 >39
2005-2022 247 Deels nog in behandeling bij parlement.

Aangenomen door TK: 84 W.v. verworpen door EK: 10

Procedure[bewerken | brontekst bewerken]

Als een of meer Kamerleden een initiatief aanhangig maken, is de eerste vervolgstap dat er advies gevraagd wordt aan de Afdeling advisering van de Raad van State. Dit advies wordt eerst verstrekt aan de initiatiefnemers. Tot 1 mei 2022 werd het advies pas gepubliceerd samen met de reactie van de initiatiefnemers op dit advies. Sindsdien wordt op grond van de Wet open overheid vrijwel meteen na het uitbrengen van een advies tot publicatie overgegaan door de Afdeling advisering van de Raad van State.

Tegelijk met de reactie van de initiatiefnemer kan ook besloten wordt om te komen tot een gewijzigd voorstel van wet of tot wijziging in de memorie van toelichting. Hierna wordt het wetsvoorstel door de Kamer in behandeling genomen door de meest betrokken commissie (bijvoorbeeld de algemene commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport). Vaak volgt er dan een (of meer) schriftelijke ronde waarbij de commissie die het voorstel van wet behandelt vragen kan stellen. De reactie hierop wordt gepubliceerd. Als de commissie van mening is dat het initiatiefwetsvoorstel voldoende is voorbereid, wordt het voorstel van wet aangemeld voor plenaire behandeling. Meestal wordt het voorstel dan in enkele ronden plenair behandeld, waarna de Tweede Kamer erover stemt. Tegelijk met de stemming over wetsvoorstel wordt ook gestemd over eventueel ingediende amendementen van andere Kamerleden. Bij de plenaire behandeling is de minister adviseur namens de regering. Gedurende het proces in de Tweede Kamer kan het voorstel ook worden gewijzigd door de initiatiefnemer(s). Als het voorstel is aangenomen, wordt het als voorstel van de Tweede Kamer naar de Eerste Kamer gestuurd. Daar wordt het op een vergelijkbare manier behandeld. Meestal wordt het initiatief dan verdedigd door de oorspronkelijke initiatiefnemers. Indien het voorstel ook door de Eerste Kamer is aangenomen, volgt bekrachtiging door de regering en op een later te bepalen moment inwerkingtreding.

Initiatiefwetsvoorstellen kunnen zijn aangenomen, verworpen of ingetrokken, of nog actief in behandeling zijn, maar het komt ook vrij vaak voor dat ze een slapend bestaan leiden.[5] Sinds de wijziging van het Reglement van Orde van de Tweede Kamer van 2021 worden initiatiefwetsvoorstellen zonder initiatiefnemer die nog in de Kamer zit als vervallen beschouwd. Één keer per jaar wordt hiertoe een lijst gemaakt. Zes weken na een mededeling van deze lijst door de Voorzitter worden de initiatiefwetsvoorstellen als vervallen beschouwd, behalve als het voorstel intussen is overgenomen door een of meer leden van de Tweede Kamer.

Indien een initiatiefwetsvoorstel wordt aangenomen, betekent dat nog niet per se dat dit ook een wet wordt. In uitzonderlijke gevallen kan de Kroon besluiten om de wet niet te bekrachtigen (goedkeuring wordt dan onthouden). Dit gebeurde bijvoorbeeld bij een initiatiefvoorstel Vermeend/Vreugdenhil betreffende lastenverlichting voor het midden- en kleinbedrijf in 1994.[6][7] Ook is dit voorgekomen in 1917 en 1928 rond initiatieven op onderwijsgebied. Wel is er soms discussie over al dan niet bekrachtigen, zoals bij een wetsvoorstel over een referendum[8] voor een nieuw Europees Verdrag.

De titel (het opschrift) van het wetsvoorstel bevat de namen van de initiatiefnemer(s), de officiële titel van de wet niet. Informeel wordt een initiatiefwet soms wel naar de initiatiefnemer genoemd, zie hieronder.

Voorbeelden[bewerken | brontekst bewerken]

Bekende initiatiefwetten zijn:

Trivia[bewerken | brontekst bewerken]

  • In de titel Wet van 18 december 2003 tot wijziging van de Wet inkomstenbelasting 2001, ter zake van het bevorderen van de financiering van de eigen woning met eigen middelen (materiële implementatie initiatiefwetsvoorstel Hillen) is wel de naam van initiatiefnemer Hillen terechtgekomen. Hier nam de regering het wetsvoorstel in aangepaste vorm over.[9]
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Initiatiefwet&oldid=63613555"