Familienaam

De achternaam of familienaam van een persoon, soms ook geslachtsnaam genoemd, is het gedeelte van de naam van deze persoon, dat hij of zij ontvangen heeft van de voorgaande generatie. In de Westerse cultuur en veel andere culturen is dat meestal de vadersnaam. In dat systeem wordt alleen de familienaam van de vader aan de kinderen doorgegeven. Met een achternaam wordt een familiale verwantschap van personen aangeduid.

De in wetten vastgelegde regels voor naamgeving verschillen van land tot land.☺☺☺☺☺☺😇😇😇😇😇😇😇😇😀😀😀😀😀😀😀😀😀😀😁😁😁😁😁haahahahhahahauaahauhahahahaha.

Algemeen

Volgorde van voor- en achternaam

In Oost-Aziatische talen zoals het Chinees, Japans, Koreaans en Vietnamees, en ook in het Hongaars, is de volgorde "omgekeerd". Men gebruikt daar eerst de familienaam en dan de naam die het kind bij de geboorte krijgt.

Bij Mao Zedong is Mao dus de familienaam, bij Hồ Chí Minh is het Ho en bij Kim Il-sung is het Kim.

In Japan spreekt men van Ono Yoko voor de kunstenares die in het Westen als Yoko Ono bekendstaat.

In Hongarije spreekt men van Liszt Ferenc voor Franz Liszt en Bartók Béla voor Béla Bartók (Hongaarse componisten). Ferenc en Béla zijn de voornaam (utónév), Liszt en Bartók zijn hier de achternaam (vezetéknév) of familienaam (családnév).

Hoofdletters

In het Esperanto wordt een familienaam meestal volledig in hoofdletters geschreven, omdat de sprekers van deze taal veel internationale contacten hebben en het anders niet duidelijk zou zijn welk deel van de naam de familienaam is. Ook in Spanje, Italië, Frankrijk en België (inclusief Vlaanderen) wordt dit soms gedaan.

Nederland

Zie ook Geschiedenis van achternamen in Nederland

In het Nederlands en de meeste andere westerse talen bestaat iemands volledige naam uit zijn of haar voornaam of voornamen gevolgd door de achternaam. Een achternaam kan beginnen met één of meer tussen- of voorvoegsels.

Voorvoegsels worden los geschreven, maar het komt ook voor dat het voorvoegsel in de naam geïntegreerd is, bijvoorbeeld als Vermeulen. Dit laatste gebeurt vaak als een familie met een Nederlandse naam in het buitenland woont, zoals Vanderbilt.

Voor- en tussenvoegsels worden in Nederland niet met een hoofdletter geschreven als ze worden voorafgegaan door een ander deel van de naam, bijvoorbeeld Jan van der Meulen en de heer J. van der Meulen met een kleine V, maar de heer Van der Meulen met hoofdletter V. Er is dus verschil tussen Burgemeester Van Groningen en Burgemeester van Groningen. Woont iemand met een Nederlandse naam in het buitenland, dan wordt het voorvoegsel vaak een hoofddeel van de naam, met hoofdletter, zoals bij Dick Van Dyke, in de telefoongids onder de letter V.

Buitenlandse namen worden in principe gespeld met hoofdletters of kleine letters zoals in het land van herkomst gebruikelijk is. Persoonsnamen worden alfabetisch gesorteerd op het hoofdwoord van de achternaam, wat in de meeste gevallen dus neerkomt op het eerste woord met een hoofdletter, bijvoorbeeld Meulen, Jan van der onder de letter M.

Overigens is een bijvoeglijk naamwoord dat in een naam voorkomt, zoals bijvoorbeeld Grote in Grote Beverborg geen voorvoegsel maar een integraal deel van de achternaam.

Naam van partner

Een getrouwde vrouw voert vaak de achternaam van haar echtgenoot. Trouwt Julia de Boer met Jan van der Meulen, dan kan ze zich Julia van der Meulen of Julia van der Meulen-de Boer noemen. Dat laatste kan beschouwd worden als verkorting van Julia van der Meulen, geboren De Boer. Zie ook Née. Het is officieel toegestaan dat een vrouw de achternaam van haar man voert, en andersom. Haar/zijn officiële naam verandert in Nederland echter niet, in officiële registers blijft het dus Julia de Boer (eventueel met de toevoeging e.v. (echtgenote van) Van der Meulen) en Jan van der Meulen (e.v. (echtgenoot van) De Boer). Sinds 1995 geldt het recht om de naam van de huwelijks- of geregistreerd partner te voeren voor zowel vrouwen als mannen.

Geslachtsnaamswijziging

Het is mogelijk de achternaam officieel te laten wijzigen, maar dit kan alleen als de wet dit toestaat. Deze wetten zijn opgenomen in het besluit geslachtsnaamswijziging. Veranderen mag bijvoorbeeld als de achternaam bespottelijk is, zoals Poepjes en Naaktgeboren, als de achternaam zo vaak voorkomt dat dit verwarring opleverd, zoals de Vries of Jansen, als men de achternaam wil hebben van de moeder na een echtscheiding of die van een stief- of pleegouder of als de achternaam verkeerd is gespeld. Vaak is een naamswijziging voor een minderjarig kind moeilijker dan voor een volwassenen. Een naamswijziging moet worden aangevraagd bij het Ministerie van Veiligheid en Justitie afdeling Dienst Justis. De staatssecretaris van Veiligheid en Justitie beslist of de aanvraag wordt toegestaan of niet. Na een bezwaartermijn van zes weken zal de koning door middel van een koninklijk besluit de wijziging toestaan en deze zal als "latere vermelding" worden toegevoegd aan de geboorteakte. De duur van de procedure is afhankelijk van de reden van de naamswijziging, maar gemiddeld duurt dit een half jaar. Een naamswijziging heeft gevolgen voor je identiteitsbewijzen als paspoort en rijbewijs.

Voorbeelden van naamswijziging

• Architect Evert Jan Rotshuizen die van geboorte Rothuizen heette.
• Artiest Adriaan Kyvon is geboren als "Kloot".
• Vlogger Enzo Knol is geboren als "Erkelens".

Zie verder:

• over het verkrijgen, het gebruik en de wijziging van de achternaam: Nederlands namenrecht
• over de geschiedenis: Geschiedenis van achternamen in Nederland

België

Tussenvoegsels worden in België altijd gespeld zoals ze op de identiteitskaart staan. Meestal is dit met een hoofdletter en vaak ook aan elkaar of aan het hoofdwoord vast geschreven, bijvoorbeeld Jan Van Den Berghe, Jan Van den Berghe, Jan Vanden Berghe of Jan Vandenberghe. Tussenvoegsels, inclusief hun schrijfwijze met hoofd- en kleine letters, maken integraal deel uit van de achternaam: Jan van den Berghe is dus niet dezelfde persoon als Jan Van den Berghe of Jan van Den Berghe. Persoonsnamen worden bijgevolg alfabetisch gesorteerd op de gehele achternaam inclusief tussenvoegsels, bijvoorbeeld Van den Berghe, Jan, Vanden Berghe, Jan of Vandenberghe, Jan onder de V.

In België was de algemene regel tot 2014 dat een kind de naam van de vader kreeg. Enkel als de vader onbekend was of het vaderschap niet erkende, kreeg het kind de naam van de moeder. Afwijken hiervan was zeer moeilijk en werd slechts in enkele gevallen toegestaan.

Sinds 1 juni 2014 hebben ouders meerdere opties voor de familienaam van hun kinderen. Men kan kiezen uit de familienaam van de vader, de familienaam van de moeder of een dubbele familienaam. Bij een dubbele familienaam mag zowel de familienaam van de vader als de familienaam van de moeder op de eerste plaats komen te staan. De twee namen worden gescheiden door een spatie en onderscheiden zich van samengestelde namen in de zin dat ze deelbaar zijn en als twee verschillende namen worden aangezien.

In de geboorteakte wordt in zo'n geval gespecificeerd:

"Naam : Durand Peeters op grond van de gemeenschappelijke verklaring van de ouders (eerste deel: Durand; tweede deel: Peeters)"

Nadat een eerste kind uit een gezin een familienaam heeft gekregen, moeten de volgende kinderen uit dat gezin dezelfde (enkele of dubbele) familienaam krijgen.

Indien de ouders geen keuze maken of er geen overeenstemming is, krijgt het kind van rechtswege de achternaam van de vader. Wanneer een of beide ouders een dubbele achternaam hebben kunnen er maximaal 2 achternamen doorgegeven worden. De samenstelling is vrij, waardoor er tot 10 keuzes zijn.

Voorbeeld

Eerste generatie : vader : Dupont; moeder : de Beer de Laer.

Tweede generatie : de ouders kiezen voor hun dochter de dubbele naam de Beer de Laer Dupont.

Derde generatie : vader : Durand Peeters; moeder : de Beer de Laer Dupont.

De ouders kunnen dan de volgende familienamen voor hun kind kiezen :

• Durand Peeters
• de Beer de Laer Dupont
• Durand de Beer de Laer
• de Beer de Laer Durand
• Durand Dupont
• Dupont Durand
• Peeters de Beer de Laer
• de Beer de Laer Peeters
• Peeters Dupont
• Dupont Peeters

Bij adoptie geldt eenzelfde keuzevrijheid. Bij naturalisatie kan men onder bepaalde voorwaarden een nieuwe Nederlandse of Franse achternaam kiezen.

Duitsland

De Duitse wet verplichtte de echtgenoten om een "huwelijksnaam" (Ehename), te dragen. Tot 1976 was dat de naam van de man, na 1976 kon men ook de naam van de vrouw kiezen. Hierbij vond er dus een daadwerkelijke naamswijziging plaats. Dit betekende dat iemands familienaam niet veranderde bij een echtscheiding, tenzij op verzoek. Het was zelfs zo, dat als mevrouw Schmidt bij haar huwelijk met de heer Müller de naam Müller aannam en na een echtscheiding de naam Müller behield, dat zij die naam door kon geven aan een nieuwe echtgenoot, indien zij hertrouwde.

Door een uitspraak van het Bundesverfassungsgericht van 5 maart 1991 is de verplichte huwelijksnaam afgeschaft. Het mag, maar het hoeft niet. Kiezen de partners geen huwelijksnaam, dan houdt ieder zijn eigen naam. Voor hun uit het huwelijk geboren kinderen kunnen de ouders een van beide namen kiezen; doen zij dat niet, dan krijgt het kind hun beider namen in een volgorde die, als de ouders het ook daar niet over eens zijn, door het lot wordt bepaald. De ambtenaar van de burgerlijke stand voert de loting uit.

Spaans, Portugees en Catalaans

In het Spaans, Portugees en Catalaans worden de achternamen van zowel vader als moeder gebruikt (apellido paterno en apellido materno), dus heeft ieder twee achternamen (apellidos). Daartussen komt soms het woordje y. De apellido paterno wordt doorgegeven aan de volgende generatie. Bijvoorbeeld als de heer Juan Díaz Merrano en mevrouw Elena Pérez Fuerta een zoon krijgen die José heet, zal deze José Díaz Pérez heten. In een officiële akte wordt hij aangeduid met zijn volledige naam en de voornamen van zijn ouders, bijvoorbeeld: "José Díaz Pérez, hijo de (zoon van) Juan y Elena".

Het is zeer ongebruikelijk maar dit systeem kan worden uitgebreid tot José Díaz Pérez Merrano Fuerta en ook de namen van andere voorouders kunnen worden toegevoegd. Zie ook Iberische en Ibero-Amerikaanse achternamen.

In Chili en Spanje is het tegenwoordig mogelijk dat de apellidos verwisseld worden, dus José Pérez Díaz. In Portugal is dat de gebruikelijke volgorde. Bij de, in de Nederlandse geschiedenis bekende, Luis de Requesens y Zúñiga was dat ook het geval.

Sommige personen zijn algemeen bekend onder de apellido materno, zoals Pablo Ruiz y Picasso en Santiago Ramón y Cajal.

Slavische talen

In Slavische en sommige andere talen worden namen vervoegd als een bijvoeglijk naamwoord of een zelfstandig naamwoord. Daardoor kan men aan de naam ook het geslacht van de persoon zien.

In het Russisch wordt de naam van vrouwen soms gevormd door '-aja', '-ova' of iets dergelijks aan de achternaam van de man toe te voegen. Voorbeelden: Piotr Achmatov - Olga Achmatova, Piotr Brodski - Olga Brodskaja.

In het Tsjechisch eindigt de naam van de vrouw op '-á' of '-ová'.

In het Pools wordt de mannelijke uitgang 'i' (of 'y') in bijvoorbeeld '-ski', '-cki', '-dzki' vervangen door een 'a'. Voorbeeld: Lech Kaczyński - Maria Kaczyńska.

Hongarije

In het Hongaars geldt voor bepalingen dat men eerst het meest significante weergeeft, terwijl een verdere precisering of detaillering consequent later volgt. Bij persoonsnamen wordt een voornaam een bepaling beschouwd bij een achternaam. Zo staan persoonsnamen vanuit Nederlands gezichtspunt in „omgekeerde” volgorde: Béla Bartók heet in het Hongaars Bartók Béla. Dit doet men in Hongarije in beginsel alleen voor Hongaarse namen maar niet voor niet-Hongaarse namen: Johan Cruijff heet ook zo in het Hongaars.

Útónév (letterlijk: achternaam) is de aanduiding voor het deel van de naam, dat in het Nederlands voornaam heet. De familienaam/achternaam heet vezetéknév (leidende naam). Bij sommige namen ziet de vezetéknév er uit alsof het een útónév is (voorbeelden: József Attila, Zsolt Béla). Ook herhalingen zijn mogelijk (voorbeeld: Péter Péter).

Gehuwde vrouwen kunnen op verschillende manieren hun naam aangeven. Voorbeeld als Kiss Mária gehuwd is met Nagy József: Nagyné Mária, Nagy Józsefné, Nagy Józsefné Mária of Nagy Józsefné Kiss Mária.

IJsland

In IJsland gebruikt men geen achternamen. In plaats daarvan worden personen nader aangeduid met een patroniem, dat wil zeggen: de naam van de vader. Personen die de IJslandse nationaliteit verwerven worden in IJsland geacht een IJslandse achternaam aan te nemen. Ook in IJsland kan je het geslacht onderscheiden via de achternaam, zo krijgen jongens als uitgang bij hun achternaam -son zoals bijvoorbeeld "Gunnarsson" en meisjes -dóttir zoals bijvoorbeeld "Villbergsdóttir". Zie hiervoor verder IJslandse namen.

Noord-Ghana

In het noorden van Ghana gebruikt men eveneens geen familienamen, ongeacht etnische herkomst. Personen worden gewoonlijk aangeduid met de naam van de vader, gevolgd door een persoonsnaam. Is de persoon een man, dan wordt die persoonsnaam de eerste naam van zijn kinderen. Er is evenwel geen wettelijke grondslag voor de naamgeving, zodat men vrij is een andere naam dan die van de vader te kiezen.

Japan

In Japan wordt de achternaam wel gebruikt, maar wordt deze algemeen eerst geplaatst gevolgd door de voornaam, waardoor er een tegenstelling ontstaat met de Westerse volgorde. Vaak echter, draait men de volgorde om voor buitenlanders, waardoor de achternaam achteraan komt. Japanse achternamen bestaan uit meestal uit twee, soms een of drie, karakters en verwijzen vaker dan niet naar plaatsen van residentie, zoals 山本 (Yamamoto) 'aan de voet van de berg', 中村 (Nakamura) 'in het dorp', 森 (Mori) 'woud' en 長谷川 (Hasegawa) 'lange rivier in de vallei'. Er bestaan ook achternamen met vier of vijf karakters, zoals 勅使河原 (Teshigawara) en 勘解由小路 (Kadenokōji), maar deze zijn uitermate zeldzaam.

De familienaam wordt in het Japans vaak gebruikt als normale aanspreekvorm. Hierachter wordt dan een aanspreektitel geplaatst. Bijvoorbeeld mevrouw Ishikawa wordt dan Ishikawa-san. Het aanspreken met de voornaam of zonder aanspreektitels wordt voornamelijk in zeer informele situaties gebruikt.

Vroeger hadden alleen families uit hogere klassen in Japan het voorrecht een familienaam te dragen, terwijl nu de Japanse keizerlijke familie de enige familie in Japan is die geen achternaam heeft.

Achternamen

Zie Categorie:Achternaam voor de beschreven achternamen op Wikipedia.

Literatuur

• Nederlands repertorium van familienamen. Bd. 1-8. Assen: Van Gorcum 1963-1971.

Zie ook

• Geschiedenis van achternamen in Nederland
• Nederlandse spelling van achternamen
• Patroniem
• Tussenvoegsel
• Voornaam

Externe links

• Nederlandse familienamen databank bij het Meertens Instituut.
• Hier kan je op de Belgische gemeentenkaart kijken waar een bepaalde familienaam voorkomt.

Bronnen, noten en/of referenties

· ·

Persoonsnamen

familienaam · voornaam · antroponymie

---