Palindroom

Een palindroom (van het Grieks: πάλιν, "opnieuw" en δρόμος, "(door)lopen"), keerwoord of spiegelwoord is een woord waarin de letters symmetrisch gerangschikt zijn, zodanig dat het woord van achter naar voren gelezen hetzelfde is als van voor naar achter. Bij uitbreiding gebruikt men het begrip ook voor volledige zinnen, voor getallen, en soms voor datums. Lange palindromen zijn haast altijd zeer gekunstelde woorden of zinnen.

Voorbeelden van palindromen

• De Nederlandse woorden kok, pap, lepel, negen, lol, meetsysteem, parterretrap, kaak, koortsmeetsysteemstrook.
• De getallen 1001 en 12345678987654321.

Voorbeelden

Literatuur/lectuur

• Battus, pseudoniem van Hugo Brandt Corstius, heeft veel palindroomzinnen bedacht, verzameld en opgeschreven in zijn boeken Opperlandse taal- & letterkunde en symmys.
• In het Engels en Frans worden zelfs complete palindroomverhalen geschreven. Adams woorden toen hij Eva voor het eerst ontmoette: "Madam, I'm Adam." Haar antwoord: "Sir, I'm Iris." De naam "Eve" is natuurlijk zelf al een palindroom. Een ander palindroom "A man, a plan, a canal: Panama".
• Volgens het Guinness Recordboek schreef Vondel het kortste Nederlandstalig én het kortste gedicht ter wereld, waarmee hij in 1620 een dichtwedstrijd won. Het gedicht is tevens een palindroom en gaat als volgt: "U, Nu!"

Nederlandse woorden en namen

• Persoonsnamen: Ada, Anna, Bob, Hannah, Onno, Otto, Reinier, Elle, Tim Smit
• Geografische namen: Ede, Epe, Eke
• Korte palindromen: daad, dood, kaak, kajak, kak, keek, kik, kok, lel, lepel, lol, lul, madam, mam, neen, negen, nemen, neven, non, pap, pop, bob, pup, raar, radar, redder, rotor, sas, sis, solo's, soos, tot, sos.
• Langere palindromen: droomoord, legovogel, levensnevel, maandnaam, meetsysteem, parterretrap, racecar, tarwewrat, partyboobytrap, stormrots.
• Zeer lange palindromen: koortsmeetsysteemstrook, legermeetsysteemregel, parterrestaalplaatserretrap, nepparterreserretrappen, deelkoortsmeetsysteemstrookleed

Langste palindroom

• Demetri Martin schreef het gedicht 'Dammit I'm mad' dat in feite een 224 woorden tellend palindroom is.
• In Opperlandse taal- & letterkunde (zie boven) staan zeer veel palindromen en ook hele fragmenten die omgekeerd kunnen worden gelezen. Het langste is van een boodschapper die zijn "sire" komt vertellen wat er allemaal in voorraad is.
• Een ander palindroom is de spreuk Nιψον ἀνομηματα μη μοναν ὀψιν (Nipson anomèmata mè monan opsin). Dit palindroom is aangetroffen op een Oud-Griekse doopvont. De betekenis luidt: 'Was af de zonden, niet alleen het gezicht'.
• Het langste palindroom in de Oxford English Dictionary is het 12-letterige tattarrattat, een nonsenswoord betekenende rat-een-tat uit. De Ierse auteur James Joyce gebruikte het woord in Ulysses (1922): "ik wist zijn tattarrattat aan de deur." Langer, maar niet in een literair werk gebruikt, is het woord partyboobytrap. Dit woord telt 14 letters.
• Het langste palindroom dat in het Nederlandse Guinness Book of Records heeft gestaan was koortsmeetsysteemstrook.

Nederlandse zinnen

• Ai, de media
• Een ton snot, nee
• Mooi dit idioom
• En er is ananas, Irene
• Fel temde pap Ed met lef
• God, red nu 'ns 'n underdog
• Er is daar nog onraad, Sire
• 'Mooie zeden in Ede', zei oom
• Steeds in ere, heren, is de ets
• Baas, neem een racecar, neem een Saab
• 'De mooie zeeman nam Anna mee', zei oom Ed
• Koot, mannen, nam ei; Bie, mannen, nam 't ook
• Laat af, Sire, Velpon eten op lever is fataal
• Jij slaapt, ronkt, knort; ronkt, knort pa als jij?
• Mooi: u, nat, pikt eelt af, of atleet Kiptanui, oom.
• Leverde die kale dame op 'n poema de lakei de drevel?
• Nelli plaatst op 'n parterretrap 'n pot staalpillen
• Nepmop: net alsof u net sufte? O, massa moet fusten ufo's laten pompen
• Koos Eekfeen keek door 't rood kerkraam maar krek door 't rood keek neef Kees ook
• Mooie zak salade, en iemand nam ei mannen, en in enen nam iemand na meineed Alaska, zei oom

Nederlandse zinnen, tevens elkaars anagram

• Top steelt asla, als atleet spot.
• Laat stopte Els, sleet pot staal.

Nederlandse zinnen per woord

Bij deze vorm van palindroomzinnen worden de woorden van achter naar voor gelezen, niet de letters.

• Kauwen paarden als kraaien; dat is waar, niet waar is dat kraaien als paarden kauwen.
• Lollig zijn lui die zeggen: die lui zijn lollig.
• Gieren kunnen goed vliegen; dat is waar, niet waar is dat vliegen goed kunnen gieren.
• Wel, niet nietmachine niet? Niet naaimachine dus? Neen! Dus: naaimachine niet niet, nietmachine niet wel.
• Wel, het is slechts iets, maar iets slechts is het wel.

Muziek

Een bekend muzikaal palindroom, waarbij de muziek zowel voorwaarts als achterwaarts uit hetzelfde notenmateriaal bestaat, treft men aan in de 47e Symfonie in G-majeur van Joseph Haydn. Daarin wordt in het derde deel, het menuet, het materiaal exact gespiegeld.

Een muzikaal palindroom in de muziek van Guillaume de Machault

Ook andere componisten hebben met het idee van muzikale palindromen gespeeld, zoals Béla Bartók (5e strijkkwartet), Alban Berg (3e acte van de opera Lulu), Guillaume de Machault (het motet "Ma Fin Est Mon Commencement"), Paul Hindemith (Ludus Tonalis), Igor Stravinsky (The Owl and the Pussycat) en Anton Webern (2e deel van symfonie opus 21).

In vaktermen spreekt men ook van retrograde inversies, wanneer een componist een thema of reeks op palindromische wijze hanteert. In de barokmuziek treft men soms ook kreeftcanons aan, waarbij de muziek op palindromische wijze wordt gecomponeerd. De compositietechniek om een thema of reeks te spiegelen wordt veelvuldig gebruikt in dodekafonische muziek.

Reclame en popcultuur

In de reclame en popcultuur worden er ook vaak (niet-bestaande) palindromen bedacht. Een paar voorbeelden zijn Pokémonnamen als Girafarig, Eevee en Alomomola, en het wasmiddelmerk Omo. Een voorbeeld uit de popcultuur is het nummer BoB van Weird Al Yankovic; dit nummer bestaat volledig uit palindromen en is een remake van het nummer Subterranean Homesick Blues van Bob Dylan. Ook de naam van de derde elpee (1969) van de Amerikaanse band Grateful Dead, Aoxomoxoa, is een palindroom.

Getallen

Gehele getallen van 2 of meer cijfers kunnen ook palindromen zijn. Soms beschouwt men ook de enkele cijfers als palindroomgetallen.

• Met 2 cijfers: 11, 22, 33, 44, 55, 66, 77, 88, 99
• Met 3 cijfers: 101, 111, 121, 131, … .

Interessanter wordt het als men alleen let op getallen met een bepaalde eigenschap, zoals priemgetallen :

• 2, 3, 5, 7, 11, 101, 131, 151, … ,

of kwadraten:

• 0, 1, 4, 9, 121, 484, 676, 10201, 12321, ... .

Zie ook

• Anagram
• Ambigram
• Eibofobie
• Satorvierkant

Bronnen, noten en/of referenties

WikiWoordenboek

Zoek palindroom op in het WikiWoordenboek.