Lina Coen

Lina Coen (Parijs, 21 september 1878 – Miami, 13 april 1952), geboren als Caroline Marie Cohen, was een Frans-Amerikaanse musicienne van Nederlandse afkomst. Ze was van oorsprong pianiste, maar ontwikkelde zich tot zangcoach en dirigent. Lina Coen staat te boek als de eerste vrouw in de Verenigde Staten die een opera dirigeerde.

Privéleven

Lina Coen werd geboren als Caroline Marie Cohen in Parijs op 21 september 1878. Haar beide ouders waren Nederlanders: Hippolijte Cohen (Amsterdam, 1842) en Mathilde Schoijer (Amsterdam, 1848). Haar vader was diamanthandelaar en vestigde zich in Parijs, waar ook haar grootvader, de kunstschilder Eliasar Cohen, zich gevestigd had. Over haar jeugd in Parijs is niet meer bekend dan dat zij aan een Conservatorium in Parijs zou hebben gestudeerd. In 1896 presenteerde ze zich in het Kurhaus als Lina Coën, haar artiestennaam die ze, met of zonder trema, altijd zou blijven gebruiken.

Haar verloving met Jacques van Lier in 1897 stelde het jonge paar in staat om samen naar Berlijn te gaan waar ze twee jaar later zouden trouwen en weer twee jaar later hun enige dochter zouden krijgen. Het huwelijk werd in 1907 ontbonden, maar beiden bleven in Berlijn wonen tot het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Lina Coen reisde in oktober 1914 alleen naar New York. In 1921 bezocht ze Parijs om haar moeder op te halen die inmiddels weduwe geworden was. Coen verzorgde haar moeder tot haar overlijden in 1942 op 93-jarige leeftijd. Ondertussen had Coen in 1925 de Amerikaanse nationaliteit verkregen en daarbij zowel haar Nederlandse als haar Franse staatsburgerschap opgegeven. Bij die gelegenheid registreerde ze haar officiële naam als Lina Coen, zonder trema. Na het overlijden van haar moeder trok ze in bij het gezin van haar dochter Felicia, haar schoonzoon Van Browne en hun drie kinderen in Miami. Daar overleed Lina Coen in 1952.

Carrière

Pianiste

Lina Coen werd als pianiste gepresenteerd in het Kurhaus in Scheveningen in 1896. Ze was 17 jaar oud en speelde de Hongaarse Rapsodie no.11 van Franz Liszt en de Capriccio Brillante van Felix Mendelssohn, onder begeleiding van het Berliner Philharmonisches Orchester, gedirigeerd door Frans Mannstädt. Het jaar daarop vestigde ze zich in Berlijn samen met haar fiancé, de Nederlandse cellist Jacques van Lier. Ze gaf een serie van 45 concerten in Duitsland en vertolkte het Piano Concerto van Robert Schumann met begeleiding van het Berliner Philharmoniker gedirigeerd door Josef Řebíček. In 1899 trouwde ze in Berlijn met Jacques van Lier en twee jaar later werd hun enige kind, Felicia, geboren. In 1907 werd het huwelijk ontbonden in Berlijn. In 1908 begeleidde Lina Coën de zanger Alexander Heinemann op een toernee door Nederland en Engeland.

In augustus 1914, na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, vertrok Lina Coën uit Berlijn samen met haar ex-echtgenoot en haar dochter. Jacques en Felicia vestigden zich in het Engelse Eastbourne en Lina reisde in oktober van dat jaar alleen door naar New York.

Haar debuut in New York vond plaats tijdens een concert in Carnegie Hall in januari 1915, waar Lina Coen de zangeres Olive Fremstad op de piano begeleidde. Een jaar later was ze de officiële begeleidster van de zanger Leon Rothier van de Metropolitan Opera waarmee ze onder andere optrad in Canada. Met de zangeres Marie Rappold deed ze in 1919 een toer van vijftien concerten in Oklahoma, Kansas en Texas. Als begeleidster van dezelfde zangeres kwam ze in 1929 terug in Nederland voor optredens in het Koninklijk Concertgebouw en in Diligentia.

Operadirigent en zangcoach

Lina Coen heeft bekendheid gekregen als de eerste vrouw die in de Verenigde Staten een opera dirigeerde. De New York Review wijdde er een artikel aan op 10 februari 1917 met als titel: "Vrouw dirigeert uitvoering van Carmen in het Garden Theatre: mej. Coen is de eerste van haar geslacht die de baton hanteert tijdens een Grand Opera in New York". Het artikel vermeldt "Voor het eerst in de annalen van de muziek in Amerika heeft een vrouw een opera uitvoering gedirigeerd afgelopen woensdagavond. Deze nieuwste manifestatie van de toenemende activiteiten van de moderne vrouw vond gisteravond plaats in het Garden Theatre in Madison Square waar de nieuwe Cosmopolitan Opera Company Bizet´s Carmen opvoerde. De debutante op deze geheel nieuwe gebeurtenis was Lina Coen, een Franse dame die een brede reputatie heeft opgebouwd als operabegeleidster."

Het artikel gaf ook Lina Coen zelf de gelegenheid om deze historische gebeurtenis van commentaar te voorzien: "Een avondjurk zou niet gepast zijn geweest. Een vrouw gaat niet voor de orkestbak staan om zich in elegante kledij te laten zien, zoals zo vaak wel gebeurt als een vrouw een loge in de concertzaal betreedt. Ik wil slechts de aandacht op mij vestigen vanwege de kwaliteit van de interpretatie van Carmen. Er is geen rol in opera waarin ik niet de beste zangers in de betreffende rol heb begeleid en dat geeft me een beter begrip van de mogelijkheden van de opera dan de meeste dirigenten laten zien".

Haar carrière als operadirigent kreeg een vervolg in 1921 toen ze, samen met Leon Kramer, "La Juive" van Fromental Halévy dirigeerde met de Jewish American Opera Company in het Lexington Avenue Opera House in New York. Ook dit was een première: voor het eerst werd een Grand Opéra in New York in het jiddisch gezongen. Na die presentatie heeft de carrière van Lina Coen zich beperkt tot zangcoach, tot ze in 1944 haar derde en laatste opera begeleidde, en wel Hansel en Gretel van Engelbert Humperdinck, opgevoerd door de University of Miami School of Music, waar Lina Coen sinds 1943 werkzaam was als zangdocent.

Bronnen, noten en/of referenties