Februari

Februari (ook wel: sprokkelmaand, schrikkelmaand, kortemaand, slijkmaand, regenmaand) is de tweede maand van het jaar in de gregoriaanse kalender, en heeft 28 dagen in gewone jaren, en 29 dagen in schrikkeljaren. De maand is genoemd naar de Romeinse god Februus, de god van de purificatie/onderwereld.

Romeinse kalender: invoering van de maand februari

Bij de oude Romeinen was februari de maand van de grote reiniging en boetedoening (de februa). In de oudste versie van Romeinse kalender, die tien maanden telde, kwamen de maanden januari en februari niet voor. Het jaar begon met maart. December was de laatste maand van het jaar en werd gevolgd door een periode die geen naam kende. In de zevende eeuw voor Christus werden aan de twee nieuwe maanden de namen januari en februari gegeven, waarbij februari in eerste instantie de nieuwe laatste maand van het jaar was. Dit zou volgens de overlevering zijn gebeurd tijdens de regering van koning Numa Pompilius. De schrikkeldag verrekende men logischerwijze aan het einde van het jaar, dus aan het eind van februari. Later, in het jaar 456, werd januari de eerste maand van het jaar en februari de tweede. De schrikkeldag bleef hierbij ten bate van de tweede maand.

Februari, Leandro Bassano

Naamsverklaringen

Februari, van Très Riches Heures du Duc de Berry

Februari werd door de Romeinen aangemerkt als reinigingsmaand. Zij vierden in deze maand hun Lupercalia, reinigings- en vruchtbaarheidsfeesten ter ere van de wolfsgod Lupercus. In deze zelfde periode vierden de Germaanse stammen langs de Romeinse grenzen een ontuchtig vrouwen- en vruchtbaarheidsfeest. De Romeinen vonden dit heidense riten en duidden deze feesten aan met de naam Spurcalia, naar het Latijnse woord spurcus dat smerig betekent. De bijnaam sprokkelmaand voor februari heeft niets te maken met het huidige werkwoord sprokkelen. Het zou kunnen verwijzen naar de voornoemde oude Germaanse vruchtbaarheidsfeesten. De naam sprokkelmaand kan ook zijn afgeleid van het Oudnederlandse sporkelen, dat springen betekent. Dit slaat op het feit dat het aantal dagen eens in de vier jaar een dag verspringt. In veel Oudnederlandse teksten wordt sporcle gebruikt om de maand februari aan te duiden. Later dacht men dat dit woord een verbastering was van sprokkel.

Zie ook Oudnederlandse maandnamen

Andere namen

• Romeinse naam: Mensis Februaris
• Joodse naam: Adar

Varia

• De sterrenbeelden in februari zijn Waterman en Vissen
• In gewone jaren begint februari op dezelfde dag van de week als maart en november.
• In schrikkeljaren begint februari op dezelfde dag van de week als augustus.
• Februari telt iedere keer als het jaartal deelbaar is door 4 29 dagen in plaats van 28 dagen. Uitzondering is het als dat jaar een overgang naar de volgende eeuw is, zoals 1900. Op die uitzondering is er nog de uitzondering dat iedere eeuw jaar, deelbaar door 400, wél weer een schrikkeljaar is.
• 30 februari wordt aangeduid als een niet bestaande datum. Toch is deze datum in de geschiedenis drie keer voorgekomen.

In de meteorologie

Gemiddelden

Langjarige gemiddelden in het tijdvak 1981-2010.

	De Bilt	Eelde	Rotterdam	Maastricht
Gemiddelde temperatuur in graden Celsius	3,3	2,4	3,7	3,1
Gemiddelde minimumtemperatuur in graden Celsius	0,2	-0,6	0,5	0,0
Gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius	6,4	5,4	6,6	5,2
Dagen met max temperatuur > 20 C	.	.	.	.
Gemiddelde relatieve vochtigheid in procenten	84	88	88	84
Gemiddelde neerslagduur in procenten van de tijd	7	8	9	10
Gemiddelde neerslaghoeveelheid in mm	55,8	51,4	57,9	57,4

Extremen

Hieronder volgen ranglijsten voor de hoogste en laagste gemiddelde temperatuur, de grootste en laagste neerslagsom en het grootste en laagste aantal uren zonneschijn, zoals gemeten op het KNMI-station in De Bilt tussen 1901 en 2021.

#	Hoogste gemiddelde temperatuur in °C		Grootste neerslagsom in mm		Grootste aantal uren zonneschijn		#
1.	1990	7,6	1946	171,8	2003	157,7	1.
2.	2002	7,1	2002	139,4	1975	134,8	2.
3.	1995	6,7	1970	115,0	1920	129,3	3.
4.	1998	6,4	1950	110,1	2008	127,6	4.
5.	1926	6,3	1990	110,0	2002	115,7	5.
6.	1997	6,2	2000	102,4	1985	113,8	6.
7.	2007	6,0	1937	101,7	1929	112,6	7.
8.	1945	6,0	1988	96,5	1956	112,4	8.
9.	2000	5,9	1977	95,7	1902	111,0	9.
10.	1961	5,9	1966	94,0	1983	110,9	10.
#	Laagste gemiddelde temperatuur in °C		Kleinste neerslagsom in mm		Kleinste aantal uren zonneschijn		#
1.	1956	-6,4	1986	0,4	1926	25,5	1.
2.	1947	-5,5	1985	1,9	1907	36,8	2.
3.	1929	-5,4	1959	5,1	1966	38,2	3.
4.	1942	-4,2	1934	5,6	1946	39,9	4.
5.	1986	-3,6	1917	6,2	1919	39,9	5.
6.	1963	-3,4	1932	7,3	1923	41,0	6.
7.	1917	-1,5	1929	7,9	1979	41,1	7.
8.	1940	-1,3	1921	10,6	1945	41,2	8.
9.	1979	-0,9	1982	14,8	1906	41,9	9.
10.	1901	-0,9	1963	14,9	1972	42,2	10.

Weerstatistieken maand februari in België

Gemiddelden en records

Vanaf 2011 werden de nieuwe normale waarden opnieuw berekend op basis van de gemiddelde metingen in Ukkel over de referentieperiode 1981-2010. De oude normalen hebben verschillende referentieperiodes.

	normaal (oud)	normaal (nieuw)	record +	jaar	record -	jaar
Luchtdruk in hPa	1016,8	1017,4	1032,4	1959	1001,8	1879
Gemiddelde windsnelheid in m/s	4	3,8	6,3	1990	2,6	1959
Zonneschijnduur in hh:mi	76	77	157	1975	28:53	2010
Gemiddelde temperatuur in °C	3,5	3,7	7,9	1990	-6,1	1956
Gemiddelde maximum temperatuur in °C	6,2	6,6	11,6	1990	-2,7	1956
Gemiddelde minimum temperatuur in °C	0,3	0,7	4,8	1926	-10,5	1956
Relatieve vochtigheid in %	83,9	83	95	1888	69	1985
Gemiddelde dampdruk in hPa	6,5	6,7	9,2	1926	3,2	1956
Neerslagtotaal in mm	52,9	63,1	167,8	2002	5,4	1890
Neerslagdagen in d	16	16,3	27	1877	4	1959

Overzicht van de hoogste en laagste 5 waarden voor de maand februari vanaf 1833 voor gemiddelde temperatuur, neerslaghoeveelheid en aantal neerslagdagen en vanaf 1887 voor zonneschijnduur in Ukkel.

	Gemiddelde temperatuur		Zonneschijnduur		Neerslaghoeveelheid		Aantal neerslagdagen
	Jaar	°C	Jaar	uren	Jaar	mm	Jaar	dagen
Hoogste waarden
	1990	7,9	1975	155	2002	167,8	1877	27
	1926	7,6	1985	144	1946	149,0	1958	26
	1961	7,2	1949	129	1957	135,6	1937	26
	2002	7,1	1986	127	1937	135,1	1957	25
	1995	6,8	1956	125	1910	115,4	2010	24
Normale waarde (oud)		3,5		76		52,9		16
Normale waarde (nieuw)		3,7		77		63,1		16,3
Laagste waarden
	1986	-3,2	1946	36	1921	9,5	1986	8
	1942	-3,5	1923	35	1986	9,3	1930	7
	1929	-3,6	1966	35	1934	8,5	1975	7
	1855	-4,6	2009	33	1959	5,9	1985	6
	1956	-6,1	2010	29	1890	5,4	1959	4

Extremen

Extremen in België zijn:

• 1877 - Slechts één dag van deze maand blijft het droog.
• 1890 - Dit is de droogste maand februari ooit. Er valt slechts een tiende van de normale hoeveelheid regen.
• 1923 - In Ukkel schijnt de zon deze maand slechts 35 uur (normaal: 75 uur). Dit is de somberste maand februari van de eeuw, samen met februari 1966.
• 1942 - Dit jaar heeft het tijdens de maand februari elke dag gevroren in Ukkel (zoals in 1956). In dit station telt de maand een recordwaarde van zeventien sneeuwdagen. De maximale dikte van de sneeuwlaag bedraagt 18 cm. Elders in het land, meer bepaald in de Ardennen, worden merkwaardige sneeuwdikten gemeten: 18 cm in Ezemaal (Landen), 35 cm in Spa, 50 cm in Hives (La Roche), 70 cm in Borgoumont (Stoumont) en ongeveer 1 meter op het plateau van de Hoge Venen.
• 1945 - In Ukkel wordt geen sneeuwval gesignaleerd tijdens deze hele maand februari. Dit zal ook het geval zijn in 1959, 1972, 1975, 1980 en 1982.
• 1946 - Het heeft veel geregend tijdens de maand februari. We meten een recordwaarde van 149,0 mm water in Ukkel (normaal: 53,5 mm).
• 1956 - In Ukkel is de maand niet alleen de koudste februari van de eeuw (met een ruime voorsprong op 1929), het is ook de koudste maand van de eeuw zonder meer: de gemiddelde temperatuur van de maand bedraagt slechts –6,1 °C (normaal: 3,0 °C). Zoals ook het geval was in 1942 heeft het de hele maand gevroren, waarbij de minimumtemperatuur eenentwintig keer onder –10 °C is gezakt. De laagste temperatuur (–16,7 °C) wordt geregistreerd de 23ste.
• 1959 - In Ukkel worden in februari twee records gevestigd. Enerzijds is het de droogste februarimaand, met een totale neerslaghoeveelheid van 5,9 mm (normaal: 53,5 mm). Anderzijds telt de maand slechts vier neerslagdagen (tegen 17 dagen normaal), het laagste aantal van de eeuw voor februari.
• 1966 - Ex aequo met 1923, is dit de somberste maand februari van de eeuw. De zon schijnt in Ukkel slechts 35 uur (normaal: 75 uur).
• 1975 - De zon schijnt gedurende 186 uur in Ukkel (normaal: 90 uur). Dit is de zonnigste maand februari ooit.
• 1990 - In Ukkel is de gemiddelde temperatuur de hoogste ooit voor de maand februari: 7,9 °C (normaal: 3,0 °C).
• 2002 - Natste februari ooit met 167.8 mm neerslag te Ukkel.
• 2009 - Dit jaar was het de somberste februarimaand ooit, met slechts een derde van het normale aantal uren zonneschijn: 33 uur
• 2010 - Dit jaar is de maand februari nog somberder: 29 uur (normaal: 90 uur).
• 2014 - Te Ukkel werd in deze maand februari geen enkele vorstdag waargenomen.

WikiWoordenboek

Zoek februari op in het WikiWoordenboek.

Bronnen, noten en/of referenties

· ·

Kalendermaand

januari · februari · maart · april · mei · juni · juli · augustus · september · oktober · november · december

Mediabestanden

Zie de categorie February van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

WikiWoordenboek