Loppersum (plaats in Groningen)

Loppersum Plaats in Nederland Situering Provincie Groningen Gemeente Loppersum Coördinaten 53° 20′ NB, 6° 45′ OL Algemeen Inwoners (1-1-2006) 2729 Portaal    Nederland

Fresco's in de kerk van Loppersum

Loppersum (uitspraak^ⓘ) (Gronings: Loppersom) is de hoofdplaats van de gelijknamige gemeente in de provincie Groningen. De plaats telde 2729 inwoners op 1 januari 2006.

Het dorp ligt aan de Lopster Wijmers. In het centrum staat een gotische, deels romanogotische kruiskerk, de Petrus en Pauluskerk. Een ander beeldbepalend monument in het dorp is de koren- en pelmolen De Stormvogel, gebouwd in 1849.

Het dorp bevat enige kleinschalige bedrijvigheid en een aantal winkels. Verdere voorzieningen bestaan onder andere uit een dorpshuis, een tweetal basisscholen, bejaardencentrum, postkantoor, VVV-kantoor, politiebureau, brandweer, bibliotheek, zwembad, sporthal en -park, ijsbaan, een aantal tennisbanen en een begraafplaats. Naast de Nederlands-hervormde kruiskerk bevinden zich er kerken van de gereformeerde kerk, gereformeerd-vrijgemaakte kerk en de pinkstergemeente.

Geschiedenis

Loppersum ontstond op een wierde aan de Fivelboezem in de vroege middeleeuwen. Rondom het dorp liggen nog 3 kleinere boerderijwierden. De aanduiding 'Loppesheim' wordt voor het eerst gebruikt in 945 in een lijst van goederen van het klooster Fulda. De naam komt van de heer Loppes (of Luppes), die er woonde (um = heim = huis).

In 1217 werd de huidige Petrus en Pauluskerk gebouwd (zie verder), nadat de eerste kerk er waarschijnlijk reeds rond 800 verrees. Bij Loppersum bevond zich vroeger de borg Duirsum (Huis Den Ham; afgebroken rond 1727), waar de beruchte Spaansgezinde Johan de Mepsche woonde in de 16e eeuw, die begraven moet zijn in de kerk van Loppersum (zijn graf is tot op heden onvindbaar). In 1811 werd Loppersum een gemeente, maar had tot 1925 geen eigen gemeentehuis. In plaats daarvan werd een gebouw gehuurd, van 1824 tot 1925 was dit een bovenkamer aan de Lagestraat.

In de omgeving van Loppersum werden lange tijd zwarte bessen als onderbeplanting gebruikt in appel- en perenboomboomgaarden. Ook werden er veel kruisbessen, aalbessen en frambozen geteeld. Rond 1900 was ruim 8 hectare in gebruik voor de bessenteelt. In het dorp had het bedrijf Gruno’s Bessentuin daarvoor een wijnfabriekje. Nadat Loppersum in 1884 een station aan de spoorlijn Groningen - Delfzijl kreeg, kreeg de bessenteelt een grote impuls. In de jaren 1960 ging ze echter ter ziele door de gestegen loonkosten. De vroegere bessenteelt is terug te zien aan de aanwezigheid van grote open binnenterreinen in het dorp, waar de bessen vroeger werden geteeld.

In 1849 werd de korenmolen De Stormvogel gebouwd bij het dorp, die samen met de toren van de Petrus en Pauluskerk het aanzicht van het dorp bepaalt.

De oorspronkelijke wierdenstructuur van het dorp is grotendeels verloren gegaan. De vroegere handelsstraten Schipsloot en Lagestraat hebben ook grotendeels hun belang verloren in de plaatselijke economie. Het dorp heeft in de loop der tijd een wat langwerpige vorm gekregen, gecentreerd rond de as van de centrale hoofdweg. Qua architectuur stammen veel monumenten uit eind 19e, begin 20e eeuw. Er bevinden zich een aantal fraaie eind 19e-eeuwse villa's aan de Stationslaan. Rond het station zijn de meeste gebouwen van de hand van de Lopster architect Oeds de Leeuw Wieland (1839-1919). Een deel van het dorp is aangewezen als beschermd dorpsgezicht.

Petrus en Pauluskerk

Zie Petrus en Pauluskerk (Loppersum) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De huidige Nederlands-hervormde kerk, gewijd aan Petrus en Paulus, is de grootste dorpskerk van de provincie Groningen. Het is een grote kruiskerk met een vijfzijdig gesloten koor, zijkappellen en een forse toren van drie geledingen en een zadeldak. Dit was de proosdijkerk voor een groot deel van Fivelingo.

Petrus- en Pauluskerk Loppersum

De oorspronkelijk kerk op de wierde werd verwoest tijdens een brand en in 1217 werd een eenbeukige romaanse kerk gebouwd met een recht gesloten koor. Van deze kerk zijn nog enkele fragmenten bewaard gebleven. In de tweede helft van de dertiende eeuw werd het schip van de kerk verhoogd en werd het bestaande koor vervangen door een dwarsschip met een nieuw koor. Van deze delen van de kerk zijn nu alleen de beide dwarsarmen met meloenvormige koepelgewelven overgebleven. De noordelijke topgevel is in latere tijd verdwenen, terwijl de zuidelijke topgevel aan het einde van de vijftiende eeuw is vernieuwd. In de tweede helft van de veertiende eeuw is de forse toren bij de kerk gebouwd, die onderaan bijna drie meter dikke muren heeft. In 1610 werd de toren verbouwd. Het huidige laat-gotische koor werd gebouwd in de periode 1480-'93, net als de recht gesloten zuidelijke zijkapel en de noordelijke driezijdig gesloten zijkapel. Tussen 1520 en 1530 werd een smalle zuidelijke zijbeuk aan de kerk toegevoegd. In de tweede helft van de zestiende eeuw werd tenslotte het schip verhoogd. Binnenin de kerk bevinden zich meloenvormige koepelgewelven, netgewelven en kruisribgewelven. De aan Maria gewijde noordkapel bevat laat vijftiende eeuwse schilderingen over het leven van Maria. Daarnaast zijn verschillende zestiende eeuwse schilderingen in de kerk te zien. Tot de kerkinventaris behoren een zeventiende eeuwse preekstoel en een achttiende eeuwse herenbank. De orgeltribune bestaat in zijn huidige vorm sinds 1665, maar bevat onderdelen van een oudere uit 1562. Het orgel van de kerk werd oorspronkelijk gebouwd in 1562 en werd in 1736 vernieuwd door A.A. Hinsz. De kerk bezit verschillende grafzerken uit de zestiende en zeventiende eeuw.

De schilderingen op de koorwanden en de Mariakapel zijn aan het eind van de jaren vijftig van de 20e eeuw teruggevonden. Het betreffen afbeeldingen uit het leven van Maria en Jezus. In de kerk bevinden zich een preekstoel uit de 17e eeuw en een herenbank.

Aardbevingen

Op 24 oktober 2003 en 10 november 2003 vonden er in Loppersum aardbevingen plaats, beide met een kracht van 3.0 op de schaal van Richter. Er vinden vaker aardbevingen plaats maar niet alle bevingen worden gevoeld. De bevingen ontstaan door gaswinning, en vaak wordt schade aan huizen zoals scheuren in muren vergoed door de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM).

Openbaar vervoer

Loppersum ligt aan de spoorlijn Groningen - Delfzijl, met stations in Loppersum en Stedum. De trein rijdt op werkdagen en op zaterdag overdag elke 30 minuten naar zowel Groningen als Delfzijl. 's Avonds en op zondag wordt er met een uursfrequentie gereden. De exploitatie van de spoorlijn Groningen-Delfzijl is tot 2015 in handen van Arriva. Het busvervoer wordt uitgevoerd door Qbuzz, dat de volgende buslijnen die Loppersum aandoen, onderhoudt:

• lijn (1)42: Groningen - Ten Boer - Garrelsweer - Loppersum
• lijn 45: Loppersum - Zeerijp - 't Zandt - Spijk - Holwierde - Delfzijl - Appingedam
• lijntaxi / schoolbus (6)62: Loppersum - Westeremden - Garsthuizen - Uithuizen
• buurtbus 91: Loppersum - Eenum - Leermens - Oosterwijtwerd - Holwierde - Appingedam

Trivia

De Lopster toren wordt bezongen door het Groninger kleinkunst-duo Pé Daalemmer & Rooie Rinus in het lied "De Lopster toren"

Zie ook

• Lijst van rijksmonumenten in Loppersum