Muntendam
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Groningen
| ||
| Gemeente |  Menterwolde
| ||
| Coördinaten | 53° 8′ NB, 6° 52′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 2,38 km² | ||
| Inwoners (2008) |
4500 | ||
| |||
Muntendam is een voormalige gemeente en dorp in de gemeente Menterwolde, in de Nederlandse provincie Groningen. Het dorp heeft 4500 inwoners (2008).
Na de gemeentelijke herindeling is Muntendam op 1 januari 1990 samengevoegd met de dorpen Meeden (gemeente Meeden), Noordbroek en Zuidbroek (gemeente Oosterbroek) tot de gemeente Menterwolde.
Geschiedenis
Muntendam ligt op de grens van het Oldambt en de Veenkoloniën en zo'n 18 km verwijderd van Groningen (over de snelweg berekend). De eerste vermelding van Muntendam dateert uit 1391. Oorspronkelijk was Muntendam een veenontginningsdorp, dat ontstond in de omgeving van een dam in het riviertje de Munter Ee. Na de inbraak van de Dollard in de vijftiende eeuw raakte de bewoning geconcentreerd rond een natuurlijke zandhoogte.
Eeuwenlang vormde Muntendam een arbeidsreservoir voor de omliggende polderdorpen en veengraverijen, later ook voor de landbouwindustrie. Daarnaast verdienden veel mensen de kost met ambulante handel, onder andere met sinaasappels en heidebezems. Daaruit kwamen na 1900 enkele handelsondernemingen voort. Afgezien van twee steenfabrieken heeft het dorp weinig industrie gekend. Landelijk bekend werden de Otten-caravans.
Vanwege de wijdverbreide armoede en de sociale misstanden werden de inwoners van Muntendam in de omliggende dorpen vroeger niet altijd respectvol bejegend. Binnen de hechte dorpsgemeenschap gold het daarentegen als onbehoorlijk plaatsgenoten te discrimineren. Deze kenmerkende plaatselijke cultuur is tot op heden merkbaar. Muntendam stond bekend als 'het roodste dorp van Nederland', vanwege het grote aantal stemmen dat wordt uitgebracht op de Partij van de Arbeid en andere linkse partijen.
Kouvreters
Sinds jaar en dag staan Muntendammers bekend als Muntendammer Kouvreters. Het was in de Franse tijd dat de Muntendammers hun bijnaam kregen. De Fransen waren oppermachtig in het dorp dat toen al Muntendam heette. Ze bemachtigden alles wat los en vast zat, zo ook de koeien. Veelal werden de koeien uit de richting van Veendam gehaald, zodat ze vervolgens met de Fransen mee richting Zuidbroek gingen. De Fransen moesten met het pas bemachtigde beest dwars door Muntendam. Nu waren de Muntendammers over het algemeen niet van mening, dat het beest naar Zuidbroek wilde. Volgens hen, bleef het dier liever in Muntendam. Daar de Fransen geen woord Nederlands spraken, en ook de Muntendammers deze taal amper spraken, leidde dit vaak tot een conflict. Meestal waren het de Muntendammers, die uiteindelijk aan het langste eind trokken. Hierdoor werden Muntendammers destijds, maar ook nu nog steeds, betiteld als Kouvreters.
Voormalige gemeente
De voormalige gemeente Muntendam bestond naast het hoofddorp uit de dorpen, buurtschappen en gehuchten: Borgercompagnie (gedeeltelijk), Duurkenakker (gedeeltelijk), Tripscompagnie (gedeeltelijk) en Tussenklappen.
Bezienswaardigheden
Aan de westkant van het dorp bevindt zich sinds 1982 een heemtuin, waar verschillende milieutypen zijn gecreëerd en waar ruim 300 planten groeien. Vanaf 2006 is Staatsbosbeheer bezig dit gebied uit te breiden met het natuurpark Tussen de Venen, waarmee het totale areaal is gegroeid tot 50 hectare.